29 Şubat 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 30

F E Transistorlar Yeni bir buluş Feza tekniğinden evlerde - hattâ el- lerde - kullanılan radyolara, çeşitli ve çok karışık bilim âletlerinden insa- nınkinden miyon kere daha güçlü e- lektronik beyinlere (o varıncaya kadar sayısız uygulama alanları bulmuş olan, çoğunlukla bir gömlek düğmesinden da- ha ufak boyuttaki transistorlar son iki yıldanberi yepyeni bir piyasaya ve çok büyük satış imkânlarına kavuştu. En azından transistorlar ve bunlarla imâl edilen çeşitli radyolar, o televizyonlar ve seslendirme aletleri kadar popüler olan diğer bir maddenin üzerinde tran- sistorlara uygulama alanı bulundu ve N tenildtği anda kıvılcım çakabilmesi de "distribütör" denilen ve üzerinde ge- nel olarak motordaki silindir sayısı kadar uçlar bulunan bir döner anah- tar yardımıyla sağlanmaktadır. İşte mekanizma bu kadar basit ol- makla beraber imalât ne kadar mü- kemmel olursa olsun pratikte en fazla arıza yapan yerlerden birisi otomobil- deki bu ateşleme sistemleridir. Bunun başlıca sebebi distribütörde bujiyi a- teşlemek üzere kullanılan endüksiyon bobininin ( birinci devresini açıp ka- payarak ikinci devrede o yüksek geri- limli bir elektrik asımı - çok kere ge- rilimi 15-20 bin volt kadardır - mey- dana getiren kontakların o belirli bir Son model bir otomobil Sıkıntıya başarıyla uygulandı. İki yıldanberi bazı amerikan oto- mobil imalâtçıları - tabii şimdilik ihti- yari ve talebe bağlı olmak üzere - yap- tıkları otomobillerin buji ateşleme ter- tiplerini transistorlu olarak yapmakta- dırlar. Otomobille uğraşan herkesin, araba kendisinin olsun olmasın, gayet- kıştırılan benzin zerrecikleri ile hava karışımım tutuşturmak için, aslında elektrik kıvılcımı çıkarmağa yarayan bir izoleli parçadan başka birşey ol- mayan, "buji" kullanılır. Bunların is- AKİS/30 paydos süRe sonunda yanması, mi ve İş- lemez duruma gelmesi Bu bozulma bobinin "akımının ol- dukça yüksek olmasından - ortalama olarak 4 ilâ 4.5 amper kadardır- açı- lıp kapanmanın çok çabuk ve sık ol- masından - dakikada 4 bin dönüş ya- pan bir motor altı silindirliyse dakika- da 24 bin, sekiz silindirliyse 32 bin de- fa kontaklar açılıp kapanır - ve bobi- nin büyücek bir selfi, elektriksel atale- ti bulunmasından o ileri gelmektedir. Hernekadar bu durumu kısmen de ol- sa önlemek amacıyla bir "kondansa- tör" kullanılırsa da bunun her dönüş hızı ve her çalışma şartı için fayda et- mediği görülmektedir. Bakım istemeyen sistem yekanda anlatılan sebeplerin etki- sine biraz da bakımsızlık ve malze- me kusurları karışınca otomobili kul- lananın başına ne gibi çorapların ö- rüleceğini tahmin edebilmek zor olma- sa gerektir. Nitekim şoförlerin çoğu- nun ağzından "platinlerin meme yaptı- ğı" yolunda şikâyetler sık sık duyulur. Bu, distribütör kontaklarının bozulma- sına verilen bir addır. Bunu önlemek i- çin Amerikan General Motors firması uzun bir süredenbari elektronik yol- dan bu ateşlemeyi yapmak amacıyla incelemeler yapmaktadır. General Motors'un yaptığı incele- melerden çıkan ilk sonuç kontakların uzun bir sürede bozulmadan, öne bir bakıma da tabi tutulmaksızın kal- ması için ilk olarak ateşleme bobini- nin birinci devresinden geçen akımın azaltılmasıdır. Bu ateşleme devresine bir Dagi amplifikatör konul- makla çözümlenebilir. | Ancak bunun da yeterli olmadığı incelemeler ilerle- dikçe görülmüştür. Çünkü kontaklar sadece elektrik (Ooakımının o etkisiyle "yanmak suretiyle” bozulmamak ta, fa- kat özellikle yüksek motor hızlarında birbirine çaromaktan ötürü de zaman- la ezilip şekillerini değiştirmektedir- ler. Bunu önlemek ise dünyadaki en sert madenlerden birisi" olan platin kullanıldığı hâlde bile mümkün olma- dığından kontak sistemi yerine konu- lacak bir metod araştırılmış ve nihayet bulunmuştur. Yeni buluş, distribütördeki kontak çifti yerine elektromanyetik bir bobin koymaktan ibarettir. Müspet sonuçlar yapılan denemeler (oçok ilginç Sso- nuçlar vermiştir: çeşitli arabaların ü zerinde monte edilmiş 200 kadar tran- sistorlu sistemden ve 250 tane de la- boratuvarda deneme altında tutulan sistemden toplam olarak bir milyon 650 bin kilometrelik yol denemesi ve 100 bin saatlik sürekli çalışma dene- mesi yapılmış bulunmaktadır. Labo- ratuvarda saatte 195 kilometrelik hıza tekabül eden iki sistem sürekli ola- rak 9 bin saat hiçbir arıza gösterme- den çalışmıştır!.. Biricik teknik güçlük transistorla- rın ısıdan etkilenmesi, om mek gereklidir. Bu takdirde görülen a- rızalar sadece binde 8 oranında ol- makta, bunların da bir kısmı montaj hatası gibi sebeplerden ileri gelmek- tedir. Genellikle bu sistemler otomo- bilin ömrü süresince Oo dayanmakta, peryodik bakıma ise hiç lüzum göster- memektedir.