22 Ocak 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 12

T wÇ Tn Üa Y ““Atatlürk Yalovada Kağ- Beştarâlı İi indide fabtikası hakkıfıda fabrika müdüründeri izahat alm-şlar ve belediye seisi ile va- gonlarında uzun müddet görüşmüşler - dir « Belediye teisi Kemal Öz bu görüşme- meyi müteakip vağonüuri pencetesinden Londra, 23 (Hususi) — Deşli Hö- rald gazetesinin İspanya muhabifri yazıyor: “Gayet mevsuk bir menbadân öğ- rendiğime göre İspanya kralcıları- nım Karlist partisi şefi olan Prens Xayier resmen yeni bir İspafiyâ kral- Irğtnın ilânına kadar Frankoyu kral naibi olarak tâyin etilek — ömeliyle İspanyaya gelmiş, bu teşebbüs Frans köcuların Teruel mağlübiyeti —üze- rine tehir edilmiğtir. Prongs Xavler İspafiyaya geçen ay zarfında gelmiştir. Prensin cebinde sabık İspanya krali Alfonsonun üçün cü oğlu Don İuafin — İspanya krülr ölarak ilânı için bir teklifnamada vâr- dr. Bü töklifi Franko — kabul etmiş bülufümaktadır. Bugün — Don Juâan kendi kendisine “Üçüncü Juan,, Ün- vanını vermektö, karısı dâ kefidisini sağa, gola “krallde Maryâ,, diye tâk- dim etmektedir. Pröüs Xavier Frankoyu kral nai- bi ilân ötmek üzere - hazirlanirken Teruel mağlübiyeti ortaya — çıkmış, bu asileri ilerisi için bit hayli endi- geye düşürmüsştür. Gülünç bir vaziyes te düşmekten korkan Franköcular generallerinin resmen kral naibi o- larak ilânmı işler tavazzuh edince- ye kadaâr tehir etmişlerdir. Buna tağmen pronse — Xdvier bu üüvahı Frâükoya ğayri resmi olarak | vermiştir. Yakında hükümet tarafı ikinci bir muvaffakiyet kazanmadi- & takdirde Frankönün evrakı “baş- kümandan,, yerine “kral nâlbi,. diye imzalamağa bağlıyacağı tahmin edi« Tiyor. Harp vaziyeli Barselon: 32 (A.A:) — Resmi bir tebilâde, dün Torucl cephesinde Yu- ku bulan muharebenin bu cephede yaçılan muharebelerin en çetinlerin den biri olduğu bildirilmektedir. A- siler, Müteâaddit tayyare himayesin- d& Caladâs tepelerine hücum etmiş- lerage de püskürtülmüşlerdir. Asiler saât 5 de ağır zayiataâa — marüz kal- drktan sönya, Muletön mevziini İşgal etmislerdir. Sokulmağa çalrşan düş- moan güvari küvvetleri dağıtılmış ve gorl dönmeğe mecbür edilmiştir. Yavrlan İki hava Mmuhârebesinden her birine 100 kadar tayyare iştiralt otmistir. Birincdi muharebede düşma- nın iki avtı ve bir — bombardıman tavyaresi düşürülmüştür. Hükümetci- ler hiçbir gayiat vermemişlerdir. İkinci hâva mMmuharebesinde, düş- man üç tane bir satıhli seri tayyare ila dört tane Fiyat kaybetmişlerdir. Hükümetçilerin İki Chatos makinesi düsmüştür. Bundan başka iki tayyare çarpış- mış, pilotlar paraşütle atlamışlardır. Korsanlıklar çoğaldı Malta; 21 (ALA.) — İngiliz Cam- ma vapüru Akdenizin garbında bir denizaltı gemisini diğer bir destro- yere hücum öderken gördüğünü bil- dirmiştir. Fransiz torpido muhriple- ri bu mıntakayı araştırmaktadır. E- sBâsen son günlerde Akdenizin güar- bında denizaltı gemilerinin faaliye- u art_mış olduğu bildiriliyordu. Amerika protesto edecek Vaşington, 21 (A.A.) — — Nantü- eket Chlef petrol gemisinin İspanyol Tüilliyetperverleri tarafından müsa- daresi üzerine Amerika hariciye