23 Temmuz 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 28

MUSİKİ Bale Aşk ve kelimeler Fransa fakir, zaman kötüydü. Fa- kat Catherıne de Medici ıle oğlu Kral Henry III gene de saraylarında 4 ihtişamlı gösteriler * hazırlamaktan gerı kalmazlardı. Bir gün Catherine'- in hizmetkârlarından Balthasard de Beaujoyeulx, resim, musiki ve dansı bırleştıren bır temsıl hazırlama em- rini aldı. Beaujoyeulx, bir İtalyan vi- yolonıstıydı Fransa ya gıtmış, Krali- gerektiği gibi ılk hakıkı bale 1581 yılının 15 Ekim Pazar günü ak- şam saat 10 da başladı. Sabahın 3,30 una kadar devam etti. 10.000 kadar seyirci vardı. Kralın muhafızlarına, mühim şahsiyetlere en iyi yerleri a- yırmaları tenbih edilmişti. İki hafta kadar önce bir akşam, hemen hemen aynı yerde, Fransız Cumhurbaşkanlığı Muhafız Kıtası- nın miğferli askerleri, mühim şahsi- yetlere yer ayırıyorlardı. O akşam, bir Medici'yi tatmin edecek ihtişam içinde, muazzam bir bale temsili ve- ildi. Temsili tertipleyen, Paris Festi- valleri Resmt Komitesi idi. Bu teşek- kül, turizm mevsimlerini büyük bir kültür hareketiyle açmayı gaye e- dinmiştir — (kulaklarımız Komite, faaliyetine, Louvre'un büyük dört köşe avlusunu temsil mahalli o- larak seçmekle işe başladı. bir köşesinde, rönesans devrinden kalma şahane bir saat kulesi vardı. O devirde cereyan eden bir aşk ma- salını - Romeo ile Juliet'i - sahneye koymak en uygun bir tercih durdu. Bu mevzuu da hiç bir sanatkâr, Fran- sız bestekârı Hector Berlioz kadar, ihtişamla işlememişti. Berlioz, yarı senfoni, yarı opera bir eser telâkki dilen "Romeo ile Juliet" ini, 1839 yı- lında, orkestra, koro ve üç solo ses için bestelemişti. Fakat ne Romeo'ya, ne de Juliet'e, teganni edecek tek bir kelime bile vermemişti. "Romeo ile Juliet'in aşkı, o derece yuksek ve ha- rikuladedir, bestekâr için oylesıne tehlikelerle doludur ki, daha zengin, daha çeşnili ve daha mahdut bir dil olan aletti musiki dili ile ifadesi gere- kir" diyordu. Organızatorler, Berlioz'un sükü- tunu, başka bir ifade vasıtasiyle des- teklemek ıstedıler Bestekârın sözle ifadeye cesaret edemediği aşkı, dans- la anlatmağa karar verdiler ve bu iş için de Marguis de Cilevas ile görüş- tüler. 70 yaşındaki bale emprezaryo- su Marguis de Cilevas, kumpanyasının temsile iştirakini kabul etti. Bundan başka, Colonne Konserleri Orkestra- sı ve Korosu ile şef Jean Martinon da angaje edildi. Fakat, Louvre ma- kamlarını ikna etmek pek kolay ol- madı. Yangın tehlikesi bahis mevzuu İdi. Ancak bütün tedbirlerin alınması şartiyle müsaade istihsali mümkün olabildi. Fakat, bu mevzudaki görüş- meler, işi bir ay kadar gecıktırdı Böylece, provalar ıçın ancak 14 gün- lük bir zaman kalm Fakat, temsil tam mânasiyle, bü- yük bir muvaffakiyete ulaştı. Sanatkârlar Musiki köyü 1950 den beri her yıl, Fransız Pire- nelerinin doğusunda, 4.400 nüfuslu küçük Prades köyü, büyük bir musi- ki merkezi haline gelir. Büyük senfo- ni orkestraları, yahut muazzam ko- rolar sayesınde değil.. Çalman musi- üçük" — ve samimi cinstendir. Prades festivali, bir oda musikisi fes- Pablo Casals Kilisede konser tivalidir ve faaliyetlerin merkezi de, bugunun en büyük takdir ve hürmet gören