13 Kasım 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 31

başka ustanın, Antonioni'nin "La Not- te-Gece"sindeki Lidia"sının çok öte- sinde ve çok değişik bir kişiliktedir. Losey, Moreau için 'Eva"da bir bakı- ma bir destana gitmektedir. "Eva" e- ti, kemiği, çarpıcı ve etkileyici çirkinli ğiyle, hattâ soyunduğunda göze batıcı çürükleriyle Jeanne Moreau'dur. Mo- torları bozulup da yazar Jones'un evi. ne sığındıklarında, Losey'in kamerası, yalnız ve yalnız Moreau'yu kapsar. Mo reau'yu adım adım izler, nereye gitse kovalar. Losey, usta mizanseni ve şim- diye kadar çalıştığı kameracıların i- çinde en yatkını Venanzo ile birlikte Moreau ile üçlü bir bale düzenine va- rır. Uzun, fakat her an değişmeli re- sim büyüklüklerini sürdüren planlarla Moreau'nun "Eva"sı (o kişiliğini ver- mekle kalmaz, derinliğine de iner. Fotoğraf direktörü Gianni Di Ve- nanzo, Antonioni'nin ünlü filmi "L'Ec lipse- -Batan Güneş"inin de fotoğraf direktörüdür. Antonioni de biçimcidir ama, Losey ile aralarında keskin bir ayrım vardır. Losey çarpıcıdır, Anto- nioni etkileyici. İki sinema ustası ile çalışmasının ürünü olan "Batan Gü- neş" ile "Eva"da, Venanzo, gücün en az Antonioni ve Losey kadar kendisin de olduğunu da ispatlamaktadır. Çer- çeveleme düzeni iki rejisörün iki ayrı filminde de başarılıdır. Artistik düzen is?, ikisinde de birdir Bu birlik, fotoğ- raf direktörü Venanzo'dan gelmektedir. Ghase'den çıkarılan konuya göre, "Eva"da asıl iki kahramanın dışında iki de destek ve yardımcı kahraman daha vardır: Jones'un başta sevgilisi ve sonradan karısı Francesca (Virna AKİS, 13 KASIM 1964 Lisi) ve Jones'un (Stanley Baker) ro- manını filme alan yapımcı (Giorgio Albertazzi).. Losey, bir başka destan denemesi- ne de girişir. Venediğe, en az Moreau ve "Eva" tutkusu içindedir. Turistik Venediğin çok uzağında, yaşayan, ta- ze ve canlı bir Venediği "Eva"ya fon olarak kullanır. Birinci kahraman, ya- zar Tvyan Jones, eski bir maden işçi- sidir, yani alt kattan gelmiştir. Yaz- dığı bir romanı tutunmuş, sonradan da filme alınmıştır. El üstünde gezdiri len bir kişidir. Fakat yer değiştirmeyi ve beklenmedik ünü sindirecek güce sahip inidir? Yapısı buna uygun mu- dur? Gerçekte. Jones, bir hiçtir. Kardeşi nin yazdığı bir romana kendi adını koymuş ve başkasının oOününe sahip çıkmıştır. Sindirmezliği, yeni vardığı kattaki tedirginliği hep bundan gel- mektedir. Üstelik, bu sırrı taşımak da zaman zaman onu rahatsız etmekte- dir. Sürekli olarak uyuşmazlıktadır, hep kendi katanı ve kendi çevresini is ter, aranır. Jones'un karşısına, ilk bakışta bü tünüyle onun karşıtı gibi çıkarılan E- va (Jeanne Moreau) da Jones gibi daha alt kattan gelmedir. İkisi de yer değiştirmiş, yeni bir yaşama ortamına yükselmişlerdir. Yalnız bu geliş veya yükselme, kendi çabalarıyla değildir. Maden işçisi Jones, havadan bir