nü- Zzırr Huli, esaslı bir tahkikat yapıls madıkça hiçbir karar verilmiyece- ğini bildirmistir. Resmt mahfiller, gemi Amerikaya ait olduğundan, hariciye bakanlığı- nin Frankoö nezdinde protestoda bu- lunmağa mmecbur olacağını, zira, va- pur Valansiya hükümeti hizmetinde olsa bile, faaliyetinin bitaraflık kâ- nununu bozmadığını ve bu kanunun ancak vapur İspanyaya silâh ve mü- himmat nakletliği takdirde tatbik edilecoğinl bildirmektedirler. Bombardıman kuürbanları Barseton: 21 (A,A.) — Dün sabah- ki bombardımanda İki motörlü altı tayyare Valansiya üzerine 18 bom- bantmıştır. 8 ölü ve 18 yaralr vardır. Dört bina yıktimıstır. Resmon bildirildiğine göre, Barse Tonanın evvelisi günkü bombardıma- nrnda 138 kişi ölmüş ve 200 kişi ya- ralanmıstır. Et fiyatları Marttan itibaren et fiatlarında yapı lacak tenzilat işile belediye iktısad mü dlürlüğü uğraşmağa başlamiştır. Şimdiki halde baş tstünden alm- makta olan mezbhaha resmi martan - tibaren kilo üzerinden alınmağa baş- lanacaktır ' halka hitaben bit nutuk söylemiştir. - Büyük Öndertin, kendisine inkilâbrrmiz da İzmitin rolünü anlatmasını emir bu- yurdüklaritir söyleyen belediye reisi, Mücadele senelerine ait ve Halide Edip- le o zaman İzmit cephesi kumandanı o- lan gerleral Fuat artasında geçen — şüu sözleri anlatmıştır : — Kuvvyetlerimiz küçüktür. Düş- matilarla nasıl baş edeceğiz?.,, ne Atâtürkün o zaman vermiş oldukları cevabı tebarüz ettirmiştir . Belediye reisinin gsözleri bittikten söfra, ÂAtatürk bir köylü kadınını, mü- teakiben Tokatlı Âli isminde bir âskeri çağırarak konuşmüşlardır. Bü ârada İzmitli bir genç te “İki se- nedir yolunu beklediklerini,, söyliyerek Atâtürke olan hasretini ifade etmiştir. Tren İzmitten ayrılırken, Cumhür- reisimiz vagonun penceresine gelerek halka şunlarr söylemişlerdir: “— Aranızda bulunmaktan büyük bir zevk ve sevinç düyuyorum. . Bana kargr göstermiş olduğunuz bağlılığa te- şekkür öderim. Benim de size karşı ayni esenlikler dilerim.., Atatürk Yalovada Atatürik saat İ i çeyrek geçe Derin- ceye gelmişler ve 3 te Yalovaya hare- ket buyurmuşlardır. Saat altı da, Akay idaresinin Heybeli ada vapüriyle Yalovayı teşrif buyuran Atatürk askeri ve mülki erkân ile me- muürlar ve halk tarafından kargılanmış- lardır. Yalova bu geliş şerefine baştanı başa ' donanmıştır. Kemal Öz, Halide Edibin bu sözleri- | şekilde bağlı olduğumu bilirsiniz. Size | — Fransız kabinesi itimat kazandı Paris, 22 (Hususi) — Yeni Şotan kabinesi dün Üük defa meb'usan mec- lisi huzuruma çıkarak beyanname ve progrd'unı izah etmiş, hiç umulmadık, büyük bir ekseriyetle itimat reyi kazan- mıstır , İlk eelsede Şotan hükümet beyanna- mesini okumuş, ikinci celsede sosya- list grupu rcisi Serel Halk ceplesinin eski parlaklığı ile devam ettiği fikrin - de bulunduğunu ve partisinin evvelki hükümete olduğu gibi müzaheret gös- tereceğini söylemiştir. Bundan sonra radika| sosyalistler ta- rafından hazırlanan itimat takriri teye köonmuştur. Bu takrir bir muhalife karşı SÜ1 rey- le kabul edilmiştir. Hükümetin beyannamesi âyan mecli- sinde de Daladye tarafmdan okunmuş- tur. Beyannamenin