22 Ocak 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 12

EŞ Ata Ü ürk tabrlkası bakımda dabrika müdürürderi izahat alm'şlar ve belediye reisi ile va- gonlarında uzun müddet görüşmüşler - dir - Belediye reisi Kemal Öz bu görüşme- meyi Eyi müteakip vagon #ağofluri pentdtesindei “ispanya harbi Londra, 28 (Hususi) — Deşli Hö- rald gazetesinin İspanya muhabifi yazıyor: “Gayet mevsuk bir menbadân öğ- rendiğime göre İspanya kralerları- nın Karlist partisi şeti olan Prens Xavier resmen yeni bir İspanya kral- liğiom ilâhma kadar Frankoyu Kral nabi olarak tâyin etimek © ömeliyie İspanyaya gelmiş, bu teşebbüs Fran kocuların Terusl mağlübiyeti üze- rine tehir edilmiştir. Pröns Xavler İspanyaya geçen ay zarfında gelmiştir. Prensin cobinde sabık İspanya krali Âifonsonun üçün cü oğlu Don Jaahin (İspanya krsli ölarak İlanı için bir vekiitaame var- dı. Bü teklifi Franko o kabul etniş bulaimaktadır. Bugün (oODon Juan kendi kendisine “Üçüncü Juan,, ün- vaninı vermökte, karisi da Kendiğini sağa, kola “kraliçe Marya,, dire tak- dim etmektedir. Teruci mağlübiyeli ortaya o çıkmış, Du asfleri ilerisi Için bir hayli endi- #eye düşürmüştür, Gülünç bir vaziye- te düşmekten kofkan Frankocular generallerinin resmen kral naibi o- larak #lânmı işler tavazzuh ©d'neo- ye kadar tehir etmişlerdir Buna rağmen prohs Xâvler bu Güya Fraâkoya gayri resmi olarak vermiştir. Yakında hükümet tarafi ikinci bir muvaffakiyet katanımadı. fı takdirde Frankofun evrakı “baş- kumsadan,, yerine “Kraj nalbi,, diye ifhaalamağa bağlıyacağı tahmin odi- Tiyor. Harp vaziyeti Barselon: 28 (A.A.) — Resmi bir *biiğde, dün Toruci cephesinde Yu- ku bulan muharebonin bu ceophede yapılan muharebelerin en çetinlerin ilen biri olduğu bildirilmektedir. A- siler, müteâddit tayyare himayesin- de Önindâs tepelerine hücum etmiş“ s6 de püskürtülmüşlerdir. Asiler t 5 de ağır zaylala (Omaroz kal. drktan sonra, Muloton mevziini işgal etmişlerdir. Sok! çalışan düş- mor süvsri kevvetleri dağıtılmış ve “ dönmeğe mecbur eğilmiştir. an İkt hava #ruhârebesinden her birine 100 kadar tayyare iştirak etwistir. Birinci muharebede düşma- İki avcı ve bir o bombardıman tayyaresi düşürülmüştür. Hükümetçi- jer hiçbir zayiat vermemişlerdir. İicdinet hava muharebesinde, düş“ |* man üç tane bir satıhlı seri tayyare Na dört tene Fiyat karbetmişlerdir. Hüktmetçilerin İki Okatoa makinesi düşmüştür. Bundan başka iki tayyare garpış- mış, pilotlar paraşitle atlamışlardır. Korsanlıklar çoğaldı Malta: 21 (A.A.) — İngiliz Cam- ma vapuru Akdenizin garbında bir denizaltı gemisini diğer bir destro- yere hücum ederken gördüğünü bil- dirmiştir. Fransiz torpido muhriple- ri bu mıntakayı araştırmaktadır. B- sâsen sofi günlerde Akdenizin gar- bında denlanitı gomilerinin taaliyo- tl artmış olduğu bildiriliyordu. Amerika protesto edecek Vaşington, 21 (A.A.) — Nantu- ekot Chlef petrol gemisinin İspanyol milliyetperverleri tarafından müsa- doresi