14 Temmuz 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

Yirminci Asır Yeni şekiller rzurumda — kurulacak olan Ata- türk Unıversıtesının pro_ıelerını üyeleri ara- tetkik edecek olan jüri sında chard Neutra da vardı. Ne- yirminci asra şekil veren bellı başlı mimarlardan biriydi. Jür nun da alınması çok yerinde olmuş- tu. Neutra 1920 den bu yana Ameri- kanın batı kıyısında yaptığı modern binalarla dünya çapında şöhrete ulaş- ıştı. İnsan başını bir çatının altına sok- tugu ilk günden beri içinde oturdu- gu insan elınden çıkma yapının tesi- di lamıyordu Yaşayışı, du- şünüşü, dunya görüşü, hattâ bile bu tesire bağlıydı. Asırlardan be- ri iyi mimarlar Sezar cağında yetiş- miş olan mimar Vitruvius Pollio'nun tatbik ettiği formülleri kullanmağa çalışmışlardı:. Umumiyetle içinde o- turacaklardan çok, yapıcı düşünüyor- lardı. Bu yüzden binalar hoş görü- nüşlü olmaktan ziyade devce oluyor, insan içinde bir türlü rahat edemi- yordu. Yirminci asrın ortalarında mi- mari üstün bir seviyeye ulaşmış, da- ha büyük başarılara yönelmeğe baş- lamıştı. Bu işte Öncülüğü Amerika yapıyordu. Orada mimari — Avrupaya nisbetle çok ileri gitmişti. Paristeki mimarlık öğreticileri gene — Ameri- kan mimarlarının eserlerini adım a- diım takib — ediyorlardı. Bir Fransız mimarı şöyle diyordu: "Mimarlarını- zın eserlerini görebilirsek gelecegin alacağı şekli şimdiden ogrenmış ola- cağız. Buna inancımız va! RLIK Üstadlar inhisarı merikanın mimari sahadaki — ön- derliği memlekette endüstrinin büyük ölçüde gelışmesıyle izah edile- bilirdi. S e ve makineleşmede- ki bu gelişme Amerikada büyük fır- sat ve imkânların ortaya çıkmasına sebep olmuştu Çeşitli sahalarda oldu- | ğu gibi mimarlıkta tadlar hep Amerikada toplanıyorlar- dı. Böylece Amerika yirminci asrın büyük mimari dehalarını inhisarı al- tına almış oluyordu. Amerikada mi- marinin iyi bir yolda gelışmekte ol- | duğunun en açık ışaret büyü tadları takib eden yeni kabılıyetle- rin bırbırı arkasından ortaya çıkışıy- dı. Bunlar arasında Fınlandıyalı bü- yuk mimar Eliel Saarinen'in oğlu Eero Saarinen muhayyelesi ilk aklı selimini ve mimarlık kaabiliyetini en iyi mezcedendi .45 yaşında bu reti yapabılmek büyük bir şeydi. rinen'in ve daha gençlerinin yetışme- sinde, daha doğrusu modern mima- rinin olgunlaşıp meyvelerini vermeğe başlamasında büyük hizmetleri olan modern mimarinin kurucuları sağdı ve işin tuhafı her zamankinden da- ha çok işleri vardı. Bunların başın- da Frank Lloyd Wrıght gelıyordu 87 yaşındakı bu büyük üstadın öncülü- ğünü yaptıgı çıftlık evlerı ve ofis bi- nalar bir " nik" anla- yış getırmıştı Wrıght ın ve onu takib edenlerin — eserleri kibrit kutusuna benzer binalar cağını kapamış, süs- lü püslü binaları kovmuştu, Mimari- ye ölçülerde bir bağımsızlık havası hâkim oluyordu . Fransız Le Corbusler yirminci as- ra şekil verenlerin en önemlilerin- den biriydi, modern mimarinin kuru- New York'da Bırleşmış Mılletler bınası Çelik ve camdan yapılan abide 16 Frank Lloyd VVrıght Dünyaya şekil veriyor onlarından olup ta Amerikanın dışın- da yaşıyan tek usta oydu. Sutunla- rın üstüne oturttugu kupler ve "ev şamak için bir makinedir" sözüyle eşhurdu. New York' ta Manhattan- da yapılan Birleşmiş Milletler Sara- yının yaratıcılarından biri e C sier idi. Üstad şu gunlerde Hindis- tanda Pencap'ta yeni bir — başkent üzerinde çalışmaktaydı. Walter Adolf Gropius 73 — yaşın- daydı. Almanyada meşhur "Bauhaus Okulu" nu kurmuş ve 1919-28 yılla- rında müdürlüğünü yapmıştı. Daha sonra Harward Üniversitesi Mimar- hk Bölümü Direktörlüğüne mişdi. Elinde yetişen mimarlar — ve dekoratörler en güzeli bulmakta bü- yük başarı gösteriyorlardı. Genç mimarlar üzerinde büyük te- siri olan üstadlardan biri de Ludwig Mies van der Rohe'ydi. Şimdi yetmiş yaşında olan bu sanatkâr Şikago'da serbest çalışıyordu. Gençler — onun tuğla, cam ve çelik kullanarak yap- tığı sade binaları çok beğeniyorlar- dı. Pariste UNESCO Merkez binasını Marcel Breuer adlı bir mimar yapı- yordu. Bu, Gropius'un talebelerinden biriydi. Bugün 64 yaşında olan Breuer çelik borularla mobilya yapmağı Ok düşünen adamdı. Büyük ustalardan başka Amerikan —mimarisinin Heri hamlesını hızlandıran daha genç mi- marlar vardı. Bunlar arasında en la sıvrılmış olanlar Wallece Kirkman Harrison (Birleşmiş Milletler Sekre- terlik binası, R.CA. binası v.s), Gordon Bunshaft, Philip C. Johnson, Minoru Yamasaki (St. Louis hava a- lanını yapmış ve mükâfat almıştı), LM. Pei, Paul Rudolph. Buckminster Fuller, ve Edua do Catal o'ydu. Bu kavis çatısı o kadar çok — seyirci AKİS, 14 TEMMUZ 1956