bir çok noktaları bra- vo gesleriyle karşılanmıştır. Askeri tayinler Paris, 21 (A.A) — Kabine reisicum- hürün riyasetinde toplanarak — ordu erkânı — harbiye reisi generai Ga- melini milli müdafaa utmumi erkânı har- biye reisliğine ve harbiye genel sekre- teri general Jacometyi de milli müdafaa genel sekreterliğine tayinlerini tasvip ieta MN üniversitesi Ankara, 22 (Hususi) — Vanda ku- rülmüsı kararlaştırılan Halk Üniversi- tesinin proğramı hazırlanmıştır. Bu üniversite, şark vilâyetlerimizin genç- lerinden orta mektep mezunlarımı ala- cak, ihzarf birer senelik bir müddet içinde ve iki sömestr halinde bunları o- kuyacakları şube üzerinde yetiştirdik- ten sonra iki sene olati asıl meslek şu- besi üzerinlde çalıştırataktır. Böylelikle üç senelik bir ders zamanı içinde pratik bilgili bir münevver kad- rosu yetişmiş olacaktır. Vari Üniversitesinin 7 şubesi olacak- 'tün İtetmilâri ve siraat şubelerine bil- hâasas ehemmiyet verilecektir. Bundan başka, gene Vanda, 3—4 bin talebe ala- cak leyli san'at mektepleri ve müfredat proğratmır diğer mekteplerimizden fark> İt liseler ve muallim mektepleri kurula- caktır. “Şark vilâyetleri kültür kalkın- maâsı projesi,, adını taşıyan bu geniş proğram ile bizzat Maarif Vekili Saffet Arıkan meşgul olmaktadır. , ti Hukuk, trbbiye, mühendisliğin bü- | Çin - Japon harbi Londra; 22 (HABER) — Çin hü- kümeti resmi bir tebliğiyle Japonlarm Uzak garktaki sulhün müdafii öldük- ları hakkındaki iddialarını cerhetmek tedir. Buna Japonyanm 9 devlet Mmua- hedesini ihlâle, gayri meğru teşekkül- lerle Çini parçalamağa armettiğini söy liyerek, esir askerler, gayri mühârip- ler, müdafaasız kadın ve çocuklara varıncaya kadar Çinlileri merhamet- sizce doğradıklarmı söylemektedir. Japon işgalr altımda bulunan Şanghay — mıntakasında; | Japonlarla teşriki mesai ederek bir çin idaresi kurmak için teşkil edilen cemiyet azü- smdan Faniyueni mechul bir şahıs öldürmüştür. Bu cemiyet azası Çinli- lerce vatan haini telakki edilmekte- dir. Japonlar ilk defa olarak Roöytör ajan sınm bir telgrafmı alakoymuşlardır. Bu telgrafta Japonların Nankindeki hareketleri tenkid edilmekte idi. Jâponlar Panay ve Lady Bird gemi- leri hâdiselerinden mesul olanları tec- ziye ettiklerini Londra ve Vaşingtona bildirmişlerdir. İngilterede Midlesbourghdaki de- niz amelesi, Japonların Çine taarru« zunu protesto etmek maksadiyle bir Japon vapuruna yüklenecek demir ve celiği yüklemökten imtina etmişler- dir ; DİŞARDA; #PİLİSTİNDE tethiş hareketi şlddet- le devam etmektedir. Kudüs harp divanı, silâh taşımaklan suçlu bir ihtilâlci hak- kında idam cezası vermiştir. * Avuslurya hükümeti, Avusturyaya ge- lecek seyyah ve ecnebilerin hususi müsaa- de almadikça üç aydan fazla otüramıya- caklarına dair bir Jâyiha hazırlamakta- dır. Bu süretle Avusluryaya yahüdi muü- haceretinin ve diğer mültecilerin girme- sinin önüne geçilmek İstenmektedir. * Yugoslavya haşvek'li döktor Stoyadi- noviç, hustıs? trenle Düsseldörftan Münihe vasıl olmüştür. * Lotdradaki Belçika elçisinin Belçi- kanin İtalyan imparalorluğunu — tanımak fikrinde olduğu hakkında