üyerihe Amerika haridiye nü“ zırr Hul), esaslı bir tahkikat yapıls madikça hiçbir karar verilmiyeco- ginl bildirmiştir. Resmi mahfiller, gemi Amerikaya âit hariciye bakanlığı» nin Franko nezdinde protestoda bu- lunmağa meöbur olacağını, zira, va- par Valansiya hükümeti hizmetinde olsa bile, faaliyetinin bitaraflık ka- nununu bozmadığını ve bu kanunun ancak vapur İspanyaya silâh ve mü- himmat nakletüği takdirde tatbik edileceğini bildirmektedirler. Bombardıman kurbanları Barselon: #1 (A.A.) — Dün sabah- ki bombardrmanda iki motörlü alı toyvare Valansiya tzerine 18 bom- ba atmıştır. $ ölü ve 18 yaralı vardır. Dört bina yıktlmişter. Rösmen bildirildiğine göre, Barse Tonanın evvelisi günkü bombardıma- nrnds 188 kişi Bilmiş ve 200 kisi ya- alanmıştır. 5 fiyatları Marttan itibsren et fiatlarında yapı lacak tenzilat işile belediye iktısad mü ülürlüğü uğraşmağa başlamıştır. Şimdiki halde baş Üstünden alın. makta olan mezbaha resmi martan $- tibaren kll6 Üzerinden alınmağa baş- Janacaktır | İ Pröüis Xavier Frankoyu kral dai- bi ilâa etmek üzere o hazırlanırken Yalovada yurdüklarını söyleyen belediye reisi, sözleri anlatmıştır : ballça hitaben bir Buruk Düyük önderin, kendisine inkerlâbrmz da İzimitin rolünü anlatmasını emir bu- Mücadele senelerine ait ve Halide Edip- le o zaman İzmit cephesi kumandanı o- lan genetâi Fuat atdsmda geçen şu “e Küvvetlerimiz küçüktür. Düş malarli nâsıl baş edeceğiz?.. Kemal Öz, Halide Edibin bu sözleri- ne Atatürkün ö zâman vermiş oldukları cevab: tebarüz ettirmiştir . Belediye reisinin sözleri bittikten söğra, Atatürk bir köylü kadınmı, mü- töâkiBeri Tokatlı Afi isminde bir askeri çağırarak konuşmuşlardıt. Bü ârada İzmitli bir genç te “İki se- nedir yolunu beklediklerini, söyliyerek Atitilrke olan hasretini ifade etmiştir. Tren İzmitten ayrılırken, Cumhur. reisimiz vagonun penceresine gelerek halka şunları söylemişlerdir: “e Aranızda bulunmaktan büyük bir zevk ve sevinç duyuyorum. . Bana karşı göstermiş olduğunuz bağlılığa te- şekkür öderim. Benim de size karşı ayni şekilde bağlr olduğumu bilirsiniz. Size esenlikler dilerim.,, Atatlirk Yalovada Atatürk saat 1 i çeyrek göçe Derin- ceye gelmişler ve 3 te Yalovaya hare- ket buyurmuşlardır. Saat altı da, Akaş Maresinin Heybeli ada vapuriyle Yelovayı teşrif buyuran Atatürk askeri ve mülki erkân ile me- imürlar ve halk tarafından karşılanmış Tardır, Yalova bu geliş şerefine baştan basa donanmıştır. Van .. . . . üniversitesi Ankara, 22 (Hususi) — Vanda ku- rülmüs: kararlaştırılan Halk Üniversi- tesinin proğramı hazırlanmıştır... Bu üniversite, şark vilâyetlerimizin genç- lerinden orta mektep mezunlarını ala- cak, ihzari birer senelik bir müddet içinde ve !ki sömestr halinde bunları 0- kuyacakları şube Üzerinde yetiştirdik” ten sonra iki sene olaf asıl meslek Şu- besi üzerine çalıştıracaktır. Böylelikle üç senelik bir ders zamanı içinde ptatik bilgili bir münevver kad- rosu yetişmiş