7 Şubat 1936 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 5

7 ŞUBAT 1936 CUMA omplocular adâlet karşısınd Büyük Hâkimlerim, Kaç celsedenberi rüyet ettiğiniz bu dava, herhangi bir komplo davası ol maktan çok uzaktır. Size, Büyük Türk milletine ve bütün dünya efkârma, bu davanın yüksek ve modern bir rejim © vası bulunduğunu cesaretle il. ediyo- Davamız niçin rejim davasıdır: Re- jim davasıdır, çünkü ; Atatürke el kal. dırılmak istenmiştir. Binaenaleyh her şeyden evvel Atatürk nedir ve bunu bilmek lâzım. Burada uzun uza- diya Osmanlı - tarihinin — istıraplarını harbi umuminin fecaatlerini, mütareke günlerinin karanlık günlerini anlatmak istemem, Çünkü kütüphaneler almaya- cak kadar uzun olan bu maceraları ar- zetmeğe ne benim zamanım, ne de ta- kip ettiğimiz davanın bünyesi müsait değildir. Hem bütün — bu istirap - gün- derini, sizlere, bütün bu / vakayün içe- risinde kavrulmuş büyük Cumuriyet hâkimlerine anlatmağa da lüzum yok- tur, Çünkü — bizzat hepiniz / ayrı ayrı bu kara günleri yaşamış, görmüş ge- girmişsinzdir. Yalnız ( davamız, reji davasıdır, çünkü Atatürke el kaldırıl. mıştır.) dedim. Bunun için - Atatürkü, kendi görüş zaviyemden, izah etmek: im lüzimgelir. Ben, Atatürkü bizim gibi fani bir mahlük saymıyorum. Ata- türkün bizim gibi yiyen, içen, fizy * jik bir mahlük olmaktan —daha başka bir mevcudiyet olduğuna kaniim. imdir Bence Atatürk - bir şahsiyeti mane- viyedir. Her camianın varlığından sü- zülerek ortaya çıkan bir manevi ben- hiği vardır. İşte Atatürk, bence önyedi milyon Türkün maddi ve manevi var- dıklarının — süzülmüş bir benliğinden başka birşey değildir. Atatürk Türki. Ve ve Türkün bizzat kendisidir. Mad- di ve manevi bütün vatan mefhümiyle Türkiyedir Türkiye nedir : Bütün dünya muva- cehesinde ( daima ileri ) yi ideal edin- miş yürüyen bir rejim ülkesi değilmi? Şu halde Atatürkün Türkiye ve Türki- 'yenin rejim mefhumlariyle birleşmesi dolayısiyledir. ki rejim davasıdır. davamız büyük bir İşte davamız böyle bir dava olduğu içindir ki davacı sıfatiyle karşınızda yalnız ben bulunmuyorum. Karşınızda benimle beraber, davacr olarak türkün büyük kitlesi vardır : İstiklâl muha- rebesi şehitleri davacıdır, Çanakkale ölüleri davacıdır, - beşiğinde ann: dinleyen Türk yavrusu davacıdır, da- #arcığı omuzunda tarlası başında çalı şan Türk delikanlısı davacıdır, asker- deki nişanlısına çevre veren Türk kt davacıdır, Türkiyenin dağları, taşları davacıdır. Bütün Türk, bütün Türkiye davacıdır; Bu davacıların elleri huzu- runuzda bulunan şu adamların yaka- darındadır. İşte davamız yüktür. Vereceğiniz karar bunun için büyük olacaktır. bunun içindir ki bü- Tarih sizlerden verdiğiniz karardan bahsederken büyük hâkimlerin büyük kararı diye bahsedecektir. Rejim sizin vereceğiniz kararla bir kat daha kuv- vetlenecektir. Türk inkılâbr bu kararın aydınlatacağı yoldan kendisini dünden daha emin daha kuvvetli öyle yürüyecektir. sanacak ve Davamızın mahiyetini kısa hatlarla izah etmeğe çalıştıktan sonra karşınız. da suçlü olduklarını iddia ve isbata galıştığım şahıslarla da - biraz iştigal etmek lâzımdır. Maznunlar kimlerdir? Hüviyet ve karekterleri hakkında kr- #aca malümat arzedeyim Yahya — Samsunun Çarşamba kaza- sına bağlı Yukarı otluk köyünden İs- mail oğullarından İbrahimin oğludur. 