İngiliz hüküme- tine malâmat verdiğine dair çıkan haber- lerin esassız olduğu bildirilmektedir. * İngilterede Smalleford civatında bir a$ keri tavyare ile bir sivil tayyare çarpışa- rak düşmüşler ve parçalanımışlardır. Tay- yarelerde bulunan üç kişi ölmüştür. * Ermeni katolik patriği — mönsenyör Greguar Piet Agabyanın İtalyadan Parise muvasalatı beklenmektedir. Patrik şerefi- ne Fransız hükümeli ve klise makamları tarafından muhtelif tezahürler tertip edi- lecektir. * Maverayı Erdünün — Filistin hududu yakınında Salt civarında Vadii Sayarda umumi harp esnasında tesis edilmiş Türk silâh depoları bulunmuştur. Bunlar arasın- da beherinin — içinde 10 bin Türk allını bulunan iki sandık da mevcut olduğu bik dirilmektedir. * Otto de Habsburgun büugün Lihtenş- tayn prensini ziyaret etmek üzere Vaduza gideceği ve dörl gün kalacağı bildirilmek- tedir. Avusturya İle hicbir temns mütasav- vet değildir. * BF müddetenberi Londrada bir İtal- yan bankerile İngille bünkaları arasında yapıldığı bildirilen kredi müzakerelerinin akim kaldığı bildiriliyor. * Milleler — cemiyeli — könseyinin 26 ikincikânun toplantısında bulunmak üzere Cenevroye gidecek olan İngiliz — harleiye nazırı Edenin Paristen geçerken bir gün kalacağı teeyyüt elmektedir. Fransız hü- riciye nazırı ile Pariste buluşup görüşlük- ten sonra heraber Cenevreve hüreket ede- ceklerdir. # İngiliz deniz — bükanlığı amiral Sir Frederick L Fieldin tekaüde sevkedildi- ğini ve yerine amiral Eral Of Coörk And Örrery'nin 'geçeceğini bildirmiştir. * Japoön dömel ujansinın — bildirdiğine göre, aralatında şimalt Sakalin petrol şir- keti taemurlarının da bülündüğü 75 Japon Sövyet Topraklarımda Möevküf tetüulmakta- dir. * Fransa maarif bakanlığı — taralımndan neşredilen bir kararname ile bir “yüksek beden terbiyesi könseyi,, ihdas edilmiştir. * Fransız « Almanya kömitesinin ikinci rejisi Debrinon dün Berline gelmiş ve öğ- Tedon sonra Göring tarafından kabul edil- miştir. * Açuslurya hükümeti, Çekoslovakya- nın hüdut mantakasında Avusturya tTebe- alarının- çalışmalarına;karşı koyduğu tah- didült üzerine Pragda teşebhüslerde bulun müuşlür. Be- Baştarafı 3 inctde bir müstahdem olmağa başlıyor. Artık ferdi istihsal yer'ne devlet is- tihsali, ferdi menfaat yerine devlet ik- tısadiyatı menfaati, ferdi hürriyet ide- ali yerine milli ahenk ve disiplin ide- ali hakim oluyor demektir. Yani bir kelime ile ferdi iktısat yeri- ne milli iktısat, ferd yerine devlet. Değil yaltız harp sonunun firaklı devletlerde, hattâ İngiltere ve Fransa gibi eski liberal memleketlerde - bile imalâtr harbiye, tayyare motörleri veya bahriye tersaneleri gibi enİüstri gibi faaliyet sahaları ferdlerin elinden alı- narak devlete verilmiştir. Fransada bütün şimendiferler devletin eline geçmiştir. Memleketimizde son zamanlarda — devlet — demiryoölların- dan, imalâtt harbiyeden, inhisarlar ve Sümerbank fabrikalarından s#onra ma- den, orman ve deniz işleri de devlet- leştirildi. İşte Denizbank denizciliğe ait bütün faaliyetleri ferdden alıp ken- dine hasretti. Yarın bir Örmanbank, bir Madenbank bütün orman ve maden