olacaktır. Var üniversitesinin 7 şubesi olacak» tır, Hukuk, tebbiye, mühendisliğin bü tün İtesimlari ve ziraat şabelerine bil- hasas ehemmiyet verilecektir. Bundan başka, gene Vanda, 3-4 bin talebe ala- cak leyli san'at mektepleri ve müfredat proğramı diğer mekteplerimizden fark k liseler ve muallim mektepleri kurula- taktır, “Şark vilâyetleri kültür kalkın» mada: projesi,, adını taşıyan bu geniş proğram ila bizzat Maarit Vekili Saffet Arıkan meşgul olmaktadır. in - Japon çi harbi Lendra; 22 (HABER) — Çin hü kümeti resmi bir tebliğiyle Japonlarm tedir. Buna Japonyanm 9 devlet mua bedesini ihlâle, gayri meğru teğekkül- lerle Çini parçalamağa azmettiğini söy liyerek, esit askerler, gayri müharip- Yer, müdafassız kadm ve çöcuklara kurmak için teşkil edilen öömiyet aza- #mdan Faniyusni meçhul bir şahıs öldürmüştür. Bu cemiyet azası Çinli- lerce vatan haini telakki edilmekte. Gir. Japonlar ilk defa olarak Royter ajan amm bir telgrafmı alakoymuşlardır. Bu telgrafta Japonların Nankindeki hareketleri tenkid edilmekte idi. Jâponlar Panay ve Lady Bird gemi- teri hâdiselerinden mesul olanları tec- ziye ettiklerini Londra ve Vaşingtona bildirmişlerdir. İngilterede e Midlesboürghdaki de- Japon vapuruna yüklenecek demir ve çeliği yüklemekten imtina etmişler dir R FABER Fransız kabin itimat kazandı Paris, 22 (Hususi) — Yeni Şotan kabinesi dün ük defa meb'usan mec- isi huzuruna çıkarak beyanname ve progra'unı izah etmiş, hiç umulmadık, büyük bir ekseriyetle itimat reyi kazan- rnaştar İlk ecisede Me hükünzet beyanna» mesini o okumuş, #kinci celsede sosya” İlst grupu reisi Serğl Halk cephiösinin eski parlaklığı ile dördm ettiği fikri, de bulunduğunu ve partisinin evvel hükümete olduğu gibi müzaheret gös- tereceğini söylemiştir. Bundan sonra rajikal sosyalistler ta- rafından hazırlanan itimat taleriri teye konmuştur. Bu takrir bir muhalife karşı 501 rey- le kabul edilmiştir. Hükümetin beyannamesi âyan mecii- sinde de Daladye tarafmdan okunmuş» tur. Beyannamenin bir çok noktaları bra- vo sesleriyle karşılanmıştır. Askeri tayinler Paris, 2i (A.A) — Kabine reisicum- hurun riyasetinde toplanarak (ordu erkân (o harbiye relsi generai (o Ga melini milli müdafaa umumi erkânı hâr- biye relsliğine ve harbiye genel sekre- teri general Jacometyi de milli müdafan genel aş tayinlerini tasvip *PİLİSTİNDE tethiş hareketi şiddet- le devam etmektedir. Kudüs harp divanı, silâh taşımaktan suçlu bir ibtilâlei hak- kında idam cezası vermiştir. * Avusturya hükümeti, Avusturyaya Be- lecek seyyah ve ecnebilerin hususi müsan- de olmadıkça üç aydan fazla oluramıya- enklarına dalr bir lâyiha hazırlamakta” dır. Bu setle Avusluryaya yabuği mu- haceretinin ve diğer mültecilerin girime- sinin önüne geçilmek İstenmektedir. * Yuğodavya başvek'ni doktor Soyadı noviç, husumet trenle Düsseldorftan Münihe vasıl oldmustur. * Lohdradaki Belçika elçisinin Belçi kanın İtalyan İmparalorluğunu o tansmak