1 Aralık 1935 Tarihli Yarım Ay Dergisi Sayfa 23

DENİYET VEHİMLERİ Fransız yazarlarından biri, M. An- dre Lang, yeni hakkında hü- küm vermeğe kalkışmanın bir delilik, kendini dev aynasında görmek soyun. dan bir hastalık olduğunu söylüşer Niçin? Çünkü bir eser hakkında doğru, değişmez bir büküm verebilmemiz için, eserler uzunca bir zaman geçmesi lâzımımış." Yaşıs yanlar hakkında hüküm vermek istiyen, “her » vakit aldana ilir» diyor Doğrusunu söylıyaylın m, M, Andre Lang'ın tenkid kitabını okumadım, bu e gördüm. Bu sözü görmeseydim belki merak edip kitabını sözünü bir gazeted arardım; şimdi ancak bir fırsat onu eli- me m okurum ; Ö söz merakımı kaçırd Niçin? M, Andre Lang haksız mı Eibetie deği bele Dal haklı ra da söyliyebiliriz. Bizimle bir çağda ya- irem yaptıklanı, yazdıkları bakkıns bir büküm veremiyeceğimizi, çünkü bislerimize Kanbağan, çünkü serlerin zamanla alacağı eki "bilemediğimiz io Fransız yazar» rından önce de çok kimseler söyliye» cek, Fakat, belki ii diye, dü- ie az kazmak olur mak korkusu, bu dere» ceye varınca, İnsanı her e ber tür. abilir. İyice m? z gücümüzün yeli adar ee yal iye bugünün eserleri hakkında bedeni sonra wi ceklerin vereceği hü- küm, niçin bizimkinden daha doğru ol sun ? Bizimkinden daha makbul olacak- tır, buna bir diyeceğim e fakat bir paraça düşünmek bu iş erde “doğru, dan abime n pek inde olma dığını gösterir. Biliç OrUZ LU Shakespes are dünyanın şairlerinden biridir, meselâ les erer d de Paris'yi yazan Eugöne Sue, okunmasına lüzum olmıyan bir romancıdır. Fakat öhakespeare'in bü- yüklüğünü ve Evgöne Sue'nün küçük. lüğünü ne ile ölçüp söylüyoruz? Bize bu bükümleri verdirten, tabiatte diliğinden var ancak Gn yar Dırs k ken çin lie hakikatler değil midir? Me- deniyetin Shakespeare'i değersiz, Eu- iş Sue'yü değerli, büyük saydıracak 2 bir sürette (ogelişmesine de elbette vardı; oShakespearei yaratan kuvetler, Eugöne Sue'yü yaratanlar- dan üstün geldiyse bu, sade tesadüfün eseri değildir diyemeyiz. Evet, biliyo- rum, işin içine aklın gösterdiği bir takım sebepleri karıştıra intanın akıl kuvetinin, lerinden tutulması da yine bir «Convention, değil midir?.. Bunların iyi değildir, çünkü insanı, yeryüzünde nefsini ve cinsini korumaktan başka görecek bir işi ol- madığı düşüncesine, yani pessimismas götürür. O vakit ken di kendimize; “Böyle olduktan sonra nefsimizi ve cinsimizi koru mağa ne lâzum var ?, diye düşünmek kadar tabii ne olabilir ? Me İmali yarattığı ölçülerin bi- rer vehim olduğunu, yani insan içi anlam K Kel İluklağpa Yar di mak ba anı tan imkân iliriz; iyi ama öbür kuvet üstün fazla karıştırılması ların en acısına nıma a lediki tan dezle miz hakkında kümde eee iye çekinilir mi Am diyeceksiniz ki, san dışında. mea? ri una, bunlar mban anki ibtiy; li VE EL bette, onu Erek kallenmdimi kil.. İns oğlunda öyle bir kanaat bulunm i M. Ardre TL gibi ii çıkar mıydı? Bir kısım insanlar, ibtiyaca bağlanıp çağdaşları hakkında böküm vermeği, yarinin adamlarına birakaca bir kısmı da yanılmak tehlükesine ai kim etmeyip düşündüklerini s#öyleye- ce Vk ma e tehlüke tens kidei, y ında büküm a Semleri kei kadr ? San ün, Si gözel aradi bir eser rin doğru düşündüğünü e ve bunda ir. Bunu ciye since diyebiliriz za eyi sanat ada» nın yanılmı razi olmıyan adam. kasünlak işi o bakımadan görmek istemiyorum. Tenkideinin yanılmak hakkı niçin herkesçe kabul edilmez?.. Gerçi tens kideinin sanat adamından sonra geldiği söylenir; bana sorarsanız bu Yanlış da değildir: fakat oğlunda iki his bir Oarada © yaşıyabiliyor: Çoğumuz tenkideiyi sanat adamından, bir yön den aşağı, bir yönden de üstün bulur. ruz. Anlatayım: Birtakım sanat insan adam: ları, eserlerinin beğenilip beğenilme mesine aldırmadıklarını ileri sürerlerse de bu, hemen hem dır. Hepsi de eserlerinin beğenilmesini isterler, yani biç olmazsa bir çeşit “bpublic,in alkışını bekler; tenkidei de “bpublic.den bir kimse olduğu sanat adamı onun sözüne aldırmamaz: lık edemez. İşte bu bakımdan tenkid: Hemi sanat adamına karşı en her vakit, yalan bir üstün ü e adamcağızdır, ve sizleri aşka kimseye bağlamaz. Am n di klerine bakip e la ıl mıyan olurmuş... Ne yapalım? Falan yazarın görüşüne, deyişine hayran olup e ondan a değer vermiyenler ie yok mu Tenkidcinin yanılmak balm e etmemek ona, pek ince düşünülünce, susmağa mahküm edecek, fakat yine de çok büyük bir paye ver. mektir. Ge ii aldığım De mektu için geçmiş çağların eserleri söylemesi lâzimdir. ok, daha elverişli adam içinde da E daha ç nül Ben ea nun için, Sd mlar İri sert, çok ei yanıldığı ke dar da yeni görüşler yaratan tenkid lerini; şu akıllı uslu denen, insaf g hak gibi sanatte pek manası olm İiamseler güden tenkideilerinkinden severim, ka, hakikate aeltiirmek elimizde değildir, tenkideinin yapacağı iş: değişmez hükümler peşin den koşmaktan fazla, elinden . ortaya yeni fikirler atmak, medeniyet vehimlerini çoğaltmağa çalışmaktır. Nurullah ATAÇ