işlerini bir elden idare edeceği gibi belki de bütün bankalar ve bütün si- görtalar da bir elden tedvir edilebilir. Gidiş bu gid'ştir. Buna iktısari dev- letçilik diyorlar. Bu (ekonomi dirije) mefhemundan daha geniş ve daha doğ- rtudüur. Bunun için koömünist veya faşist ol- mak itap etmez. Liberal olmayan her devlet böyle yapıyor. Belki de bu bu ğgün için en doğrü bir yoldur. Zaten siyasiyat ve iktısadiyatta hiçhit şav daimi değildir. İnsan fanidir derler. Benim bu makaleyi yazmaktan mak- sadım şudür: Bugün Türkiye ctumhuriyeti sırf si- yâsi bir devlet değildir. Bizim Kemalist rejimimiz hem siyasi hem iktısadi ve hem de içtimal bir devlettir. Devle- timiz her işimize karışmış, hayatımızın her tephesinde inkılâplar yapmış, ve ortaya bugün yepyeni bir Türk, yepyeni bir cemiyet ve yepyeni bir millet çıkar- mıştır . Buğgün bizde birinti Tolü oynayan siyasiyat değil iktısadiyattır. Fakat devletimizin iç ve diş, alt ve üst yapısı henüz siyasidir. Bize ise artık iktısadi bir yeni yapı lâzimdır. Bugünkü siyasi devlet üzerine aldığı iktısadi vazifeyi bu hali ile göremez. Devletin iktısa- dileştirilmesi gerektir. Acaba devlet nastıl iktısadileştirilir? İşte mesele. Muazzam bir iş değil mi? Devlet, millet ve hükümetten teşek- kül eder. Binaenaleyh millet ve hükü- meti âyrı ayrı iktısadileştirmek — icap eder. Milletin iktısadileştirilmesi müstahsil lerinve müstehliklerin — teşkilâtlaştırıl- ması ile olur. Bizde, patron ve atnele stnrflarr Avrupada olduğu gibi, mevtbit değildir. Hem de bizde büyük ve kuv- vetli pattron yoktur. Bizde bir tarafta işçi ve müstahsil var bir tarafta da devlet var. Devlet patron gibi hareket etmiyor, işçiyi daha iyi idare ediyor. Binaenaleyh devlet teşkilâtlaştırılırken İşçi de teşkilâtlaştırılmalıdır. İşçiler en ziyade istihsal kooperatifleri vasıtasile teşkilâtlaştırılabilir.. Müstehlikler de yine ayni ile, istihlâk kooperatiflerile teşkilâtlaştırtlabilirler. Kredi de böyle: dir. Yani milletin iktsalileştirilmesi en ziyadekoo peratifçilik ile kabil olatak- tır. Yoksa sendikalizm ile değil. Hükümetin İktread'leştirilmesine ge- lince bunun için de vekâletlerin ve dev let şürasının taksimat, faaliyet ve sa- lâhiyetlerini tevsj etmek lâztmdır. Mese lâ mevcut — Adliye, Dahiliye, Hariciye Maliye, Milli müdafaa, Maarif, Srhhiye Zitaat ve İktısat Vekâletlerinin yanı başında şu vekâletler de kurulabilir. 1 — Kara, deniz ve hava nakliyatı vekâleti. 2 — Pabrikalar vekâleti Ürmalâtı har biye, inhisarlar. Sümerbank, tersaheler vesaire fabrikalarının cümlesini bir aras ya getirmekle). 3 — Koöperatifler vekâleti. 4 — Bankalar vekâleti (bütün ban- kalarımızı, resmi ve husust bir araya getirmekle). 5 — Kültür vekâleti (artık ferdlerin kendi zati menfântleri için gazete çı- karmalarına imtkân olamayacağından mMmatbuat devletindir. Bir de, radyo, si- nema, tiyatro, sergi, turizm vesair buna Daha dün | İktisadi devlet —| bemıır işler devletin inhisarında olar caktır). 