fikrinde olduğu hakkında İngiliz küküme- tne malâmat verdiğine dair çıkın haber- lerin ösastız olduğu bildirilmektedir. * İngilterede Smalleford civarında bir 48 kerl tayyare ile bir sivil tayyare Çarpışa- rak düşmüşler ve parçalanmışlardır. Tay- yarelerde bulunan üç kişi ölmüştür. * Ermeni katolik palriği o momsenyör Greguar Pier Agabyanın Ualyadan Parise muvasalah beklenmektedir. Patrik şerefi- ne Fransız hükümeti ve klise makamları tarafından muhtelif tezahürler tettip eği. lecektir. * Maverayı Erdünün Filistin hududu yakınmdn Salt civarında Vadii Sayarda umumi harp esnasında tesis edilmiş Türk sihâh depoları bulunmuşlur, Bunlar arasın. da beherinin — içinde 10 bin Türk altını bulunan iki sandık da mevcut olduğu bik dirilmektedir. * Otto de Habsburgun bugün Lihtenş- tayn prensini ziyaret etmek Üzere Vadaza gideceği ve dör gün kalacağı bildirilmek. tedir. Avtisturya ile hiçbir temas mütasav- vet değildir. * Bi müddetenberi Londrada bir Mal. yan bankerile İagilie bankaları arasında yapıldığı bildirilen kredi müzaketelerinin akim keldığı bildiriMiyor. * Milleler o cemiyeli o konseyinin 26 ikincikânun toplantısında bulunmak üzere Cenevreye gidecek olan İnsiliz | hariciye nanrı Edenin Paristen geçerken bir gün kalacağı teeyyül elmekledir. Frans ha- riciye nazırı İle Pariste buluşup görüştük” ten sonra beraber Cenevreye hüreket ede» ceklerdir. *lagilir deniz - bakanlığı amiral Sir Frederick L. Fieldin tekaüde sevkedildi- Bini ve yerine smirsi Eral Of Cork And Örrery'nln yöçeteğini bildirmiştir. * Japon dömei alanının o bildirdiğine göre, aralarında şimalt Sakaliç petrol şir- keti masmutlurunın da bulunduğu 75 Japon Sövyel topruklarındı mevkuf totalmakın- dır, * Fransa maarif bakanlığı o tarafından neşredilen bir kararname ile bir “yüksek beden terbiyesi konseyi, ihdas #dilmiştir. * Fransı? « Almanya kömiterinin İkinci reisi Debrinon dün Berline gelmiş ve öğ- Tedön sonm Göring tarafımdan kabul edil- mislir, * Avusturya hükümeti, Cekoslotakya- nın hndut mıalıkaşında Avumurya tebo- alarımız. çalışmalırınğı karşı koyduğu tah» didat üzerine Prnada teşebbüslerde bulun muştur. A Mam ap e ŞİR Mİ YE gg pg e UN —iSSL iktisadi devlet | Be Buştarafı 3 töctde bir müstahdem olmağa başlıyor. Artık ferdi istihsal yer'ne devler is. | tihsali, ferdi menfaat yerine devlet ik | tısadiyatı menfaati, ferdi hürriyet ide- ali yerine milli ahenk ve dis'plin İde. ali hakim oluyor demektir. Yani bir kelime ile ferd! iktısat yeri- ne mili iktmat, ferd yetine devlet. Değil yalnız harp sonunun frak devletlerde, hattâ İngiltere ve Franca gibi eski hiberal memleketlerde bile imalâtı harbiye, tayvare motörleri veya bahriye tersaneleri gibi enfistei gibi faaliyet «sahaları ferdlerin elinden alı. narak devlete verilmiştir. Döha dün Fransada bütün şimendiferler devletin <line geçmiştir. Memleketimizde son zamanlarda devlet £ demiryolların- dan, imalâtı harbiyeden, inhisarlar ve