316 doğumludur. Aslen Kafkas çerkes. lerinden dedesi İsmailin elli sene evel Kafkasyadan Çarşambaya — hicret ede- Tek Otluk köyüne yerleşmişlerdir. Ba- bası İbrahim yirmi sene evvel ölmüş- tür. Anasının adı Hokaktır. ön — sen. Evelisi ölmüştür. Yahya Şapşih kabi- Jesine — mensuptur. Okuyup yazması yoktur. Ancak imzasını atabilir. Renç- berlikle iştigal gibi —amelelik filan gibi işler de görür. Bekârdır, ** yünde bulunduğu sırada eşkiyaya ya- ULUS Cumuriyet Müddei U'mumisi dünkü celsede mahkemeye şu iddianameyi verdi : taklık suçundan tevkif edilerek bir ay mevkuf kalmış ve-afdan istifade ede- rek tahliye olunmuştur. 9 sene evvel köyünde bulunurken bir hayvan hırsız- lığından tevkif altına alınmıştır. Ken- disi asker firarisidir, —bundan dolayı Balıkesirde —divanı harp tarafından 3 'ay hapse mahküm edilmiş, mahkümi -t müddetini bitirdikten sonra Mer- sin 3 üncü alayının 3 üncü taburunun 4 üncü bölüğünde 15 gün kadar as' lik yaptıktan sonra oradan kaçmış ve ondan sonra Süriyeye gittiği tarihe kadar — kaçak olarak rada dolaşmıştır. Şu kısa malümattan da anlaşılacağı veçhile Yahya her tür- dü fenalığı yapmak kabiliyetinde olan bir insandır. gurada — bu Üzeyir — Arifin ağabeyisidir. Evli- dir, Kümbetir - köyünde rençberlikle yuğraşır. Vaktiyle Halep'de jandarma- lik etmiş o sırada orada jandarma ku- mandanı bulunan — Ali Saip'le eşkiya . ve firari takibinde bulunarak tanışmış- tır. Daha sonraları Milli mücadelede Ali Saip'le beraber çalışmıştır. Ali Sa- ip'le aralarında büyük bir samimiyet vardır. Birbirlerine çilflik, beygir — gibi şeyler satarak alış verişte bulunmuş- lardır. Hatta Ali Saip akrabasından birisine bir çerkes kızı alırken bile Üzeyirin tavassutuna müracaat etmiş- tir. Cahil bir adamdır. Fakat tecrübe- lerin kendisine verdiği derslerden aza- mi sürette istifade ederek”GANBEte kurnazlaşmıştır. Köyün en zengin ada- mr olarak tanılır. Bu servetin başkala- rnin zararına — iktisap edildiği — halâ 'devam eden ucü bucağı bulunmaz mü- hakemelerle anlaşılabilir. - Kardeşini 929 senesinde Ammana gönderen Üze- yirin siyasi fikirleri vardır. - İleride bahsedeceğim gibi Kürt isyanını takip etmiştir. Kümbetirde oturan Üzeyirin kulakları daima Suriyededir. Karakter itibariyle Türkiyede yapılacak herhan- bir suikasta Üzeyirden daha iyi bir eleman bulunamaz. Arit. — Üzeiyrin kardeşidir. 1929 se- 'nesinde suriyeden evlerine gelen muha- cir isminde bir çerkesle ammana. Bele diye müfettişi ve kendisinin yakın akrabası olan Mahmudün yanına gitmiş orada terzi Hilmi nanımda birisi nin dükânmda çalışmağa başlamıştır. Çerkes Etem ve reşit bu dükkâna - pek sık gidip geldiklerinden bunlarla orada tanışmıştır. 1934 agustosunda Türkiyeye avdet eden Arif aşağıda da izah edecegimiz veçhile gelecek suikast- cileri iaşe ve ibate üzerine almıştır. Mazisi itibariyle karışık olan Arif her türlü fenalığı yapacak bir tinet- tedir. bulunan vazifesini Şemsettin. — Elbistanlı - Bektaş o- güllarından Ali Rizanın oğludur. 