6 — ÜUmumi tekaüdiye, sigorta, tE” davi ve seyahat vekâleti. Bir de devlet şürasına istihsale ve müstahsillere mü” teallik bir şube ilâvesile iktısadi ve İF timal ihtilâf ve meselelerin hallini v* kanun ve nizanmtların bazırlanmasın! temin eylemek, : İşte bu suretle bugünkü siyasi dev” let yarın iktısadi vazifelerini daha iyi görebilmek için yeni baştan ilmi suretta kurulmuş olurdu. Zaten dev” let iktısadi vazifeleri deruhte etmeu’ ve ferdi kendi iktisadiyatının içine makla bu gayeye doğru dev adımlarile — ilerlemektedir. İş vaziyeti gelişi gü“ı Bir surette brrakmayıp ve plânsızlıktan çıkıp plânlaşmaktadır" Bunu ise Kemalizm bize pek yakımda gösterecektir. Saphi Nuri Heri , Fikir ve sanat devlet yardımı- | na muhtaç mı? geet Baştarar 6 merda ' İkincisi, &ergi v açmak.. Ankâ da bir tek resmi sergi ir randa... Ankara halkı da senede D” kere resim görür... Bu darlık sana va sanatkârın inkişafına manidir- Bunlardan başka her vilâyettt' vilâyet bütçesinden yıllık bir mü fat koymak mümkün... v vilâyet âbideleri için birkaç yüz lirayı verebiliyor. Bu âbideler hef kelttraşın himayesine doğru bir dır. Bu adım resim sahasında dâ tılarak birör galeri — yaptırı! Bu teşebbüslerde sanatkâr çalışır. Açılacak müsabakalar tâ kazananı bir söne geçindirecek W kilde olmalıdır. Aksi takdirde md*' sat kaybolur. IJ' Resmi sergide — üç dört mük ei konulabilir. — Unutmıyalım kiİ entelektüellerimizin istediği plâstik eser bir çok müddi vısıtslff ra, ntölyeye, Mmödele, tüvâle V çayâa ve nihayet zamana muh Senode 150 liralhık resim ntın; ' natkârın verimi şövale tabhlosun (30x50) İleri geçemez.. Bon plâstik #anatların diğer ıu“' ' lerden ileride olduğuna kâanilm M gün Türk ressamı, Türk heyko va hattâ Türk müusikisinası yab y mömleketlerde imtihan rıl' ge gergi açmış ve takdir görmw kadaf yıllık mazisine, geniş mllif taki muhütabrnüa rağmen Yıkurş'r rinin Sodom ve Gömöre'sindeln Ş ka, yabanet dile çevrilmiş hınS'"r damakıllı edebi eseri gösterebi siniz? Birde, — Türkiyedeki grupunun değeri İle münevve diğimiz (burada kelimenin '““ğe' hakkımda ufak bir münakaşâ o": yan etli — ve karar — verildi.) T4t münovver dediğimiz mikrobun :::, esorine karşı alâka nisbeti ve nd*' . leti arasındaki uçurum korkll Buna rağmen yetişen sanatkârIl ’.',ı mayea- gördüğü takdirde nolor ta.biıecatını iso, zaman ;östâ lgdır fabrik35' Ankara; 22 (hususi) —. A ygp son s#eyahatlerinde işaret md“y vi Iğdırda kurulacak fmmnı'd' sini hükümet — gerçekleştirmişti" dir memleketin en güzel ve ef j’ tinsinden pamuğunu Jî vilâyetimiz olduğundan ıl" kanın randmanı diğer bütün f larımızdan yüksek oîmktır rikamızın senelik pamuk isüw milyon kilo olacaktır. Ayrıca bu fabrikamıza ilâve Ö konacak tesisatla pamuk tihsal edilecek ve Karıîı vilâyetlere yüksek nakliye ©? - git getirtilen sabunun bu fnhrlkld' bi liyle şark vilâyetlerimizin mw ihtiyacı temin edilmiş olacak '*ı# ; Bu arada İğdir için hayâti igef hemmiyeti olan &u işinin li lar yı.pılıcıkhı' Bu sahadâ larak 75000 hektarlık bir muük ekimi mümkün ol Türkiyede pamuğun en böül ekiliş senesi olan 936 da 253'. tarlık pamuk ekilmiş olduğu " lürse, yeni fabrikamızm Ve * . muk ekim sahamızın ehemmi) ” — | iyi anlaşılmış olacaktır. ğ îîmüqnmek . Nasıl ki h"'- F bizzâ *.î