4 Ağustos 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11
A Döviz Tasarrufları Şevket Raşit HATİPOĞLU Nİ NH ekonominin işleyiş ve gidi- şinin çığrından — çıktığını ve memleketimizde çeşit çeşit buhran- ların baş gösterdiğini — belirtmeye hacel yoktur Gamıriz. İşte milli eko- nuııılııiıı işlerİşini, — gidişini normral sokabilmek ve hııılard.ııı kıırlıılahilııwk kiıı bir u beri de bu tı-dhlrlı srin .ığır külfetlerine mil- letçe katlanıyo İktisadi İstıkrur tedbirleri adı verilen ve her biri can yakıcı ağe- rasyonları gerektiren bu tedbirlerin arasında, döviz tasarruflarının da geniş ve ıhoııııııl_ntli bir yer alma- sından daha tabil bir şey olumuz. Çünkü memleketin uğradığı iktisa- di kargaşalıkların doğuşunda, dövi he döviz aresi bozuklukla payı vardır. Milli ikll—udııı Iıu cıkıııuı.d.ııı kurta- rılmasında da. döviz tasarruflarının büyük irlı—rl olacağından şuüphe edilemez. Hal böyle iken, buyün a- hhtian tedbirler arı—ıııd.ı döviz ta- sarruflarına değ kadar ehem- miyet u—rllıllglnl ve tatbikatta — bu- nuün neticelerini hâlâ göremiyoruz. den, tasarruflu bir döviz idu- resinin, ehemmiyetli bir dâva olurak benimsendiği inkâar — olunamaz. Bu kontrollu bir döviz idaresir bikt ile mümkün olubiliniştir. vizlerin tasarruflu kul İi idarenin başlıca kuruklı İstikle- rinden biridir denebilir. Tasarruflu bir dmlı idaresi, hi- #lin iktisadi yapımızın doğurduğu bir zarurettir. Willi — iktisadırmızın uıpı—ı bizi duraksız ithalâta zorlu- Gerek kürülüş İşlerinin yürütü- Iş—hllmni için türlü vasıta Ve malze- menin dışarıdan tedariki. gerek ha- Yat şekillerinin değişmesi ve nüfu- sun artması yüzünden genişleyen ihtiyaçların karşılanınası bu zor du- rumu yaratıyor. Eğer bu ihtiyaçlar iyi hesaplanmaz, sıraya konmaz ve gelişi güzel, ölçilmüz ithalat yapılır- sa., yil içinde elimize geçen dövizin bunlara yetmiyeceği hellidir. Cünkiüt bizim döviz — kaynakları- noz hem sayılıdır, hem de pek o kü- dar zengin değildir. Bizim, yabancı memleketlere yatırılmiış sermayele- d Z) SEFİNAN geliri oları iviz beki meyiz. Banka Mme? nlı-k(»'llrrııı nüklive işle- rinde calş: ve bize unakliye üc- ıulı kdrette bir. ticaret fllomuzun bulunmadığı da preydandadır. Tu- rizmin de, henüz yaraya merhı-m olacak bir döviz getirmediği bilin- mektedir. O halde başlıca — döviz tihanllerimi. z di F ğ zira h—lmmı ihracatımızın hemen hemen ütünü ıır.uıl mahsullerinden ibaret tl Burlurın yanında hazı maden- h:rlmbıde-n mahdut miktarlarda ih- racat yapabilmekteyiz. Du kaytıak- ların ne kadar çelimsiz - olduktarı, zaman zaman sarsıntılara uğradık- bir gerçektir azık ki, Demokrat Purti İkti- dari memleket iktisadiyatının bütün bu gerçeklerini gözden kaçırmmış, tu- tumlu bir döviz idaresi yürüt ülş ve ithalâtımızı ölçülü bir döviz bütçesine göre — ayarlayanmımıştır. Demokrat Parti İktidarı, memleket idaresini ele ddığı günden ıllhuroıı için, memle- ketimize çeşit çeşit mallar sokulmuş ve bu arada lüks eşyanın ithali hiç bir kontrolu tâbi tutulmanıştır. Böy lece pazurlar mal bolluğuna boğul- mMüş, o zaman İktidar bununla da övündmüştlür. Eşte memleketin eski- den biriktirilmila