30 Ekim 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 17

İKTİSADİ Maliye Paramızın değeri K lsık iktisatçılar paraya ekon seleleri arasında lâyık olduğu ye— ti vermemışl rdi. Onlara göre para bir mübadele — vasıtasından değildi. yaratıyor, mallar birbirleriyle kendi ara- larında mübadele ediliyordu. Bu iyim- ser görüştü. Zaten bu fikirleri ileri sü- renler de iktisadi düşünceler tarihinde arasında yer alıyor- hâdisele- miş bir mesele olarak karşımıza çıkmak- tadır. Denebilir ki para meselelerini bilmek, bu meseleleri yakından tetkik etmek iktisadi hâdiselerin tümünü kav- ramak demektir İktidar partisiyle muhalefet parti- arasında münakaşalara mevzu teş- kil eden dâvalar arasında iktisadi olan- lar çok defalar ele alındı. Merkez Ban- kasının emisyon miktarının kabardığın- dan, bankaların açacakları kredilere bir hudut tanımak gerektiğinden uzun boy- lu bahsedildi, durdu. Siyasi alanda ce- reyan etmiş olan münakaşalar dahi gös- terıyordu kı iktisadi alandaki dâvaları- bir kısmı para sıyasetımız de ilgilidir. Nıhayet uzun münakaşalar sonunda ucuz para ve bo kredi siyasetinin husule getirdiği fiili durum, ihracatımızdan daha fazla itha- rastladıgı— mızın değerini korumağa sevketti. 1 Ekim 1954 resmi gazetede urulu kararı malarını zaruri kıldı. i fikirlerimizi geçen hafta belirtmiş olduğumuzdan bu hafta aynı mesele üzerinde yeniden durmıyacağız. Bu hafta ise Maliye Bakanlığı bir tebliğ yayınlamış bulunmaktadır. Bu tebliğde: «Türkiye dışında yerleşmiş Türk veya yabancı bütün hakiki veya hükmi şahsiyetlerin Türkiyedeki men- kul veya gayrimenkul mallarının gelir- leri ve satış bedelleri sermaye ve iştirak hisselerinin gelirlerinin gelirleri, Türk parası ile mevcut her nevi alacakları bloke addedilmektedir. İkametgâhı Tür- kiye dışında bulunan gerçek veya tüze kişilerin Türkiyedeki ticari faaliyetlerin- den veya bunlarla ilgili muamelelerin- den tevellüt — edecek bloke alacak ve kârları ile bu mahiyetteki matlübat bir ay içinde Merkez Bankasında açılacak AKİS, 30 EKİM 1954 VE MALİ hesaba yatırılacaktır. Her İ bloke nev paranın Türkiye'de kullanılması Vekâletinin izni ile mümkün olacaktır. Bloke paraların dışarıya — transferi şu maddelerin transferi isteni memle- kete ihracı suretiyle yapılacaktır: Hay- van mahsulleri, k Vi kurutulmuş meyveler, ş me ve konserveleri, sebzeler, yağlı tohumlar, madenler, taş ve toprak mamulleri, su mahsulleri, te- kel maddeleri, mensucat ve orman mah- sulleri.» Görüldüğü üzere bloke edilen pa- ralan ıkı kısımda toplamak mümkün- dür. Ticari muamelelerden doğan para- lar, ticaret dışı, muamelelerden doğan paralar. Birinciler sureti katiyede bloke İkincilerin bloke para ol- maddelerin ir. Evvelâ şu- absenteism'le Maliye politikasının sık sık ele aldığı mevzulardan biridir.. Onun için tebliğin birinci maddesini isabetli bit karar olarak karşılamak gerektiğini belirtmek icabeder. İkinci bölümdeki ticari muamelelerden doğup da trans- feri yapılamıyacak veya transferı şarta bağlı bir müdafaa Acaba bundan olacak mı- dır, yoksa ithalâtımızın kısılması netice- siyle mi karşılaşılacaktır? Böyle bir du- rumla karşılaşıldığı takdirde zaten bu sene az ithalât — dolayısiyle — şiddet- lenmiş olan effektif talep, yâni, pa- rayla piyasada ifadesini bulan talep da- ha da şidde lnmıyecek iatlar binne— tice yükselmiyecek midir Evvelâ şunu behrlmek isteriz ki, yayınlanan tebliğin ne yabancı trans ilgisi bliğin şumulüne giren saha pek daralmakta- dır.. Mesele bu bakımdan gelirlerini Türkiye'den temin eden gerçek ve tü- zel kişilerin bunları yabancı memleket- lere döviz halinde nakletmelerını onle— mekten ibarettir. kat yılanın dahi toprağı katıkla yediği bir Türk atalar sözüdür. Onun için dö- vizlerimizi tasarrufla kullanmağa başla- dığımızı görmek herhalde memnuniyet bahşedici bir keyfiyettir. alnız ın değeri ne banka- ların altın ikramiyelerinin kaldırılması ve ne de yabancı memleketlerde otu- ran ba T"rk ve yabancıların gelırle— rinin bloke edilmesiyle korunacak bir vüs'at ve mahiyettedir. Paranın degerı— ni korumak için değerine - tesir eden âmillerin kötü tesirlerinin gideril- mesi gerekır Artık teshm etmek lazım— ır ki, emisyon ve Mmimiz No mal inkişafın fevkınde gelişmiştir. Dog nidan — doğruya satın alma güçlerinde SAHADA husule gelmiş olan bu durum talep ola- rak piyasaya aksetmekte ve arz mah- re Merkez Bankasının emisyon hacmin- yatı da en tedbirli bir tarzda düzenleme yolu budur. Zira enflâsyonla mücadele ve binnetice deflasyonısl sadece milli hudutlar içinde satın alma gücü kastolunmaz, nı zamanda ya- bancı memleketlerdeki satınalma gücü, yâni kambiyo fiyatı da kastolunur. Bu hayatin mekanizmasıdır. gün çeşitli emtia fiyatlarındaki ler dalga dalga —diğer emtia fıyalları üzerinde de tezahür edecektir. Zaten Herhalde paramızın değerini da ilk mücadele edilecek meselelerden biri, bu ruhi haleti ortadan kaldırmak olacaktır. Uzak Doğu Kolombo plânı omünistlerin — Hindiçini'deki — son muvaffakiyetlerinden ve devamlı olarak hür 1lletlere tehdit teşkil et- meğe başlamalarındanberi Asy: hür olan rında, Güney ve Güney - oOğu - Asya'dı mmyt bahşeden bir. sistem meydan. e zamankinden daha fazla şıddetle hısse dildi. Böyle bir emnıyet sistemi Mmey- dana getirmek lüzumuna Kolombo Plâ- nının - istişare komıtesmın Ottowa top- lantısında geç &a k r verildi. buhranlar- dan 1st1fade etmek 1sted1g1 malümdur. 17