30 Mayıs 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 15

Bir Çek Edibinin Kitabı Hayat — mi Hemen her şeyi değiştiren cihan harbi, Avrupa hartasına bir çok yeni hükümetler ilâve ederek, istiklâllerini kazandırdığı milletlerin edebiyatında da. yeni hamleler uyandırdı; ayni zamanda da, istiklâllerini kazanan bu mil- letlerin edebiyatları için de umumi Eskiden bir edebiyat âlimi, muasır Avrupa bir alâka vücut buldu. edebiyatları içinde Fransız, Alman ve İngiliz edebiyatlarile beraber ancak İtalyan, Rus ve sonra da İskandinav ve İspanyol edebiyat- larına aşina olmakla mükellefti. Hârpten beri ise, beynelmilel hayatı edebiyeye giren ve bu haysiyetle âlimlerce ihmali gayrı kabil bulunan yeni bir çok ede- biyat daha var ki, işte Çek ede- biyatı da bunlardan biridir. Ve bu edebiyata mensup Martin ku- kucin, Sehramek, Langer, Brezina, Lesehrad ve bu makaleyi bir eseri münasebetile (o yazdığım Oo karel Tehapek gibi isimler, Çekoslavak- ya hudutlarının haricinde de tanınmış. bulunuyorlar. Çek edip- leri içinde yalnız Tehapek'in ismi memleketimizin hudutlarından aşmıştı; ve (Rosum's Universal Robot) ismi yahut kelimelerinin ilk harflerile (R. U. R. ) namı altında, ve fennin makinadan insanlar yapacak hale geleceği zamanlar tasavvur ederek yazmiş olduğu, garip ve düşündürücü bir © piyesini, geçen kış Dadülbedayi oynadı. Burada mevzuubahs ede- ceğim kitap ise, İngiltereye yapılmış bir seyahatın intıbalarıdır, ve (İngiltere mektupları) unvanını taşıyan bu kitapta, Tehapek Lon- İskoçyada, dra ve civarında, Irlandada, şimali Galda görüp duyduklarını yazı ve resimle an- atiyor. Resimler sadece sevimli krokiler ve karikatürlerdir, yazı ise, nihayetsiz bir lezzetle insanı “dinlemeğe sevkeden neş'eli, alaylı, aynı zamanda saf ve masum bir dost sohbetidir. rasgeldiğim bir Fransiz muharriri, İsmine ilk defa eseri pek büyük bir selâsestle İransızcaya nakletmiş. Mütercim tarafından yazılmış kısa bir mukaddeme, Karel Tcha- pek'in 1890 da tevellüdünü ve bazen biraderi Joseph Tehapek'le beraber ve daha ziyade yalnız olarak pek çok eser vücude getir- Şiir, tenkit miş olduğunu söylüyor. felsefe, roman, hikâye, gibi muhtelif şubelerde Tehapek muvaffak eserler vermiş, ve bun- dan başka da gazetecilik yapmış, gündelik vakayile alâkadar olmuş. Bu ( İngiltere mektupları ) ise, belki iltizami bir neş'e ve saffet içinde çok ince hisler, düşünceler ve tasvirlerle doludur. İngiltereyi maal'esef ziyaret etmemiş olduğum için -resimlerinden sarfı nazar- kelimelerile yaptığı tasvirlerde ne derecede muvaffak olduğunu bilemeyeceğim. Fakat muhakkak Sayı: 131 ki, masum ve adetâ sadedil gibi görünen bu kitapta, bazen de çok derin şeyler var. Meselâ evvelden tarifi kitaplarda okunmuş ve Şe- killeri fotoğraflarda yüz kere gö- rülüp bellenmiş binaların veya bina harabelerinin insan nihayet karşısına gelince duyduğu acip hayreti, o sanki bir kere daha dünyaya gelmiş ve bu görülen şey :o zamandan görülmüş hissini veren bu acip, sersemletici, bir azda korkutucu hayreti, seyahat- ve bu bizzat duymuş tahlilini her seyahat lerimde duygunun kitabında beyhude yere aramıştım. Ancak şimdi, Tehapek'te bulu- yorum. i dikkati celbeden bir hususiyeti de memle- Muharririn o nazari ketini hiç unutamaması, ona derin mahabbeti ve bu büyük mahabbet- İstiklâlden esnasındaki teki sevimli tevazu. harbı ziyaretimde geniş sokaklarındaki evvel, cihan tenhalıkla bu sokaklarından geçen: lerin adeta iltizami sükütunü halâ unutmadığım OPrak; ortasindan geçen nehri ve ilâhi bir kuş gibi üzerine tünemiş olduğu sarayının tepesile, sanki OBoğaziçini bir rüyada gibi hatırlatan oPrak; *Tehapek'in hemen hiç kaleminden düşmüyor, ve ancak son sahifede- dir ki, seyahatin bittiğine muharrir acınıyor. e haber veriyorki bundan sonra (O memleketinde «Orada, Ingilterede... , Şöyledi böyledir,» dive atırı. FİT