30 Nisan 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 32

FEN Fizik Einstein öldü Bir haftadır dünya en büyük insan- larından birini son yolculuğunda uğurlamakla meşguldür. Çağımızın müstesna ilim adamı Albert Einstein bir Nisan sabahı .15 te, 60 senedir sırlarını çözmiye ugraştığı kâinata gözlerini kapadı. Aort damarı tı- kanması 76 yaşındakı bilginin ölü- müne sebep oldu. Son dakikalarında hastabakıcıdan başka man öğrenemiyeceğiz. Vasiyeti üze- rine aynı gün öğleden sonra naşı me- r kaç arkaı daşı dönüşte evine ugrad lar, yarım saat kadar hatıralarını andılar, sonra dagıldılar d nyada bır kere da ve hayranlıkla selâmlanıyor. İşte ar- kasından söylenen sözlerin bazıları: Eısenhovver. "Asrımızın bilgi hazi- i hiç kimse onun kadar zengin- leştırrnemıştır. Ne ru. "Çağımızın en büyük ilim adamı, manasıyle hakikati arayan bir adamdı Fizikçi Oppenheimer: "Her çağda büyük sa- yılacaklardan bırıydı Butun ilim â- lemi bugün yas tutuyor". Bertrand Russell: "Ölumu, tamiri im- kânsız bir kayıptır. Hayatı Aarımızda hiç bir ilim adamı Eins- teın kadar saygı ve şöhret kazan- kimse de onun yaptıklarına benzer şeyler yapama- mıştır. Einstein 14 Mart 1879 da Al- man; yada Ulm şehrınde doğmuştur. Çocukluğu Münih'te geçti. Babası o- rada bir elektrikçi dükkânı ışletıyor- du. 1894 te ailesi İtalyaya kendi ılgılendıgı nuları üzerinde — düşünmiye başlamıştı. Üniversiteyi bitirdikten sonra İsviçre patent daıresıne girdi Ört ayrı usundaki ışmalarını neşretti bunlardan biri Özel yet teorisidir. Ancak dört sene sonra ılım âlemi bu- luşlarının farkına vardı ve bu tarih- 32 Filozof. ten itibaren de Einstein'in şöhreti hızla parladı. Önce Zürich Üniversite- sine profesor tayin edildi. Sonra 1910 da Prag Üniversitesinde ve 1912 de Zürich Teknik Üniversitesinde Ordi- naryüs Profesör oldu. 1913 de Prus- a İlim Ak: demısıne seçildi ve Ber- line yerleştı Burada 17 sene kaldı. Arada 1916 da genel izafiyet teorisi- ni tamaml dı. 1921 de foto-elektrik olay hakkındaki teorisi için Nobel mükâfatı aldı. 1933 de Nazilerin ya- hudılere yaptıkları baskıya dayana- rak Almanyadan ayrıldı ve Ame- Albert Einstein Bir ışık söndü rikaya göç etti. Prınceton da İleri A- raştırrnalar Ensti ne Profesör ol- du. 1940 da Amerıkan vatandaşlığını aldı. 1945 de emekliye ayrıldı. Fakat ömrünün sonuna kadar fizikle uğ- raşmaya devam etti. nstein bir fizikçi idi. Bütün teo- rileri yalnız fizik olaylarını açıklamak maksadıyla ortaya atmıştır. Fakat bu teorileriyle fizikte öyle inkılâplar yaptı ki akisleri fizikçilerin dışında çok geniş bir kitleye yayıldı. Zaman ve mekân, madde ve enerji gibi fizik- çi olsun olmasın herkesin kullandığı bazı esas kavramlar Einstein'in iza- fiyet teorileriyle tam mânaları- nı değiştirdiler. Fılofozlar Eınsteın in elde ettiği sonuçları senelerce müna- kaşa ettiler. Asırlardır. inceledikleri vramların zikçi — tarafından bırdenbıre degıştırılmesını olay ko- y kabul etmediler. Fakat deneyler Einstein'in teorılerını daıma gerçek- ledi. Sonunda bu r modern fi- ziğin temel taşları halıne geldıler. Özel izafiyet teorisi 26 yaşında iken neşrettiği "Öözel i- zafiyet teorisi" ile Einstein, iki yüz n fazla bir zamandan beri kullanılmakta olan Newton mekani- di. Bu meka- eket eden cisimlere tatbik edilemiye- ceğini gösterdi ve yerine ızat'ıyet me- kanıgını kurdu Ancak bu işi yapar- ken mânalarını yeni baştan tespit etti. Hareket e- den her daim nasıl kendıne gore bir yeri varsa öylece ke göre bir de zamanı olacağını, zamanın mekân- dan ayrılamıyacağını gösterdi. Mekâ- nın üç boyutu ile zaman boyutunu bir araya getırıp 0layları bu dört bo- e dü rasındaki bağıntıyı belirledi. Meselâ bize göre hareket eden bir cisme bağ- h bulunan bir saatın bizim saatlere g' Einstein yılmadı. Bu sonuçların pren- siplerden nasıl şaşmaz bir mantık sil- silesiyle çıktıklarına bakarak bunla- rın doğru olduklarını ve deneyle mut- lak gerçekleneceklerını korkusuzca ilân etti. r sonuçlar sağduyumu- pıldıkça dalma teorinin istediği so- nuçları verdiler. İlım adamları da ya- kendilerini bu garip so- nuçlara alıştırdılar Teorinin en par- lak sonuçları an bırı asırlardır. ay- i düşünülen mad- de ile enerjinin aslında aynı şey ol- duklarını meydana çıkarması oldu. Buna göre, ısı olsun, ışık olsun veya başka şekılde olsun her çeşıt enerji- bır maddesi vard her çası da enerji halıne geçirilebilir. Çok k üçük bir madde parçası muazzam bir enerjiye denktir. Einstein'in 1905 te çıkardığı bu sonuçlar 40 sene son- bombasının patlamasiyle ha elde edileceğini Einstein atom enerjisinden yolunu açtı. istifade Genel izafiyet teorisi Eınsteın, 1916 da son şeklını verdı- fer t muş olduğu kâ- inat düzenini değiştirdi. 17. asırda w.ton gen.el çeki orta nel çekim cisimlerin belırlı bi deye göre durmadan birbirlerini çek- tiklerini kabul eder. Einstein, gravi- tasyon denen bu kuvvetin mahiyeti- AKİS, 30 NİSAN 1955