7 Mart 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 13

i ŞALE M i Kararnameler İhracatta vergi indirimi ınai mamullerin ihracatında vergi i- adesi konusu, bugünün işi değildir. Bundan birkaç yıl önce, ihracatı sağ- layabilmek için bütün dünya memle- ketlerinin yaptığı gibi vergi iadesi sis- temi getirilmişti. Fakat burada anlat- ması hem uzun sürecek, hem de lü- zumlu olmayan çeşitli sebepler yüzün- den kararname yürümedi de yürümedi. Nihayet 1963 Temmuz ayı içinde Bü- yük Millet Meclisinden iki üç satırlık bir kanun çıktı. 261 sayılı bu kanunda tarafından kararnameyle sonradan bu kararnamenin kanunlaş- ması için Büyük Millet Meclisine geti- rilmesi imkânı veriliyordu. Kanunun esprisi, "sınai mamul ihracını sağla- mak için her türlü imkânın verilmesi diye özetlenebilir. Hakikaten, "işte size yetki, istediği- niz kararı alın, sonra bize getirin bu- nu, kabul edeceğiz. Tek, ihracat başla- demenin niş görüşlülüğüne rağmen vergi iade- siyle ilgili ilk kararname ancak beş ay sonra yayınlanabildi. 16 Aralıkta ya- yınlanan kararname hem ihracatta vergi iadesinin şartlarım genel olarak tespit etmekte, hem de tekstil ihracın- da vergi iadesi miktarlarını -nispet- lerini değil- ayrı ayrı göstermekteydi. Bu yazıda kararnameyi uzun uza- dıya anlatmaya lüzum olmasa gerek- tir. Zira bundan önce bu sayfadaki çeşitli yazılarda bu konu, teferruatlı şekilde ele alınmıştır. Ancak, bu yazılarda da belirttiği- miz gibi, ihracatta vergi iadesiyle ilgi- li kararname ihtiyacı karşılayacak ma- hiyette olmadığı için, maalesef, hiç bir işe yaramamıştır. Sistem değişikliği pe iş, iade şeklinin advalorem ve- ya spesifik esasa göre yapılmasın- dan çıkmaktadır. İstanbulda maliyeci- lerin de işştirakiyle yapılan uzun çalış- malarda vergi iadesinin advalorem sis- teme göre yapılması uygun görülmüş- tü. Yani ihraç edilen malın kıymetiy- le uygun nispette vergi iade edilecek- pılan incelemeler sonunda advalorem sistem spesifiğe (o çevrilip kararname neşredildi. Yani komisyonun nisbi ver- gi iadesini uygun görmesine rağmen, maliye her madde için iade miktarla- rını ayrı ayrı tespit etti ve kuruşlandır- mak suretiyle yayınladı. Genel sistemimizin advalorem ol- masına karşılık, iade sisteminin neden dolayı spesifik olarak yapıldığım anla- maya imkan yoktur! Advalorem sistem- de ihracatçı ne kadar yüksek fiyatla mal ihraç ederse o kadar fazla iade vergi elde edecekti. (Halbuki spesifik sisteme, gidilmiş, bu suretle maktu bir iade yapılacağı için, ihracatçının dı- şarıya mal satarken yüksek fiyat ara- ması teşvik edilmemiştir. Ayrıca, gene maktu fiyatla yapılacak iade dolayı- sıyla kalite farkı da nazarı itibara a- lınmamış olmaktadır. Yani yüksek ka- liteli malın ihracında da, düşük kali- Kararnamedeki pürüzlü yanlar yekikaten, ayni ihracatçı tarafından bir yıl içinde ihraç edildiği ihraç belgeleriyle tevsik edilen ve milletler- arası tasnife göre, ayni sanayi grupu- na giren mamullerin ihracat F.O.B. be- delleri toplamı 90 bin T.L. ve daha yu- karı bulunanlar hakkında, ihracat ver- gi iadesi miktarının yüzde 10 olduğu belirtilmektedir. -. Bu durumda ayni maldan 90 bin liralık ihraç edildiği takdirde, yüzde 10, yani 9 bin lira ia- de edilecektir. Böylece kararnamenin en ziyade işleyebilecek yönünün bu ka- sım olduğu intibaına varılmaktadır. Ancak, maddenin son kısmı okun- duğu zaman, getirilen hüküm karşı- Yük boşaltan bir gemi Gayret başa düştü teli malın ihracında da ayni miktarda iade yapılmaktadır. Bir diğer sizle parça başına yapılacak ihracatla ilgilidir. o Meselâ 500 gramlık bir kadın sveteri ile 750 gramlık bir sveter ihracında ayni mik- tar vergi iade edilecektir. Böylece, fi- yat gözönüne alınmadan, genel olara kilo başına yapılan ihracat, trikotaj- da kilo da gözönüne alınmamak şar- tıyla, tamamen yanlış bir sisteme git- miş olmaktadır. Öte yandan, meselâ uzun kollu kazağın ihracına prim ve- rildiği halde, kısa kollu veya kolsuz ka- zağın ihracının neden düşünülmediği- ni de anlamaya imkân yoktur. sında bu yüzde 10 iade keyfiyetinin de pek işleyemeyeceği anlaşılmaktadır. Kararnamede bu şekilde ihraç edi- len bir maddenin vergi miktarının tes- pit edilerek açıklanacağı, miktar eğer yüzde 10 dan fazlaysa, fazla miktarın iade edileceği; buna karşılık, azsa, ev- velce yapılmış olan fazla iadeden vaz- geçileceği belirtilmektedir. İlk anda gayet makülmuş gibi görü- len bu sistem, biraz teferruatlı düşü- nüldüğü zaman hiç de öyle pratik bir mahiyet arzetmediğini ortaya koymak- tadır. Bir firma mamulünü ihraç et- mek için maliyethesabınıyaptıktan sonra kararnameye göre bundan yüzde AKİS/13