1932 senesinden itibaren Çokak nahiye mü- dürlüğünde bulunmaktadır.Daha erelle- ri Elbistan ve Milasta tabil ilimler eamal- limligi yapmış, tahsilini şam lisesinde ve Macaristan Zıraat akademisinde ikmal ederek diplomayı almıştır. Tahsili iti. bariyle daha mafevk işler görmesi müm- kün olan Şemsettin, Nahiye müdürlügü- 'nü kabul etmesi sebebini o civarda Çif- tliğini idare etmek hususuna atfetmekte isede bu bana kanaat verir bir mahiyet- te değildir. Muhteristir. Birdenbire par- lamak ister. Meb'usluk sevda ve hayal. leri peşinde koşar. Polis müdür muavini Behçet raporunda, kendisinin Kürt ale- vilerinden oldugunu söyleyor. Gerek ter- cümel hali ve gerekse âmirinin masası gözünden resmi evrak aşırmak, rüşvet isnadiyle muhakeme altına alınmak gibi hareketleriyle insana dürüst bir vatan- daş hissini vermemektedir. İdris — Maraşlıdır. Zengin ve eç rafından geçinir, Rüşvet dolayısıyle mu- hakeme altına muş adamlar melca olarak İdri Bunları himaye eder. İş bulmaya çalışır Ve kendisini devlet memurları nezdinde nufuzlu göstererek her dedigini yaptırı biridam olarak tanıtır. Bütün - bunlacı dosyada mevcut mektupları / mealinde anlıyoruz. Kurnazdır, © kadar kurnaz- dır ki mahkemede bile kendisini'masum bir adam haline sokabilecek noktaları düşünmüş ve (suyu anladım ama kastı nedir) diccek kadar safiyet göstemeğ çalışmıştır. Rejimin temamen aleyhinde- dir. Çarşaf ve peçenin kalktıgını beyen- mez. Tekke medreselerin kalkmasından gikâyetçidir. Bütün zemannı bu kabil Münakaşalara hasretmektedir. İstintak- mevcut / Abdülkadirin beyanatı İdrisin bu husustaki karakteri- ni açık olarak göstermektedir. Atatür- kün bir'an evel ölmesini ezdilican özledi her yerde açıkça” söyleyen İdris in mükemmel bir unsurdur. Şaban ve İsmail. — Bu iki kardeşin karakterleri üzerinde durmağa — lüzum görmeyorum. Yalnız kurnazlıklarına bir misal olmak üzere şunu söylemekle ik- tifa edecegim deliller sırasında söyleye- cegim veçhile kendileri suikastin failerin- den oldukları halde Şaban bilâkis üzeri- 'ne suikast faillerini takip vazifesini al- mıştır. Belli başlı karakterleri yoktur. Ali Saip. — Gergüklü 303 Dogumlu- dur, Jandarma zabitligi yapmiş. — İstik- Iâl mücadelesinde uhdesine düşen vazi- feyi görmüş meb'us olmuştur. İstiklâl mahkemesi azalık ve reisliginde — bulu- 'nan Ali Saibin karakteri hakkında zati bir kanaatım yoktur. Ancak Emniyeti umumiye arşivlerinde bulunan bazı no- faideli görüyorum. alınmış, işinden kovul- Raporlardan birinde (Suikastci çer- kes yahayanın yakın tanıdıgı olan çer- kes Hasan ve binbaşı Kâmil beyler bu işle kendilerinin filen bir alâkası yoksa- da vaktiyle çerkes Etemin kendilerir bu bapta bazı ifşaatta bulundugunu - ve Ali Saip meselesinin doğru oldugunu söylemişlerdir) Gene ayanr arşivlerde mahfuz bulu- 'nan ve son günlerde alınan diger bir ra- porun 7. sahifesindan (Kürt Haço ağa ile Kürt münevveranından meşhur Yüzba- $t Tevfik Cemilin ifadesine nazaran A- di Saip Gergüklü bir kürttür. Babası Kürt Haydaranlı aşiretindendir. Elyevm Gergükte Abdülmecit ağa Haydaranlı gibi bir çok akrabaları vardır. Tücsasından Hatta bir gün Haçoya demişki : “bu Müllet — yani Türk milleti — adam ol- maz bizim sonumuz yoktur. Önde - gi- denler malum. Cemal Paşa ne oldu. Bi naenaleyh çolugumuzu çocugumuzu is- tikbalde yaşatacak kadar bir servet ya- pmaktan daha akilâne bir hareket yok- tur, Milletin parası milletindir. Bu bir rüşvet degildir.” Not: Ali Saibit Haçonun - yanında mütcaddit mektupları vardır. Biri ku vayı milliye zamanında birisi de İstik - Jâl mahkemesi azalığı zamanında yazıl- mıştır. Harekâtı milliye zamanında ya- zılan mektupta kendisinin Kürt oldu. Buna delâlet eden tabirler vardır. Kürt