4 Haziran 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

Cesaretli tutum Memleket meselelerinin O hâllinde, bilhassa az gelişmiş memleket- ler için, herşeyden önce realist ve cesaretli bir tutum ilk şarttır. Ge- cekondu dâvasından iskân problemi- ne, kira mevzuatından arsa spekü- lasyonlarına kadar birçok (o konuyu içine alan İkinci İmar Kongresi prog- ramının sâdece 5 güne sığdırılması işten anlayanları bir hayli (hayrete düşürdü. Mamafih problemlere el a- tılmak suretiyle inisyatifin ele alın- mış va dahi takdire değer Kong münasebetiyle hazırlatı- lan biGrüRleniR bilhassa mesken da- vasıyla ilgili (Oolanları, (davetlileri fazlaca ilgilendirdi. Büyük (o ölçüde, 1960 nüfus sayımı sırasında yapılan Mesken Şartları Anketinin sonuçla- rına göre hazırlanan bu dokümanteı eserler memleketimiz hakkında bazı acıklı bilgiler de vermektedir. Meskenler hakkında verilen bilgi- lere göre 1959 yılı içersinde 40 mil- yar liralık milli gelirin sâdece 1,5 milyarı mesken yatırımına ayrılmış- tır. Buna rağmen henüz büyük şe- hirlerimizin belli başlılarındaki mes- ken binalarının ancak &6 41'i iyi du- rumdadır, 96 26'sı ise oturulamaya- cak kadar fenadır. Bu nisbetler İs- tanbul, Ankara ve İzmir için değişik- tir. Ankaradaki meskenlerin 9 46' sı İstanbuldakilerin yarısı, o İzmirdeki- lerin ise ancak W& 31'i iyi durumda dır. Yine Ankarada oturulan mesken- lerin © 36'sı, İstanbuldakilerin & 33'ü fena durumdadır. Ankaradaki meskenlerde oturan- ların, 96 61'i, İstanbulda W 58'i, ta- mirde ise 96 40'ı kiracıdır. Ey sahibi oranının bukadar az oluşu kiraların spekülasyon konusu yapılmasına se- bep olmaktadır. Nitekim memur va- tandaşların ödedikleri kira yönünden tasnifinde 99 8l'i teşkil eden büyük çoğunluğun ortalama 150 lira , aylık kira ödemekte olduğu anlaşılmıştır. 1961 yılı bütçesine göre bu çoğun- luğun - yani memurların 96 81'inin- 400 lira ortalama aylık aldığı vakıa- sı gözönünde tutulursa memur Vva- tandaşların çoğunun aldığı (o aylığın © 37'si gibi pek fahiş bir nisbetini- kiraya yatırmakta olduğu ve geri- ye kalan 250 lirayla da, hakiki an- lamıyla, yarı aç - yarı tok ve pej- mürde bir kılıkla geçinmeğe çalıştı - ğı söylenebilir. -Buna mukabil Kongre münasebe- tiyle yayınlanan 2 numaralı "Kre- di, Vergi, Kira ve Yatırım" adlı ra- porun Kira Esasları kısmında yeni- den tadili beklenen kira kanununun- da kira nisbetlerinin bina kıymeti- nin 9 10'u olarak tesbiti tenkit edil- mekte ve yıllık kiranın binanın kıy- metinin 9o 12'sine çıkarılması tavsi- ye edilmektedir. Memleket realitele- rini ifade eden ve yukarıda kısaca özetlenen rakamlar karşısında, esa- sen yüksek olduğu görülen kirala- rın daha da yükseltilmesine imkân verecek böyle bir o teklif yapılması, beni gayeye aykırı oluşu, hem de Bakanlığın diğer çalışmalarına tezat teşkil edişi yönünden şayanı (o kabul değildir. Aynı" raporda mesken kiralarının bina değerine nisbetle yılda ile 6 arasında bir gelir sağlaması ten- kit' edilmektedir ki, ileri gitmiş ve normal ticari şartların hüküm sürdü- gü memleketlerde aynen cari olan bu nisbetlerin niçin azımsandığını anla- mak güçtür. Herhalde Türkiyede, bil- hassa büyük şehirlerdeki mesken ki- ralarının yılda bina kıymetinin sağlamak sosya vatandaşların huzurunu sağlamak için asgari şart- tır. Bunun üzerindeki nisbetlerin sa- vunulmasında ancak menfaate (o ve- ya hisse dayanan sebepler oaramak lâzımgelir. Nitekim bahsettiğimiz ra- porun tamamiyle bir malsahibi eda- -ıyla kaleme alınmış maksatlı o bir rapor olduğu her satırından bellidir. Gerçekten, kira dâvasının mesken inşaatına hız veren "çok önemli" bir unsur olmadığını geçmişteki gelişme- lerin incelenmesiyle görmek kabildir. Bir zamanlar yeni Ankara şehri is- kâna tabi tutulmaktayken, mevcut meskenler ihtiyacın yarısını bile kar- şılayamadığı kiraların pek fahiş ol- duğu, hatta hükümetin "Ankara mes- ken tazminatı" ödediği devrelerde bi- le şu son iki - üç yılda olduğu kadar büyük ölçüde inşaat faaliyetine giri- şildiği görülmemiştir. İkinci İMAR Bu durum göstermektedir ki, memleketimizde mesken, kiraya ver- mek için değil, "yapıp satmak" için yapılmaktadır. Son iki - üç yılda İşçi Sigortalarından kredi alan koopera- tiflerin ve bilhassa Emlâk Kredi Bankasının "yapı tasarrufu" hesabı- na para yatırıp bir buçuk yıl sonra sağlayanların bu imkânlarını kulla- nabilmek amacıyla birtakım ticaret erbabı meydana çıkmıştır. Bu durum İmar Kongresine sunulan 2 numaralı rapordaki fikirleri (o çürüt- mektedir. İkinci İmar Kongresine sunulan raporlar arasında dikkati çeken diğer bir istatistik de muhtelif memleket- lerde bir mesken odası başına düşen nüfus sayısını gösterenidir. Buna gö- re Türkiye, mensup olduğumuz Ba- tı bloku memleketleri içerisinde en sonuncu durumdadır. Hattâ, Balkan ülkelerinden Yunanistan Bulgaristan ve Yugoslavyadan da geridir. o Ger- çekten Yunanistanda bir odaya 1.79 kişi, Bulgaristanda 1,84 kişi ve Yu- guslavyada 2,33 kişi düşerken, mem- leketimizde tam 2,62 kişi bir. paylaşmaktadır. Bu rakamlar mesken ve dolay isiyle iskân proble- minin Türkiye için nekadar önemli olduğunu göstermektedir. Bütün bu önemli konular durup dururken sırf şatafat ve gösteriş için Beyazıttaki oOHürriyet Meydanının kotunu indirip bindirmekle uğraş- mağı memleket meselelerinin başın- da gören eski iktidarın zihniyetinden, kısmen Olsun, sıyrılındığını oifada eden İkinci İmar Kongresi, konu ile her yönden yakından ilgilenen geniş vatandaş kütlelerinin, şu siyasi at- mosfer ei yüreğine biraz osu serpmiş oldu. İmar Kongresi takip ediliyor Mühim dâvalar