En çok görülen en vahim hafalar bildirimlerin j eksikliğinden ya da A”) PALAA S)Wv/ex yanlışlığından dolayı ortaya çıkar. tındayken test edilmeksizin (sistem ya M PS 1 0 0 0 da entegrasyon testi) hizmete sokul- ması imkansızdır. * “Tamam 'lanmış bir sistemin değiş- tirilmesi (hataların giderilmesi de da- hil) ve daha da geliştirilmesi büyük öl- çüde hemen hizmete sokulmasından sonra başlar. * Büyük sistemlerde uzman kişiler sü- rekli olarak hataların teşhisi ve gide- rilmesi için uğraşmaktadırlar, sistemi kullananların bir problemleri oldu- ğunda başvurabilecekleri pek çok da- nışma yerleri vardır. * Büyük projelerin birçoğu (örneğin aya iniş için Apollo füze savunması için Safeguard) ancak insan unsuru- nun müdahalesi ile kötü sonuçlardan (örneğin yanlış alarmlarla sistemi ha- rekete geçirmek) korunmuşlar ve ko- runacaklardır. * En çok görülen en vahim ve en pa- halıya gelen hatalar programlanma- dan dolayı değil, tek tek bildirimlerin eksikliğinden ya da yanlışlığından do- layı ortaya çıkarlar. (SDI-yazılımının karakteristik özelliklerinden biri.) Bu türden teknik yasallıkların po- litikacılar ve teknokratlar tarafından anlaşılmadığı düşüncesi kötümser bir bakış açısının sonucu değil, tarihin acı tecrübesiyle sınanmış bir gerçektir. Bunun somutlaştırılması için Çerno- bil?e ya da uzay-mekiği felaketlerine atıfta bulunmaya gerek yoktur. Bundan dolayı pek çok uzman ça- Y i y B 'I d lışmalarının ne anlam taşıdığını, hangi Bu u n qyı er e önceliklere ve hangi etkilere sahip ol- duğunu ancak bizzat araştırmacıların ve bilim adamlarının değerlendirebi- lecekleri ve değerlendirmek zorunda oldukları sonucuna varmış ise bunda şaşılacak bir yan yoktur. Bu sorum- luluğu kimse onlardan alamaz. O Jürgen Beetz'den Çeviren Güven Savaş Kızılitan — COYNOCO/C aanm—m—