24 Temmuz 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 8
Ön altıncı Yüzün. S. “Umanizm,, cereyanını İtalyadan sonra hararetle karşılıyan ikinci memleket Fransadır. Rönesans'ın İtalyada başlamasının diğer mühim bir sebebi de İtalyan hanedanının muharrir ve san'atkârları himaye etmesidir. İtalyan sarayları Roma, Venedik, Floransa asilzadelerinin şatoları san'atkârlara daima açık yerlerdi. Salonlari büyük san'atkâr- ların tabloları, bahçeleri de istatü- lerile doluydu. Fransız'ın şövalyeleri “Sekizinci Şarl ve Onikinci Lüi,, za- manlarında muharebe suretile İtal- yaya girince İtalyan asilzadelerini fikren kendilerinden çok ileride ve zarif aştolarını da, zevklerinin ince- liğine delâlet edecek bir süs ve ih- tişam içinde buldular, Tabif mem- leketlerine odönünce gördüklerini taklide ve tatbike başladılar. Ken- dileri yalnız muharebe ve müdafaa kabiliyetini haiz yüksek kalelerde, mazgallı şatolarda otururlardı. İşte bu suretle Rönesans bütün dünyaya yayılıyor. Yalnız şunu unut- mıyalım ki bu intibahı her millet ayni nisbette, ayni zamanda idrâk etmemiştir. Meselâ İspanya onaltıncı asır bidayetinden itibaren İtalyan tesirile Rönesansı idrake başlıyorsa da papaz zulmü ve kilise tegallübü, engizisyon teşkilâtı bu uyanıklığa nefes aldırmamıştır. İngiltere hakiki Rönesansı ancak 1580 tarihlerinde seziyor. Tiyatro âzami derecede inkişaf ediyor. İtal- yan edebiyatının tesirile Rönesans ve Almanyada başlıyan “Reform, oraya hemen ayni zamanda müşte- rek kuvvetler halinde geliyor. Ve bilhassa “Sekizinci Hanri, zama- nındaki din münazaalarile herkes serbest düşünmek ve inandığını söy- lemek zevkini tatmış bulunuyor, 114 — Servetifünun — 2345 asırda dünya edebiyatı Na nRnid Rönesans'tan evvel İtalyan edebiyatı İtalyanca Lâtincenin halk arasın- da konuşula konuşula değişmiş bir şeklidir. TA eski zamanlardanberi birçok Lehçelere ayrılmış olan İtal- yan lisan: Floransa Cümhuriyetinde konuşulan “Toskana, Lehçesinin diğer Lehçelere galebesile tesis et- miştir, Büyük şahsiyetler olarak evvelce isimlerini zikrettiğimiz “Dante, Pet- rark, Bukas,, âile menşeleri itibarile Floransalıdırlar. Kurunu vustada Danteye gelinciye kadar devam eden İtalyan edebiyatı büyük bir ehemmiyet arzetmez. Onikinci nsırda Avrupanın her tarafında olduğu gibi İtalyada da, Fransızların “Şanso Dö Jest,, dedik- leri destanlar rağbet görmektedirler. Onüçüncü asrın sonunda İtalyah lisanı Dante ile ilk vaziyeti idrâk etmiş oldu. Dante gerçi zamanı iti- barile orta devrin malıdır. Fakat ilhamındaki kuvvet ve kudret, mu- hitine yaptığı tesir itibarile her za- man yeni kalmış ve Rönesans'ın mübeşşiri olmuştur. Dante — Floransada doğmuştur. Yüksek bir aileye mensubtu. Edebi- yat tarihlerinin ifadesine nazaren zamanının bütün ilimlerini kavramış, hele resim ve edebiyatta teferrüt etmiştir. Daha küçük yaşındanberi sevdiği “Beatris,, in zamansız ölümü şairin hayatını zehirlemiştir. Eser- leri sevgilisinin yâdı ve ona aid tahassüslarla doludur. Dante eski şairlerden “Virjil, in meftunudur. San'atkâr bir zamanlar siyaset yapmak ve idare işlerine de karışmak hatasını irtikâb etmiş, sonra mensub olduğu fırka mağlüb olunca 1302 de vatanını terke mec- Bi L G A bur olmuştur. Yirmi sene yabancı illerde sefaletle ulaşmış ve nihayet yine bir İtalyan şehri olan “Raben, kasabasında ölmuştur. En kiymetli eseri «Divina komedya» dır, bu eser üç kısımdan mürekkeptir. Birinci kısım “Chennem - İnfern, , ikinci kısım “Pürgatör - İtgaf, , Sega kı- sım “Paradi - Cennet, Eser, Dante'nin la bu üç kısımda muhayyel bir seyyahatini tasvir eder. Birinci ve ikinci kısımda, üstad telâkki ettiği, şâir ,Virjil”, üçüncüsünde de sevgilisi “Beatris, refakat etmektedir. Remzi olan bu eserde “Dante, “İnsanı, , “Virjil, “Aklı, ; “Beatris,, de “İlham ve Vahi, temsil etmek- tedir. Şair bu seyahtte dünyada iken yaptıkları hareketlere göre hareketlere göre mükâfat ve müca- zat gören insanlara rast geliyor ve onları konuşturuyor: Eserde bu in- sanlara aid çok canlı tasvirlerle Kurunu vustanın din, ilim, siyaset hakkındaki bütün telekkileri mev- cuttur. Dantenin İtalyan lisanile yaz- dığı bu eser için umanistlerden “Boçiçe, ismindeki münekkid “ne yazık ki bu eser Lâtin lisanile ve avam dilile yazılmıştır. , diyor. Rönesanstan sonra İtalyan edebiyatı On dördüncü asırdan itibaren ronnesansın ilk ışıklarile beraber İtalyan edebiyatının destan, şiir, hikâye ve temaşa nevilerinde bir- denbire geniş bir inkişafın başla” dığını görüyoruz. Rönesansın ilk destanı “Lui Bokas, ın “Tezeiyet, ünvanlı eseridir. Ön beşinci asrın sonlarında ye- tişen “Aribost,, ve “Lotas,, bu nev- in en muvaffak şairidir. Lotasın babasıda bir şairdi. (1514-1595) — Devamı 117 sayfada —