Sümerbank fabrikalarından sonra ma- den, orman ve deniz isleri de devlet leştirildi. İşte Denizbank denizciliğe ait bütün faaliyetleri ferdden alip ken- dine hasretti, Yarın bir Ormanbank, bir Madenbank bütün orman ve maden işlerini bir elden idare edeceği gibi belki de bütün bankalar ve bütün si- gortalar da bir elden tedvir edilebilir. Gidiş bu gidiştir. Buna iktısari dev- letçilik diyorlar. Bu (ekonomi dirije) mefhsmundan daha geniş ve daha doğ- rudur. Bunun için komünist veya faşist ol- mak icap etmez. Liberal olmayan her devlet böyle yapıyor. Belki de bu bu gün için en doğru bir yoldur. Zaten siyasiyat ve iktisadiyatta hiçbir çay daimi değildir. İnsan fanidir derler. Benim bu makaleyi yazmaktan mak- sadım şudur: Bugün Türkiye cumhuriyeti serf si- yasi bir devlet değildir. Bizim Kemalist rejimimiz hem siyasi bem iktsadi ve hem de İçtimai bir devlettir. Devle- timiz her işimize karışmış, hayatımızın her cephesinde inkılâplar yapmış, ve ortaya bugün yepyeni bir Türk, yepyeni bir cemiyet ve yepyeni bir millet çıkar» mıştır Bugün bizde birinti rolü oynayan siyasiyat değil iktısadiyattır. Fakat devletimizin iç ve diş, alt ve Üst yapısı henüz siyasidir. Bize ise artık iktisadi bir yeni yapı lâzımdır. Bugünkü siyasi devlet üzerine aldığı iktısadi vazifeyi bu hab ile göremez. Devletin iktsa- dileştirilmesi gerektir. Acaba devlet nasıl ictrsadileştirilir? İşte mesele. Muazzam bir iş değil mi? Derlet, millet ve hükümetten teşek- kül eder. Binaenaleyh emillet ve hükü- meti ayrı ayrı İktrsadileştirmek icap eder, Milletin iktrsadileştirilmesi müstahsil lerinve müstehliklerin — teşkilâtlaştırı)- ması ile olur. Bizde, patron ve amele sınıfları Avrupada olduğu gibi, mevtut değildir. Hem de bizde Hüyük ve kuv- vetli patron yoktur. Bizde bir tarafta işçi ve miletaksil var bir tarafta da devlet var. Devlet patron gibi hareket etmiyor, İşçiyi daha iyi idare ediyor. Binasnalevh devlet teşkilâtlaştırılırken işçi de teşkilâtlaştırılmalıdır. İşçiler en ziyade istihsal kooperatifleri vatıtasile teşkilâtlaştırılabilir. Müsteblikler de yine ayni ile, istihlâk o kooperatiflerile teşkilâtlaştırılabilirler. Kredi de böyle dir. Yani milletin iktisadileştirilmesi en ziyadekoo perstiiçilik ile kabil olacak tır. Yoksz sendikalizm ile deği. Hükümetin Tetrradileştirilmesine ge- Jince bunun için de vekâletlerin ve dev let şürasının taksimat, faaliyet ve so- iâhiyetlerini tevsi etmek lâzımdır. Mese iâ mevcut (o Adliye, Dahiliye, Hariciye Maliye, Milli müdalaa, Maarif, Sihhiye Ziraat ve İktisst Vekâletlerinin yarı başında şu vekâletler de kurulabilir. 1 — Kafa, deniz ve hava nakliyatı vekâleti, 2 — Fabrikalar vekâleti (malâtı har biye, inhisarlar, Sümerbank, tersaneler vesaire fabrikalarının cümlesini biz ara» ya getirmekle). 3 «- Köperatifler vekâleti. 4 — Bankalar vekâleti (bütün ban. kalarımız”, resmi ve hususi bir araya getirmekle). 