6 Temmuz 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 10

YURTTA OLUP BİTENLER Sarol, Zorlu, Dülge veya Ozana baş- vuruyorve hiç bir ozaman eli boş dönmüyordu. 1955 yılında Ozan, Akala İdare Meclisi kararı olmaksızın I milyon 100 bin liralık ikinci bir kredi aça- cak -Ozan Yüksek Soruşturma Ku- Ilunda verdiği ifadede şahsi kredi verme yetkisinin ancak 25 bin lira duğunu söylemiştir- Akalın has a- mı haline geldi, Bankanın bu usul- süz tasarrufu tecziye etmesi gerekir- in İdare Meclisince alınan bir ka- dar bizzat Akalı bile şaşırttı. Bu ka- ra göre Akalın sahibi bulunduğu romit ve Alka şirketlerinin Ziraat Bankasındaki kredi limiti 7 milyon bin liraya çıkarılmıştı. Kısa bir re sonra bu limit daha da arttırı- larak Akala tediye edilen kredilerin 1956 yılının sonlarında 10 mil- yon 451 bin lirayı buldu. Ayrıca ge- 1956 yılının ortalarında alınan bir arla Akalın firmalarına ton başı- 50 lira olarak ödenen nakliye masrafına ilâveten istihraç ve istih- masrafı olarak ton başına 18 li- ralık ek bir tediye yapılması kabul edilmiş ve böylece kredi limiti hu- suz bir hale getirilmdeşti. Ancak Mithat Dülge bankanın esini sonuna kadar açmasına rağ- Akalı bir türlü tatmin edemi- du. Sık sık Kromit veya Alka şir- ketlerinin yeni bir kredi talebini alı- ve bu sonu bir türlü gelmiyen leri artık karşılıyamıyordu. Ni- işlerin tam sarpa sarmak üze- olduğu bir sırada Dülgenin aklı- ahiyane bir fikir geldi. İdare lisi Başkanı bulunduğu Minnear Moilen Türk Traktör Fabrika- dına yapacağı bazı tasarruflarla la yeni bir kredi imkânı sağla- Dülge plânını derhal tatbik kiine koydu. Önce Ziraat Banka- Minneapolis Moilen'e bu şirke- üşük dereceli krom ihraç etme- bundan elde edilecek (gelirle tiralık bir kredi açılmasını te- Daha sonra da Minneapolis idare meclisine bu krom ih- Kromit firması kanalıyla ya- aldırttı. intikal etmiş, oluyordu karaşılık Kromit şirketinin, panolis lehine bugüne kadar Bi- ttiği kromların değeri oancak bin 207 lirayı bulmaktadır o ve 3 milyon liralık borç, faiz- birlikte o(8 milyon 713 bin 099 baliğ GİEMEŞENE Kılıfsız bir minare Btün bu kaşkarikoların yanı sıra, Kromit skandallar zincirinin en eğlenceli halkasını bir fabrika ithali müsaadesi teşkil etmektedir. Sırf O- guz Akalın Amerikadan bir kullanıl- mış hadde demir fabrikası ithal ede- bilmesi için akla hayale gelmiyecek manevralar çevrilmiş, bu konuda ba- kanlıklar seferber edilmiştir. Krom ihracından ve Ziraat Ban- kasının açtığı hudutsuz kredilerden tatmin olmıyan Oğuz Akal 1956 yılı- nın ortalarında Ziraat Bankasına mü racaat ederek Amerikalı bir iş ada- mından 2 milyon 400 bin dolar kıy- metinde bir demir hadde fabrikası satın aldığını bildirdi ve bankadan bu fabrikanın Türkiyeye ithalinden son- ra lüzumlu montaj ve inşaat masraf- larını karşılamak üzere 6 milyon 900 bin liralık bir kredi daha talep etti. Bu miktarın 5 milyon 200 bin lirası- nı, fabrikanın istihsal edeceği demir- lere peşinen talip olanlardan elde e- dilecek paranın bloke .edilmesi Kar- şılığında açılacak kredi teşkil edi- yordu. Teklif fabrikanın kıymeti, iktisa- kullanılabilir vaziyet- te olup olmadığı, rantabl bir şekilde çalışıp oçalışmayacağı, omukavelede satıcı olarak gösterilen firmanın hu- kuken selâhiyetli olup olmadığı gibi hususlar, hakkında hiç bir ciddi in- celeme yapılmaksızın İdare Meclisi- di ehemmiyeti, “Mithat Dülge Cömert bir kalp nin aldığı bir kararla kabul edilerek bankanın aynı zamanda yüzde 40 hisseyle fabrikanın Türkiyede işle- tilmesini temin etmek üzere Oğuz Akal tarafından kurulan "İstanbul Demir - Anonim Ortaklığına" katılması kararlaştırıldı. Kısa bir sü- re sonra da bu hisseye tekabül eden 800 bin lira Şirkete ödendi. Bu sı- rada Oğuz Akalın bankaya olan bor- cu 46 milyon 500 bin 329 lirayı bul- maktaydı. Ama isin en komik tara- fı kurulan anonim ortaklığın bütün sermayesi banka tarafından temin e- dilmiş olduğu halde iştirak hissesinin sadece yüzde 40 nispetinde oluşudur. Böyle bir ortaklık dünyanın hiç bir yerinde görülmemiştir. Karardan sonra Oğuz Akalın ta- lepleri her geçen gün biraz daha ar- tarak 1960 yılı başlarına kadar de- vam etti. Bu tarihe kadar Oğuz Aka- la inşaat masraflarını karşılamak ü- zere 2 milyon, gümrük resmi, tahmil ve tahliye için 5 milyon, montaj masrafları ve hurda demir mübayaa- sı için 6 milyon ve Kararnamede be- lirtilmeyen bir sebeple de 1 milyon olmak üzere 14 milyon liralık daha kredi açıldı. 27 Mayısa kadar bu 14 milyon liralık kredinin 11 milyon 167 bin 811 lirası kullanıldı. Yüzdeci Bakanlar pek. ithali dalaveresine karışan m Dülgeden ibaret olmadı. Özelikle, dansın meselesinin hal- linde devrin İşletmeler Balkanı Sa- met Ağaoğlu, Devlet Bakanı ve Baş- bakan Yardımcısı Fatin Rüştü Zorlu,. Ticaret Bakanı Zeyyat Mandalinci ve selefi Abdullah Akerin Akala geniş çapta yardımları oldu. Zira (Akal fabrika bedelini ancak ihraç etmek- te olduğu düşük dereceli kromlardan elde edilecek dövizin fabrika bedeli- ne tahsis m ödeyebilecekti. Mevzuat buna saade etmediğin- den "Akal mezun uyacağına, mev- zuat Akala uydurulsun" denilerek teklif kabul edildi. Ayrıca İktisadi Koordinasyon Heyetinin 2 Mayıs 1959 da aldığı bir kararla Şirketin ithal edeceği mallardaki fiyat kontrol ve tasvibi de kaldırıldı. Böylece (Akal bir taşla iki kuş vurmuş oluyordu. Zira işin bir de ilk bakışta derhal farkedilmeyen bir perde arkası var- ı ki Akalın elindeki bu imkânı kul- lanarak bir hareketle milyonlar ka- zanması işten bile olmadı. Zira ken- disine 2 milyon 400 bin liralık döviz, resmi kur olan 2.80 lira üzerinden tahsis edilmişti. Halbuki o yıllarda dolar sokağa atılsa 15 lira üzerinden müşterisi hazırdı. Fabrikanın gerçek