çellisi Pablo Casals'dır. Bir kaç gün önce - 18 Temmuz Pazartesi - sona eren Altıncı Prades Festivaline, Casals ile beraber çal- maktan büyük z duyan, bir çok şöhretli musikişinas iştirak etti. Bir gazeteci, festivale katılan sanatkâr- lardan viyolonist Yahudi Menuhin'i, ayağında şort, elinde bir papatya bu- keti, köyün sokaklarında dolaşırken yakaladı. Menuhin, şunları söyledi: "Bir musikişinas için Prades ne demektir ? Casals ile beraber çalmak fırsatı demektir- Neden piyanist Eu- gene İstomin her yıl buraya gelmeyi ihmal etmiyor? Sırf, Casals ile çala- ilmek: için." Bu yılki program, Bach, Sechu- bert ve Brahma'ın musıkısıne tahsis edilmişti. Herkes, üstad Casals'ın, kudretinin zirvesinde ve tam formun- da olduğunu kabul ediyordu-, Kon- serler, Saint-Pierre kılısesınde veril- mekteydi. İki buçuk ilâ üç saat sü- recek olan konserler için bütün yer- ler tutulmuştu. Yalnız iskemleler de- ğil, ayakta duracak yerler bile do- luydu. Alkış, Prades geleneği muci- bince yasaktı. Dinleyiciler, takdirle- rini, her parça bittiğinde sadece a- yağa kalkmakla ifade ediyorlardı. Bir akşam, konserin son parçası olan Brahma'ın- sekstetinin icrası bi- tince, ön sırada oturan Belçika Kra- liçesi Elizabeth yerinden kalktı ve sahneye sıktı. Viyolonist Möenuhin, kraliçeyi yanağından öptü ve sahne arkasına, Casals'ı ve sekstetin diğer mensuplarını tebrik etmeğe götürdü. Festivalin dikkat çeken, hattâ sürpriz yaratan, taraflarından biri, Amerikadan gelen Bach Arya bu idi. Bu gurup, dokuz sene kadar önce, Amerikanın petrol veliahdi Willam H. Scheide tarafından ku- rulmuştu. Scheide, vaktiyle Cornell Üniversitesinde musiki öğretmeniydi. Kantata'ların, Bach'ın — musikisinin kalbi oldugunu iddia eder, bu eserle- rin çoğundaki aryaların, beş saz ve dört ses ile icra edilebileceğine ina- rdı. Bu inancını isbat etmek için, düşündüğü gibi bir gurup kurmuş ve Amerikada büyük şöhret kazan- mıştı. Prades Festivaline iştirak eden Bach Gurubuna dahil sanatkârlardan en şöhretlileri, tenor Jan erce ile Soprano Eleanor Steber idi. Bu iki şarkıcı da, Metropolitan Operası men- suplarındandır. Günümüzün en büyük musikişi- naslarından biri sayılan Pablo Ca- sals, daimi olarak Prades köyünde yaşamasına ve yaşının da bir hayli ilerlemiş olmasına — (78 yaşındadır) rağmen, dünya ile alâkasını kesmiş değildir. Prades festivalini tertiple- mek, idare etmek ve fiilen, icracı o- larak konserlere etmekten miş öğrencileri yetiştirir; sanatkâr- lar ve bestekârlarla daimi muhabere halindedir; — sık sı musıkışınaslar kendisini ziyaret ederler; yeni eser- leri okur, yeni plakları dinler ve bun- lar hakkındaki fıkırlerını öğrencileri- ne bildirir; her gün piyano ve viyo- lonsel çalışır ve beste yapar. Bununla beraber, geçenlerde ken- disine, Japonya'da konserler vermesi için 120.000 lira kadar bir para tek lif edilmiş, fakat Casals bu teklifi reddetmiştir. Bundan başka, orkest- ra şefi Eugene Ormandy geçenlerde, Philadelphia Orkestrası'nın Paris'te verdiği konserlere Casals'ın solist o- larak katılmasını istemiş, fakat o da red cevabıyla karşılaşmıştır. Üs- tad, faalıyetlerını çekıldıgı inzivadan ıdare etmeyi s AKİS, 23 TEMMUZ 1955