24 Ocak 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 32

SİNEMA çin bu şekilde bir ansiklopedik söz- lük denemesine daha önce yalnız bir kere bir Alman yazarı tarafından girişildiği, daha sonra bir İtalyan yazarının da bu eseri genişletmeye tesebbüs ettiği, bundan başka da hiç bir ülkede böyle bir eser bulunma- dıgı gozonunde tutulursa, Nijat Ö- kitabı saygıdeğer bir başarı olarak ortaya çıkar. Bu başarının sebebini herşeyden önce Nijat Özo- nun paralel yürüttüğü — ansiklopedi ve sinema çalışmalarında arama gerekir, özön, İ954 * 56 yılları ara- sında iki ciltlik "Okul Ansiklopedi- si", 1956 yılının sonunda da "Sina- ma Sanatı" adlı bir kitap yayınla- İki ayrı çalışmanın bir ka- nala gırmesı "Ansiklopedik Sinema Sözlüğü" nün meydana getirilişine yol acıyor. Çetin bir Çalışma Ayzon, "Ansiklopedik Sinema Söz- luğu" nü hazırlamıya gırışırk n bu isin güçlüklerini bilmiyor değil- di. İyi bir ansiklopedi hazırlamamı' birinci şartı, daha önce çıkmış en ıyı ansiklopedileri örnek alın bu genişletmekti. Ama değil Turkçede yabancı dilde bile faydalı olabılecek bir örnek elde yoktu. Büt ük, ya- zara yükleniyordu. Yabancılar için en büyük zorluk, toplama — mesele- siydi. Sıkı bir araştırma gayretine girdikten sonra yabancılar için sine- ma kitaplarından, — almanaklardan, dergilerden, broşurlerden m, e toplamak bir dereceye kadar müm- kün oluyordu. Türkiye için ise du- rum busbutun güçtü. Elde istifade- ye elverişli pek az malzeme vardı. enç yazar, sözlüğe alacağı kimse- lere doğrudan doğruya müracaat et- meyi denedi; biyografilerini ve ça- lıştıkları filmlerin İistesini yollama- larını rica etti. Himaye isteriz, yar- dım isteriz diye yırtınan, teşvık e- dilmiyoruz, — desteklenmiyoruz diye sızlanan sinemacılarımızdan sadece 18 cevap geldi. Böyle bir teşebbüsü ciddiye almak ileri goruşlulugunu gösteren ve cevap vermek zahm ne katlanan 16 kişinin altısı reJısor -Baha Gelenbevi, Şakir Sırm Lüt- fü Çetın Karamanbey, Me- tın Erksan Atıf Yılmaz-, altısı ak- Işık Reşit Baran Temel Karamahmut, Mümtaz Ener Atıf Kaptan- biri 'kameraci -Kriton İlya- dis-, biri ses operatörü -Yorgi İlya- dis- idi. Mektuba cevap verenler i- çinde tek kadın Nurhan Nur ise. ak- trislerin en anlayışlısı ve mesleğine en değer vereni olarak ortaya çıkı— yordu. Geriye kalanlar belki de hak- l1 bir içgüdünün tesiriyle böyle cid- di bir ansiklopedide yer alamıyacak- larını düşünmüşlerdi. Mamafih, Nijat Özön onlar gibi düşünmüyordu. Değeri, çapı ne olur- sa olsun bugunun Türk sinemasına bütün emeği geçenleri ansiklopedi- sine toplamak niyetindeydi. cağı kimselerden cevap sağlayama- yınca Özönün cesareti kırılmadı. Ken disine faydalı olabilecek ne kadar malzeme varsa toplamaya başladı. Eski "Yıldız" koleksiyonları, "Rad- yo Haftası" gibi ,popüler dergileri didik didik etti. "Neticede yararla- nacağı bir sürü malzeme çıkmıştı ama, bunların eksiklikleri, aynı in- tizamda olmamaları kaçınılmaz bir- şeydi. Nitekim Türkiyeye ait biyog- rafilerden bazılarının kısa, bazıları- nın eksik oluşları, bazı gereklı isim- lerin de hiç bulunmaması bundan i- leri gelmektedır Ama bütün lüklere rağmen gene de hedefe ula— şılmış, çetin bir araştırma, toplama, y ıklama ve düzenleme isinin sonu- U, ovulmege değer bir eserle orta- ya konm Bütün kıtabın hazırlanışında ken- dini gösteren intizam ve metotlu ça- lışma, yalnız yabancı film adlarının karşılıklarından — aksıyor . Orijinal adlariyle sıralanan yabancı filmler- den bazıları için Türkiyede göste- rildikleri adlar, bazıları için de Türk- çe tercümeleri veriliyor. Fakat sine- manın başlangıcından bu yana he- men bütün belli başlı filmleri içine alan — ansiklopedide, bu filmlerden Türkiyede oynıyanları memleketi- mizde taşıdıkları adları tespit etmek için 60 yıl öncesine kadar uzanan gazete koleksiyonlarım ve resmi ka- yıtları ıncelemek zarureti, bu işin ne adar güç, ımkansız olduğunu ortaya koyar Geleceğe ışık azar, kitabının Öönsözünde “"şüp Yhe yok ki bir sınema ansiklope- disinde teknisye bestecile- Ti, yabancı eleştıımecıler biyograf- yasının da yer alması, sinemanın ta- nınmış eserlerine ayn maddeler ay- rılması, hattâ ulusal Sinemalar için tarih ozetlerı konulması yerinde Oo- çeşit kıtapların hiçbir vakit tam ve yanlışsız olmadığı, ancak sonraki ba- sımlarda mümkün olduğu kadar tam ve doğruya yaklaşabildiği" ni hatır- latıyor. Yazarın elimizdeki — kitabı, bir benzeri olmaması, büyük bir boş— luğu doldurması bakımından ne ka- dar sevindirici ise, ilerisi, — kitabın öbür baskılan, için tuttugu ışık da o kadar ümit verici "Ansiklopedik Sinema Sözlüğü", kıtaplıgımızda "Sinema Sâhati"nın yanında yerini aldıktan sonra, Nijat Özönün boş olan öbür bahislerde de eser vermesi beklenir.; Nitekim elin- de baskıya hazır şekılde bulunan sı— nemanın tarihi, tekniği, ekonomik vi cemiyet yönü üzerine bır eser ile Ha— zırlamakta 'olduğu bir Charlie Chap- lin biyografisi, bu çalışmaların ar- kasının geleceğini ümit ettirmekte- dir: 32 AKİS ,24 OCAK 1959