30 Mayıs 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 13

Sayı: KOOPE İnşaat kooperatiflerinin vata- nı, tapkı istihlâk kooperatifleri gibi İngiltere'dir. Bu tip koope- ratiflerin zuhuru, modem iktisa- diyatın (kapitalizmin) inkişafile sıkı bir surette münasebettardır. Kapitalizme mahsus bir hadise şehirlerin fevkalâde seri teves- süü, meskenlerin pahahlaşmasını tevlit etmektedir. Şelür nüfusu: nun fazla kesafeti, fakir halkın mesken şeraitini de fenalaşlır- maktadır. Bunun için şehirlerin zengin olmiyan halkı, memurlar ilh. mesken şeraitini islâh etmek kira ücretlerini indirmek maksa- dile bazı içtimai teavün teşki- lâtı kurarlar, İngiltere'de ilk inşaat. koope- ratifi, istihlâk kooperatiflerinden çok evel doğmuştur. «Robert Owen»in alemdarı olduğu büyük içtimai hareketlerden uzak kal- mıştır, Bunun sebebi ise, fakir işçi kütlelerinin bu tip koopera- tiflere iştirak edecek derecede varidat sahibi olmamalarile izah edilebilir. İlk İngiliz inşaat kooperatif- leri, ev inşası için kasasında para biriktiren bir nevi tasarruf sandığına benziyorlardı. Teşkilât- ları çok basitti: kooperatifi vü- cude getiren kimseler, umumi kasaya haftalık tevdiatta bulu- nurlar. Bu paralar, bir aileyi barındırabilecek derecede bir ev EZE İnşaat Kooperatifleri inşasına kâfi bir sermaye haline gelinciye kadar teraküm eder, Bu müterakim sermaye bilâhare, şu veya bu âzaya ikraz olunur. O'da bu sermaye ile bir ey m- şa eder. Bu cins kooperatifler İngilte- rede, İngiliz müstemlikelerinde, Amerika'da çok intişar etmiştir. 1915 senesinde bu kooperatifle- rin âzası 800 binden fazla idi. Amarika'da ise âzamn mukdarı iki milyonu geçiyordu. Bu tip inşaat kooperatitleri- ne, işçilerin yüksek tabakaları yani mühendisler, technicienler, ustalar, büyük memurlar iştirak edebilmektedirler. Âzanın koope- ratifle olan rabıtasına okadar sıkı denemez. Bu cins koopera- tilin gayesi, âzasını ev sahibi yapmaktır. Ev inşası için para kooperatife borçlamır. AÂzayı da kooperatife istikraz eden âza yan bağ, bu borç rabıta- bağl ş sından başka bir şey değildir. Borç ödenince âza da koopera- tiften ayrılmış olur. Kooperatifin muamelâtı ga- yet sadedir ve basit bir tasarruf sandığı omuamelesini oandırır. Yalnız şu farkla ki, kooperatifin aktif muamelâtı daha emin ve muayyendir. İnşa edilecek evin teminat olarak gösterilmesine mukabil ikrazat yapılır. İnşaat koöperatiflerinin aktif muamelâ- RATİFÇİLİK tındaki sağlam bir mali garanti vazifesi bu meziyet onlara çok görür. İkrazatın böyle sağlam bir teminat mukabili olması, ik- raz edilen paranın kaybolması ihtimalini de asgari bir. dereceye indirir. Kooperatifin idare masa” rifi de azdır. Muamelât çok basit olduğundan hususi bir bi- naya lüzum yoktur. Fakat bu tip kooperatiflerin çok büyük kusurları vardır. Bu müesseselerden kazancı fazla olanlar istifade edebilmek- tedirler, Taksit, taksit olmasına rağmen, kasaya yatırılan para- ancak ların mikdarı oldukça dolgundur. Küçük memurlar, az yevmiyeli işçiler ise her hafta -yahut her ay kazançlarından böyle büyük yekünlar tutacak bir para ayr ramiyacaklarından bu koopera” tiflere iştirak edemezler. Bundan maada iş.aramak için şehirden şehire dolaşan işçiler bu koope- ratiflere giremezler. İş peşinde daima yer değiştiren bir işçi gayri menkul emyale bağlı ol- mak istemez. Yukarda söylediğimiz gibi, bu cins kooperatifler, âzasına ev inşası için yalnız para ikraz ei- mekle iktifa ederler Binanın in- şasına, istimaline kat'iyen müda- hale etmezler. Bu itibarla bu tip koöperatifler mesken meselesini hi | arı bi