milletini methüsena eyliyen mevcuddur. Ali Saib'in bir vaziyeti dahi Çift - liklerini Suriye'den gelen serserilere melce yapmasıdır. Ali Saib daima: “ar- tık bükümet kuvvetlendi Atatürk hü - kümetin kuvvetine istinat ediyor. Biz- ler gibi vaktiyle kendisini muhafaza edenlere ihtiyacı kalmadı bizi artık v. zaklaştırmak istiyorlar, cümleler dermiş. Diğer bir rapordan. * Ali Saib İstiklâl mahkemesi azası #ıfatiyle Şeyh Said vakasında - Diyar « bekir'e geldiği zaman kendisiyle - pek çok görüşen Diyarbekirli Cemil Paşa zade Mehmet ve Ekreme demiş ki: “Ca zi ancak bizlerin sayesinde bu mevkie yetişmiştir. O olmasaydı da ben olsay- dım ve arkadaşlarım beni ileri sürseler- di ben Gari olurdum Maahaza ne zaman haline irca bizim Büyük Mi rı söylemiş: “Biz sekiz kişiyiz, işaret edersek onu istediğimiz hareket etti Türk - Kürt bahsında da şunları söylemiş : Ben kürdüm bunu inkâr #il bununla iftihar ederim. Kürtler ol- masaydı Türkiye'yi Rus ve ermeniler 'tâ Akdeniz'e kadar istilâ edrelerdi., Emniyeti umumiye arşivlerinde bu- dunan bu raporları yüce heyetiniz her istediği zaman getirtmek ve okumak hakkına maliktir. Ali Saib'in karakteri hakkında bu arşivlere istinaden - okudu- ğum şu cümlelerden başka ilâve edecek bir şeyim yoktur. Asıl davanın esasına — girişmeden evvel iki nokta üzerinde tevakkuf mek istiyorum. Bu iki noktadan birisi Suriye topraklarında Türkiye aleyhin- de çalışan teşekkülleri anlatmak diğe. ri de bugün davasını rüyet etti suikast hâdiselerinin bir tarihçesi yapmaktır. Suriyede Türkiye aleyhinde çalışan teşekküller hangileridir? Kürtlerin Hoybon, ermenilerin Taş- 'nak, çerkeslerin çerkes teavün cemiyeti veya çerkes cemiyeti edebiyesi namları ile müteşekkil cemiyetler ve teşekküller ile Türkiyeden firar eden vatan hainleri bugün Suriye topraklarında Türkiye 3- leyhinde çalışan küllü teşkil — etmekte- dir. 1 — Hoybon cemiyet hareket etmektedii kime tarrda İki veçheden '*tan muhtariyeti gayesini güden teşekkül- dür ki bunlara taraftar olarak Haço ağa, İbrahim / Paşazade Halil Bey, Diya bekirli Cemil Paşazade Ekrem, Kadri, Bedri, Şam'da mukim Nizamet bar, bu teşekkülün liderler etmektedir. Bunların gayesi Türkiye- den kaçan firarilerle birleşerek Tür - kiye'de yer yer ihtilâller çıkarmak - ve bu süretle hilâfet kuvvetinden de isti - Emniyeti Umümiye arşivle- rinde mahfuz. bir rapordan çıkardığı mız şu satırlar bize bu teşekktilün ma - hiyetini daha kuvvetli bir surette isbat eder .Bu raporda deniliyor ki: “Haço müfrit Kürt milliyetçilerinden şikâyet ederek eğer biz elele vermiş ve bir ta- kım gâvurlardan vazgeçerek türk ve çer kes gibi din kardşlerimizle ” müştere - ken Kemalistliği yıkmağa çalışmış ol - saydık şimdiye kadar çoktan muvaffak olmuş olurduk., Bu maksatla hareket eden bu birinci teşekkülün fikri gayri memnun- türkleri de sahaları hududu. dahiline almaktır. Nitekim - Gümülcü- neli, yüzelliliklerden Zeynel Abidin, Çerkes Etem bu teşekkülün taraftarlz rındandır. Hattâ Nizamettin Kibar ile Haço ağa bu maksatla Cünye'de bulu. 