5 — Kültür vekâleti (artık ferdlerin kehdi zati menfaatleri için gazete ç- karmalarma İmkân olamaracağından matbuat devletindir. Bir de, radyo, si nema, tiyatro, sergi, turiam vesair buna benzer işler devletin inhisarında oli” caktır). 6 — Umumi tekaüdiye, sigorta, *€“ davi ve seyahat vekâleti. Bir de dei&t şürasma istihsale ve müştahsiilere mir tea'lik bir gebe 3 iktmadi ve İğ” timaf ihtilâf ve meselelerin halini V€ kanın ve rizamların kızırlanmasın” temin eylemek. İşte bu suretle bugünkü siyasi de | let yarın iktısadi vazifelerini daha İ görebilmek için yöni baştan ilmi bİT surette kurulmuş olurdu. Zaten de” İet iktısadi vazifeleri deruhte etmekif va ferdi kendi Uktasadiyatının içine af iğ bu doğru dev airmlarili ilerlemektedir. İş vaziyeti gelişi gri bir surette bırakmayıp pir ve plânsızlıktan çıkıp plânlaşmak! Bunu ise Kemalizm bize pek gösterecektir. zi er Suphi Nuri İleri | Fikir ve sanat devlet yardımı”. na muhtaç mı? pap Taştarar 6 mcıd8 İkinciel, sergi # açmak. A! ş da bir tek resmi sergi o açılır, mi randa... Ankara halkı da senede kere resim görür... Bu darlık i va sanatkârın inkişafına manldir- Bunlardan başka her vilâyet i vilâyez bütçesinden yıllık bir fat koymak mümkün... Nasıl xilâyet Abideleri için birkaç yür li lirayı verebiliyor. Bu Abideler he > keltrasm himayesine doğru bir a dır. Bu adım resim inse. da tılarak birör galeri yaptırıabili” Bu teşebbürlerde sanatkâr resi çalişir. Açılacak müsabakalar t# kazananı bir sene geçindirecek ge kilde olmalıdır. Aksi takdirde 18$” | sat kaybolar, j Resmi sergide oÜçdört basi konulabilir. o Unutuıyalım ki entetektüellerimizin İstediği VET plâstik eser bir çok maddi v: ra, atölyeye, modele, tuvale ve çayâ ve nihayet zamanı Touhtaç Sencâe 160 lirairk resim satan natkârın verimi şövale tablosun! (50x50) İleri geçemez. Ben plâstik sanatların diğer şad lerden İleride olduğuna kanli. a gün Türk ressamı, Türk heykeli va hattâ Türk musikişinası ye si p X mi İN mömleketlerde imtihan sergi açmış ve takdir görmüştür. kadar yıllık mazisine, geniş taki muhatabına rağmen sinden DAİ tinin Sodom ve Gomes kü, yabânet dile çevrilmiş han el damakıllı odebi eseri şöstere' siniz? Birde, Türkiyedeki ross grupunun değeri Ya münevver Vali diğimiz (dDurada kelimenin inip? cer hakkında ulak bir münakaşa yanetli ovekarar o V ») agit münevver dediğimiz mikrobun enorina karşi alâka nisbati VO “yf eti arasındaki uçurum kora Buna rağmen yakisan sansi yari maye gördüğü takdi nı tablleceğini ise, zaman önleri Gi tir. — Ankara; 22 (hususi) —— son seyahatlerinde işaret yi Iğâ:rda kurulacak fabrikanm P sini hökümet amme re er > kanın randmanı diğer ki Yarımızdan yüksek olacaktır. ri rikamızın senelik pamuk m milyon kilo olacaktir. Ayrıca bu fabrikamıza ilâve konacak tasiatla, pamuk yağ! tihsal edilecek ve Karsis ci viliyetlere yüksek rakiiye getirtilen sabunun bu fab Jiyle şark vilâyetlerimizin ihtiyacı temin edilmiş Saki Bu arada için y hemmiyeti olan su işinin Dali