olan döviz ihtiyat- ları, bir hamalede ve kuygısızca bu uğurda harcanmıştır. Sonraları. ilk — döviz başludığında, döviz tahsinle büsbütün kuargasalıkla uğramı tır. Memleketimize Ailâç ithali lı_lıı döviz bulunamazken dışarıdan lüks eşva ithalinden gene waz geçilme- İstihsal vasıtalarının muh- tuç oldukları yedek parçaların it- hali İçin döviz ayrılamadığı zaman- larda moda eşyasının, lüks otomo- billerin, zevk ve eğlence vasıtaları- nın ithali durdurulamamıştır. Ya- bancı memleketlerde tahslile yidecek genclere, sırf döviz darlığından izin verilmediği halde, resmi sey ahatle- rin şatafatı için harıl harıl döviz harcanmıştır. Bu arad yabancı memleke tlere kafile kaflle gezilere çıkan beyetleri, polltikacıları hatır- lamamak mümnkün — değildir. İşte (l.ırlıkları ar k edilmiştir. Nihayet öyle hir an gel- mistir ki, — ithalâtta — tıkamıklıklar başlamış, memleket kısa vüdeli tica- ri borç'arını lıilı— ödeyemiyecek du- runma du—mı Pv u-rmıkıl İktıdar memleke- ri I d wiı z AANa 5543 ’â M bu maksatl ru'düuğunu döviz idaresinin dmk-t için xgalle, x'ıılxıııdaşlur için de ıstırap kaynağı olmaktan kurtarılamadığını — hepi- miz de çok İyi hilyoruz. Çiünkü dö- viz iİdaresinde teknik ve ekonomtik prensipler değil, politik tesirler ve nüfuzlar rol oynamıştır. İsabetsiz döviz. tahsisleri ve döviz israfları hep bu sebepten İleri geliniştir. rhesiz, doviz idaresinde prel- mek bizi tutumnla bir gün kvedi nın da tikanacağı çare, bir yandan kendi naklarım yandan sıkı bir. döviz tasarrufuna bay vurmaktır. Biz şimdi döviz ta- surrufunu kurtarıcı lılr dn va olarak bel mmwıımk zorunday Yalmnız. döviz ta —.uru[ımıın bir dâava ol.ır.ık sözde henlinsenmesi de bizi kurtaramaz. Bunun samimi olu- rak gerçekleştirilmesi düavantın gevşek bir tutumla u- 5& run tedbirlerle nı-tim- verec bu plânın, hiç bir nüfuz ve inüldahale imkâamı hır:ıkılnuuhııı tatbik mesi gerektir. Döoöviz tahsislerinde, — istihmalleri hızlandıracak vasrıta ve malzemie İt- halitin ön planda göz önünde tutul- ması cp eder. Bundan öteye, İs- tihlâk müaddelerinden, ancak vaz ge- çilemiyecek derecede zaruri olunlu- rin ithalatma — döviz — verilmelidir. Yokluklarına katlanılabilecek olan mmalların, ille TJüks esyanın ithalinin hemen düurduürülması doğrüu — oluür. MiHetin sağlığı ve irfanı ile ilgili bulunan hususlardan döviz esirge- nemez. Fakat resmi ve husüsi seya- hat saeltanatları pekâlâ kısılabilir. Biz, keyif ve sefa seynhüatleri İçin etek etek döviz harcıyacuak kudroette değllir. u arada, döviz lmçnkçıhkhuı iJe mücadelede daha uyanık d mlmasını lüzumlu buluruz. Bu ınom- leketten türlü vollarla, büyük mik- tarlarda döviz kaçırıldığı inkâr edi- lemez. Bu, bir değil birçok hadiseler- te sahilenmiştir. Döviz kaçakçılık- ları ile daha siddetli bir miüicadeleye girişilmesi, çoktan, ihmal edilemez vazifelerden biri olmusştur. Bir iktisadi çöküntüvü önlemek için bize verilen «on uırdıııı kredile- rinin ıılııııııa:ıı He övijnmek ve b vesile enlik yapmak bir iİş de- kgildir. Aıım döviz — israflarının ke- sin olarak önlenmesi, döviz tusur- ruflarına gidilmesi, dövizlerin yerin- * , 4 AĞUSTOS 1959