'nan Şehzade Selim Efendiyi ziyaret et- mişler ve bu maksadı temin için onu da fikirlerine iştirak ettirmek istemişler- dir. Selim Efendi yaşının geçmiş oldu gundan için - kendinde küvvet / göremediğinden — bahsederek “benden size ancak dua, ve mücadele sözüyle ikti. fa etmiştir. Gümülcüneli de bu fikrrin Muakkiplerindendir. O daha ileriye gi- derek sakıt Halife Abdülmecidi de iş- tirak ettirmek istemiş ve Abdülmecide yazdığı bir mektupta çok yakında hi » Jüfet tahtına çıkacağını bildirerek ken- disinden para istemiştir. Abdülmeci » din verdiği cevab esas itibariyi vafakat cevabıdır. Ancak hareketler nin tebarüzü için maddi deliller, dükten sonra para vereceği mektedir. Bu birinci “ teşekküli müşterek olarak tesbit etmiş oldukl ve tahakkuk etirmek isedtikleri vam şudür: 1. — Türkiye dahil ve haricinde | HSN MAĞ GOĞ 2. — Sakıt hanedan aras dit readar " AM di ailei osmaniyeye nezaret edici le rejimi ortadan kaldırmak. Görüyorsunuz ki Hoybon birinci şekkülün gayesi rejimi yıkmağa ce: Bunlar müfrit milliyetçidirle münhasıran - kürtlük - davasını eder. Kimse ile birleşmek, Muavenetine iftikar etmek iste Bedrihani Celâdet, Süreyya, Yüzbaşı Tevfik gibi şahıslar bu tahakkuk ettirmeğe çalışan dir nihayet vermiş, muhtelif isimlere gerek ortaya atılmıştır. Bil'erz teavün cumiyeti,, sahte ü taşıyan teşekkül - hoybondan başka. bir şey değildir. Şeyh Snid isyanı cemiyetin bir eseri olduğu gibi 've Midyat istikametlerine tecavüzlerde bu cemiyetin eseridi Bu cemiyetin ileri gelen - bir olan Hazneli Şeyh Ahmet herkesin bazt büyükleri öldürmek koyulmuştu. Mösyö Martel'in Art- yı ziyaretinde yapılan teşebbüs üz 'ne adı geçen'adam huduttan uzakl rılmış olduğu doğrudur. Fakat Bir uzaklaşmaktan ibarettir. Ni “Yado ve Şeyh Ahmet çeteleri de bu. şekkülün bir neticesi - olduğunu sek Hoybonun tethiş politikası ha da bir fikir vermiş olabiliriz. 2 — Taşnak komitesi: Bu komite menilerindir -En kuvvetli faali hası Suriye topraklarındadır. bir kelime ile Türk devletini 've mevhum Ermenistan't teşkil tir, Hakiki bir tethiş teşekkülüdür. muriyet emniyeti umumiyesinin ar Jerinde saklı olan vesikalara bütün ermeniler bu teşekküle dahil #ildir. Hattâ çokları bu teşekküle bir surette küvvetini teşkil eder, Kürtçe, ermenik <e aç bilen ve (40) yanlacında ah - Ezini edilen b şahes cenve, mühakemcel | hat delişmen Biz Sönüdür Mmüavenetten ietinkâf eden her ermeni Garamatonun Kurgununa tekeş tap olacağını bilir. Onun içindir ki ce miyete yardıni edin” ermenilsiin zisi bu yardımı hayatları muhafazasına Taşnak cemiyeti bir ihtilâl, bir bom- ba, bir anarşist teşekküldür. Bütün ga- yesi Türkiye'ye matuftur. Taşnak ko mitesinin kanaati şudur* Türkiye ej başında kurtarıcı ve toplayıcı bir adam olmazsa dünyanın en zayıf Uit ülkesi - dir. Türk milleti ancak fertterin ön- — derliğiyle yürüyebilir. — Binaenaleyh Türkiye'yi zayıf bir hale koymak için — başları ortadan kaldırmak lâzımdır. Şu hale nazaran Atatürk, İsmet İnönü, Tevfik Rüştü Aras, Mareşal Fevzi Çak- mak ortadan kalkmalıdır. Bu öyle bir karardır ki komitenin Heraç Papazyan, Toros Posmacıyan ve iki gözünü bir bomba imalâthanesindeki infilâkta kaya beden Artin Topçiyan gibi bütün lidee- leri tarafından ittifakla kabul edilmiş- tir. Taşmak komitesi - faaliyetini — tatil etmiş bir vaziyette — değildir. Bilâkis suikast teşebbüsünür zahite İhraç edil. mesi üzerine daha ziyade çalışmağa başlamıştır. 24 - T, cvel perşembe gü- ü öğleden sonra saat 18 de- Halep'te B aciyanın evinde yapılan Taşrak İçtimar çok mühimdir. Cumuriyet cm - miyeti umumiyesinin dosyalacındı male fuz bulunan bu. içtima zabitnamesine