ro- mana havadan bir ad kondurmuş. Eva ise, çamaşırcılığı sırasında (kendisine göz koymuş varlıklı bir erkeği basa- mak yapmıştır. Ayni kattan gelme iki insan, bir ikinci ve değişik katta kar- şılaşınca, başlangıçta eşdeğerli bir tu- tumu sürdürürler. Bu tutum ve birle- şik yanları, onları birbirlerine iter. Ay- rıca, karşılıklı zıt cinsin kişileridirler. İlişki, bilinçsiz oObir cinsel yakınlıkla başlar. Eva, yeni katında bir çeşit şeh- vet akrebidir. Erkekleri ağına düşü- rür, onlarla dilediği gibi oynar ve on lan kukla durumuna getirdikten son ra uçuruma iter. Yeni tutkunu Jones, Eva için. ön- celeri öbür yem erkeklerden başka bir nitelik taşımaz. Fakat sonra sonra, i- lişki ilerledikçe, Jones'un gerçek kim- liği ortaya çıkar ve bu, Eva için şa- şırtıcı olur. Jones, Eva'ya durmaksızın kendi katını, yani geldiği yeri hatırla tır. Bu hatırlatış ise, Eva'ya Jones'a karşı itici bir güç verecektir. Eva, Jones'a saklı kimliğini göste- rir. Jones, bir ara bu zorunlu uyarma SİNEMA ya baş eğer. Kaçış, onun için tek kur tuluş yoludur. Eski sevgilisi Francesc ile evlenir ve düzenli bir ortama girer. Eskiye ve eski çevreye dönüş imkânın dan uzaklığı, Jones'un o tedirginliğin eksiltmez, tam tersi arttırır. Frances ca'da aradığı, ama bulamadığı kurtu- luşu bu defa da Eva'ya dönüşte bek- ler. Eva da bir çeşit kaçışı Jones'ta bulmaktadır. O yüzden Jones'u arar bulur ve kendine dönüşü sağlar. Bu yeni ilişki, çözülmeyi de bera- berinde getirir. Francesca, Eva'yı.Jo nes'la bulur ve o kadar bir patlamaya uğrar ki, kanal boyunda motorunum rıhtıma bindirmesi sonundaki kazada da ölür. Francesca'nın ölümü, Jones' in çizgisinin de sonudur. Yıkılışın eşi- ğinde dolanan Jones, tutunamaz ve te- pesi üstü gelir. Eva içinse artık önemi ni kaybetmiştir. Eva, bir sürelik çaba- sının sonunda Jones'u, gediği kata it- meyi ve düşürmeyi başarmıştır. Artık önünde kendisine kendisini hatırlata- cafe kişi de kalmamıştır. Yolunda di- ledigi gibi yürüyecektir. " Jones, üstüste gelen bu yıkılışla- ra direnecek kişilikte ve güçte değil- dir; çizgisine boyun eder. Chase'in romanı elbette W Losey'- in "Eva"sındaki kuruluşta değildir ve olamaz da. Chase'e göre, Eva yüksek kattaki çağdaş bir Amber, bir Karo'nın veya onlara benzer bir kadındır. Bir'l yerden sonra davranışları ve ilişkileri ile de Mann'in "Mavi Melek"ine yak- laşır. Losey yerine, ayni konu bir baş- ka ikinci sınıf veya baremli bir reji- sörün eline düşmüş olsaydı, koyunun koyusu bir melodram olurdu. Losey i- se kendi ölçülerine uygun, değişik ve ilgi çekici bir Eva vere Er filmini doğ- ru orantıda kurup yürütmektedir. BEKLENEN KİTAP Dr. Hüseyin ATAY, İbrahim ATAY ve Mustafa ATAY'ın zırladıkları ARAPÇA-TÜRKÇE BÜYÜK LÜGAT çıktı. 17,5 liradır. > a- Fiyatı : Adres: İlahiyat Kitabevi Hacı Bayram Cad. No: 13 ANKARA P.K 2 Anafartalar (AKİS — 1322) 31