27 Ocak 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

İKTİSAT liya mal olmuştur. Avrupa Iktısadı işbirliği Teşkilatının — yetkili lerinin seon zamanlarda yaptığı bir etüde bakılırsa, Türkiye bütün O.E. C.E. bölgesinde enerji sahasına en pa- halı yatırım yapan memlekettir. Haki katen, kilovat/saat başına dolar ola- rak yatırım tutarı 1955 ten 1958 so- nuna kadar yapılan — yatırımlarda şöyledir: Almanya 0,091 Portekiz 0,121 İngiltere 0,127 Fransa 0,147 İtalya 0,250 Yunanistan 0,316 Türkiye 0,420 Bu neticelere bakılırsa, Türkiye sadece zengin ve ileri memleketler- den değil, kendisine benzeyen Porte- kiz ve Yunanistan gibi memleketler- den bile geridedir. Bu pahalılık, eli- mize geçen, kaynakların nasıl har vu- rulup harman savrulduğunun açık bir delilidir. Bütün bunlar yetmiyormuş gibi D. P. devrinde elektrik enerjisi saha- sına yapılan yatırımlar verimsizdir de... Elektrik enerjisinde verim, 1 ki- lovatlık takatten bir sene içinde el- de edilen enerji miktarıdır. Bu mik- tar bugünün birbirine bağlı -enter- konnekte- şebekelerinde 5 bin kwh/ kw civarındadır. Türkiyede enterkon- nekte şebeke 1953 ten itibaren kurul- mağa başlanmış ve bu şebeke 1956 dan itibaren Kuzey Batı Anadolu bölgesini kapsamıştır. Şebeke ne ka- dar genişlerse, kaide olarak, santral- lerin veriminin de artması gerekir. Halbuki, netice bunun tam tersi ol- muştur. 1950 de enterkonnekte şebeke olmadığı zaman mevcut olan verim gayet normaldi. 1955 te enterkonnek- te şebeke de başlangıç için normal sa- yılabilirdi. Halbuki, 1959 da verim yükseleceğine 1950 deki verime yak- laşacak kadar düşmüştür. — Aslında, 5000 kwh/kw e doğru gelişmeliydi. u rakamlar bize, Türkiyede lü- zumundan fazla santral kurulduğu- nu gösteriyor. Fazla kapasiteyi 200 bin kw olarak tahmin etmek kabil- dir. Bu takati tesis için yapılan ya- tırım masrafı takriben 800 milyon li- radır. Bu fazla takatin en çabuk iki yıl içinde kullanılacağını kabul etsek, bu fazla tesislerin faiz, amortisman ve sair masraflarını iki yıl için 200 milyon lira olarak tahmin edebiliriz. Demek ki -tesislerin inşa müddetini de hesaba katarsak- en aşağı dört 24 müddetçe 2 - milyar Turk lirası, yıl a atıl kapasite yaratmağa ve idamı etmeğe hasredilmiş oluyor. u fazla santralleri yapıp para kazanan yabancı şirketlerin Türkiye- deki mühendislerinin bile gözlerini faltaşına döndüren böylesine bir is- raf D.P. nin gösteriş meraklılarını halâ uyaramamıştır. Halbuki, daha 1953 yılında Amerikan İktisadi Mis- yonunun, meşhur iktisatçı, Prof. Che- nery'ye yaptırttığı bir etüdde Tür- kiyede barajın ve santralin fazlası- na para harcanacak yerde, meselâ demir - çelik sanayiinin genişletilme- Yıllar Müesses Takat kw 1950 408.000 1955 542.000 1959 1.232.000 si tavsiye ediliyordu. O zaman, bü- yüklerimin Chenery'ye kızıp, baraj- ların aynı zamanda sulama maksadı için kurulduğunu söylüyorlardı. Hal- buki, barajların büyük çoğunluğunun sulama tesislerine el atılmamıştır bi- le... Bu arada, Beyazıt meydanının indirilip çıkartılması için milyonlar heba edilmiş ve demir - çelik işi de 1953 ten beri hala tamamlanama- mıştır. Bugün Karabük tesislerini tevsı projesiyle ve Ereğlideki yeni çelik projesiyle övünenler, aslında hiç de övünecek durumda değildirler. İstihsal Verim kwh kwh/kw 789 milyon 1930 1.580 milyon 2800 2.520 milyon 2040 AKİS, 27 OCAK 1960