30 Aralık 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 4

İktisadi bahslar : HAYAT, 4. Fransa bankası Hükümetimiz bir devlet bankası tesis etmek üzeredir. Bu bankanın te- sisine - ait lâyıhasının millet devresinde tastiki kanun büyük meclisinin: bu. seneki içtima ve bankanın tesisi kuvvetle muhtemeldir. Tesisi mutasav- ver devlet bankasının memleketimizin mali ve iktisadi hayatında oynayacağı mühim rolü burada izah etmeğe lü- zum görmüyoruz. İler kes devlet bankalarının iktisadi ve mali mes'ele- lerde ve bilhassa mali buhranlarda ifa ettikleri hizmetleri bilir, Biz bu ma- kalede Fransa bankasının tarihçesinden ve bu bankanın. Fransa devletinin ik- tisadi ve mali hayatında oynadığı mü- him rolden bahsedeceğiz. #annediyo- ruz ki memleketimizde tesis edilecek devlet bankasının teşkilatına ve haiz olduğu salahiyetlere bir göz gezdirmek pek faydalı olacaktır. Fransa bankasının bankası münasebetile Fransa içinde bülün- duğumüz asır zarfında. Fransa'nın ik- tisadi ve mall hayatında oynadığı rolü burada hatırlatmak ve izah etmek pek uzun olacaktır. Bilhassa 1914 ta- tihinden beri ettiği hizmetler derecededir, Fransa'da bü güne Fransa bankasının ifa şayanı hayret bir kadar hiç kimse bu mühim m.li müessesenin tarihçesini ve uzun hayatında geçirdiği Şayanı dikkat safhaları yazmamıştı. M. Gabriel isminde . fransız muharriri « Fransa bankasının tatib- çesi , unvanile gayet güzel ve istifa- deli bir kitap neşretmiştir. Beş yüz sahifeden mürekkep olan bu kitap Ramon Fransa bankasının tarihi teessüsünden bu güne kadar geçirdiği hayatını açık ve sade bir üslupla tasvir etmiştir. Bu kitap bize Fransa bankasının mü- kemmel teşkilatı ve haiz olduğu sala- hiyetler hakkında çok istifadeli malü- mat vermektedir. Hiç kimse bundan evvel Fransa bankasının tarihile meşgul olmamıştı. Her kes bu mali müessesenin teşkilat ve faaliyetini taktir ve hayretle gör- müş fakat hangi şeralt tahtında doğ- duğunu ve nasil bu günkü muazzam mevcudiyetini meydana getidiğini tet- kik ermemiş ve aramak zahmetini ihtiyar eylememiştir. Fransa'da devlet bankasınin tesisi şerefini birinci Napoleon'a verirler. Fakat Napoleon mevcut bankanın fa- aliyetine yeni bir inkişaf ve istikamet vermekten başka bir şey yapmamıştır. Fransa bankası isminin de gösterdiği veçhile pek eskidir. M. Ramow'un ki- tabına nazaran © Fransa kıraliyeti u- mumi bankası » unvanile bir proje Fransa kıralı dördüncü Henriye tevdi olunmuş 1608 tarihinde şurayı devlet tarafından tasvip olunmuştur. M. Ra- mon Fransa bankasının teessüsünden evvel mali müesseselerden bahsettikten sonra asıl devlet banka: 1 kinci Sonsulat » zamanında mevcut sının ikinci tesisi edildiğini yazıyor. Birinci “Con- sul bankaya hükümetin himay.sini ve muzaheretinı temin etmiştir. Napolen Fransa bankasına pek büyük bir ehem- miyet vermiş ve bu müesseseyi impe- ratorluk devrinin en esaslı müessesatı meyanına idhal eylemiştir. İlik müessese ne tamamile bir ticas ret bankası ve rede bir devlet ban- kası o'du. Hatta mubhtelit bir banka sıfat ve muhiyetini bile haiz değildi. Banka üç sene zarfında mevcut ka- nun'ar dairesinde icrayı faaliyet etti. Daha banka kati bir değildi. Fransa'da diğer bir çok iskon- imtiyaza malik to ve “ emision , bankaları vardı. Napoleon ilk defa olarak 14 ni- san 1803 tarihli bir kanun ile Fransa bankasına © emislon , o imtiyazını verdi. 1806 tarihinde Napoleon Fran- sa bankasının imiiyazını tevsi ve ser- mayesini tezyit eyledi. Mesul bir mü- dür ile iki müdür muavinini bankanın başına getirdi. (1808 senesinde banka- edildi. başka bankanın şubeleri nn isttaüleri (o tadil Bundan açılmasına karar verildi. Bu tarihten sonra Fran- sa bankası bu günkü şeklini almıştır Biz burada 1814 den 1914 de kadar cereyan eden vekayiin tafsila- tuna girişecek değiliz. Bankanın bütün hayatı sikı bir surette memleketin ha- bağlıdır. bankasının * emisiyon ,, imtiyazı 1840 ve 1857 tarihlerinde tecdir edilmiştir. Bu tarih- te Fransa bankssı şümendüfer kum- yatına Fransa panyalarına büyük muavenetlerde bu- lanmuştur. 1870 müharebesinin ferda sinda banka büyük bir ehemmiyet ve kudret iktisap etmiştir. Bu tarihte ban: ka yeni bir takım bürolar ihtas et miştir. Fransa bankasinım utnumi hatp esnasında ifa ettiği hizmeter nazari itibare alinırsa bu bankanın ehemmi- yeti kolaylıkla tezahür eder. Hulasu deyebilriz ki Fransa devlet bankasi» nın gerek umumi harp esnasında ve gerek sun zaman'arda Fransa'da baş gösteren iktisadi ve mali buhranlarda ifa ettiği hizmetler pek büyüktür. Bu müessese Fransa devletinin iktisadi ve mali hayatınm adeta nazımı rolünü görmektedir. Öyle zannediyoruz ki memleketi» vg