12 Haziran 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 28

KÜLTÜR SAHASINDA Mozartin kompozisyonları. Einstein'in Zürich'teki mektep ha- yatı, mali sıkıntılar içinde — geçmiştir. Bu sıralarda ailesinin de durumu iyi olmadığından — kendisine yardım edi- emiyordu. Yalnız teyzesi, ona aybaş- larında 100 İsviçre frangı — kadar bir para gönderiyordu. Esasen Einstein da, o zamanlar küçük bir şehir olan Zürich'te pek fazla masraflı bir hayat sürmüyordu instein «Yüksek teknik mektebın— deki» tahsilini tamamladıktan sonra ailesinin yanına ü. Bir muddet babasının işletmekte olduğu fabrika- da bulundu, müteakiben hocalığa baş- ilerledikçe ondaki bilgi ve ihtirası da kuvvetleniyor- du. Hemen hemen hiçbir eğlence ye- rinde görünmüyor, daima çalışıyordu. Erkek olarak birkaç, kadın olarak ta bir tek arkadaşı vardı. Mileva Maric adındaki bu kadınla yüksek teknik mektebinde tanışrnıştı. Einstein'dan üç yaş büyük olan Mileva Maric o sıra- larda fizik ve riyaziye tahsıl ediyordu. Mileva Maric ile Einstein'in müna- sebeti 1901 senesine kadar devam et- mistir. Einstein, Hitler tarafından Alman- ya'da yapılan «Yahudi temizliğine ka- dar muhtelif lise ve — üniversitelerde hocalık yapmıştır. Almanya'dan ay- rıldıktan sonra Amerikalıların daveti üzerine Princeton ve Harward Üni- versitelerinde ders vermeği kabul et- mistir. Halen Amerikada tedris haya- tına devam etmektedir risto der ki: Felsefede sistem yap- mak için, sistem yıkmak lâzımdır. unu şu şekilde de ifade — edebiliriz: «Felsefede bir sistem, kendinden ev- ladı. S eneler öğren 28 Albert Einstein 75 inci yılını dünyanın kutladığı adam Velkının uslune kurulmuştur.» te ein'in — sistem de klasik mekaniği, yani Newton fiziğini kökün- den yıkmıştır. Einstein bunu yapar- ken, bilhassa Newton'un zaman ve mekân anlayışının yanlış olduğunu isbat etmek istemiştir. Onun «İzafiyet nazariyesi» dediği görüşü — kendisini bütün dünyaya tanıtmıştır. Einstein 20 yaşlarına geldiği, sıra- larda dikkatini bilhassa Newton fizi- ğine tevcih etmişti. Newton hâdiselerin cereyanı işin iki koordinat kabul edi- yordu: 1 . Mutlak zaman, 2 - Mutlak mekân. Ona göre, — herşey ancak bu iki koordinat içihde vuku bulabilirdi. Fakat 19 ncu asrın sonlarına — doğru Nevvton'un bu görüşü sarsılmıştı Bu hususta ileri sürülen bir — nazariye de — «Elektromagnetik — nazariye» idi. Buna göre de bütün hadiseler eter de- nilen bir vasat içinde cereyan ediyor- du İşte Einstein henüz 26 yaşında iken ortaya attığı «Husus! izafiyet nazariye" si»> ile ilme yepyeni bir — görüş getir- miş, klasik mekaniğin yanlış nokta- larını göstermiştir. Bu nazariye elekt- romagnetik hadiselerin, eter içinde tesavi hareketten müteessir olma- dığını anlatmaktadır. «Einstein nazariyesini ortaya ko- yuncaya kadar, bizim zaman ve me- kân esas ve mutad kanaatlarımız, za- mana mekâna tek bir mâna ver- mekten ibaretti. Yani, arz üzerinde yapılan ölçülere nazaran, mekân nis- betlerine ne mânâ veriyorsak, meselâ bir kuyruklu yıldız üzerinde olduğu- nu farkettiğimiz âletler ile veya eter derünunda it bulunduğunu farzet- tiğimiz — âletler ile yapılan — ölçülere nazaran olan mekân nisbetlerine de anâyı veriyorduk. İşte izafiyet nazariyesi, bu suretle muhtelif hare- ketler ile müteharrik mevkilerden elde edilen mekân nisbetlerine — ayni manâyı vermeği kabul etmedi. Bu nazariye, muhtelf — mevkilerden alı- nan, muhtelif mekân nisbetlerindeki farkı zamana da teşmil ediyordu. Yani muhtelif vak'aların aralarında geçen man — fasılası arz üzerinde — âletier :ile yapılan ölçülere — nazaran başka, sür'atle hareket eder, meselâ bir kuy- ruklu yıldız üzerinde yapılan ölçülere nazaran başka ve eter derünunda sa- bit âletler ile yapılan ölçülere naza- ran yine başka olmak lâzım geldiğini kabul etmek — icabediyordu. O halde umumi ve mutlak surette, birden zi- yade müşahitler icin hemzamanlık da mümkün olamazdı; çünkü — muhtelif hareketler ile hareket eden müşahitler için, zaman, mekân hesabı — değişiyor demektir. Vakıa bu değişiklik küçük mesafelerdeki hemzaman vak'alar için fark edilecek kadar değilse de, izafi- yet nazariyesinin taallük ettiği kâi- natı ve kâinat mesafelerini düşünür- k ve göze çar- pacak derecede olur» (I) instein'in «Hususi izafiyet» — nazari- yesinin esası budur. Zaman ve me- kânın izafiliği bu suretle isbat edil- dikten sonra, hadiselerin de izafi ol- ması icabediyordu Einstein bu nazariyeyi bütün — kâ- inata teşmil ederek «Umumi izafiyet» nazariyesini kurmuştur. kâinattaki — muvazeneyi ediyordu. hâkm olan geometriyi düz hatla olarak kabul ediyordu. Yani Newton, Euclides geo- metrisini benimsemişti. AKİS, 12 HAZİRAN 1954