18 Mayıs 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 11

18 Mayıs 1955 Cumhurfyel SKERÜK BAHİSLERİ Ordu mevcudlarına bir bakış Japonya, Sovyet Rusya, Italya, Amerika, Fransa Almanya, İngiliz ordularının mevcudu ne kadar? Bir Amerikan gazetesinden: Umu • mî Harbde bütün dünya ordulanna karşı Alman ordusunu idare eden General Ludendorf doğumunun yetmişinci yıldönümü münasebetile şu sözleri söylemiş « Bu saatte tekrar ünifonna sını giydiğim es ki Alman ordusunu, ve yeniden mecburi askerlik usulüne tâbi tu tulması beni bah tiyar eden yeni Alman ordusunu düşünüyorum. Almanya, Versay muahedesini parçalıyarak mecburî hizmeti as keriye usulünü tekrar vazetme ğe, bütün mılletSovyet askeri leri erkek nüfuslarının kuvvetini saymağa ve buna dayanmağa sevkediyor. Bu usul 18 inci asrın sonunda konulmuştur. O zaman Fransada konulan umumî askerlik hizmeti sayesinde Napolyon demiştir ki: «Şimdi ben ayda 30,000 asker sarfedebilirim.» 1870 senesindenberi bütün Avrupa devletleri, Ingiltere müstesna, vücudü müsaid olan bütün erkek nüfusunu sıkı bir talime tâbi tutmaktadır. Talim gören efraddan ihtiyat teşkilâtı yapüdığmdan seferber hale konu labilecek kuvvetler kat kat artmıştır. Amerika ve Ingiltere meslekî or dular besliyorlar. Filvaki bunların ihtiyatı yoktur. Bununla beraber bu ordular harb zamanmda büyük halk ordulannın teşkiline müsaid kadrolar teşkil e diyor. Almanya, Ver say muahedesile uzun müddetli meslekî ordu bulundurmağa mec bur edildikten eonra efradın az bğını sıkı ve u run talim gören ordunun seyyarlı ğmı ve hücum kudretini artır mak suretile telâ fiye çalışmıştır. Bundan başka AlFransa askeri manya diğer bazı memleketler gibi yan askerî teşkilât vücude getirmiştir. Bunun için Almanyanın gayriresmî ihtiyat kuvvetleri mevcudu hak kında doğru bir hesab yapmak güc dür. 250,000 kişi idi. Harb zamanmda ih tiyat teşkilâtını seferber hale koy duğu zaman harekât sahasına ilk hamlede 1,000,000 dan fazla asker. sevkedebilecek • tir. Yunan matbuatına konulan takyid Anarşi çıkaracak neşriyat menedildi Atina 17 (Telefonla) Matbuahn memlekette kanşıklık çıkanlması nın ö'nüne geçmek üzere nesredilecek istisnaî kararname bugün ufak bir degisiklik yapıldıktan sonra neşredümi}tir. Buna göre, matbuat hükumeti tenkid etmekte tamamile serbest olduğu gibi rejim meselesini de ilmî bir surette tetkik etmekte serbesttir. Ancak Cumhuriyet rejimi aleyhine tecavuz etmek, eski kral hanedanının resimlerini dercetmek ve rejim meselesini seçimde propaganda vasıtası yapmak memnudur. Keza îsyan hareketinden dolayı divanıharblerce suçlulara verilen ceza lan münakaşa etmek, divanıharb he yetlerinin aleyhinde yazılar yazmak, memleketin silâh kuvvetlerine tecavüzü andıran yazılar yazmak, ahalipin orduya karşı emniyetini bozacak makaleler yazmak memnudur. Almanya intıbalan Kruppun tarihçesi 120 sene evvel 4 amelesi olan bu endüstri dünyasmda, 1918 de 171,000 kişi çalışıyordu | Almanya, sulh muahedesini yırtarak askerî mükellefiyeti yeniden koymakla, askerlikten cezaen tecrid edilen diğer mağlub devletler de Almanyayı takiben taleblerini ileri sürmüşlerdir.Şimdiye kadar ordusunu sulh muahedesinin tayin ettiği hadden bile aşağı bir miktarda tutan Avusturya şimdi 65,000 kişilik bir ordu istiyor. Bundan 30,000 i mükelle • fiyeti askeriye ile silâh altma çağı rüacak efraddan seçilecektir. Son senelerde deHetler ordula nnda efraddan ziyade makineye ve kıt'alan ma kineleştirmeğe e hemmiyet veri yorlardı. Devletlerin res mî ve nizamî kuvvetleri Umumî Harbdenberi pek az değişmiştir. 1920 de Almanya, Fransa, Rusya, Avusturya, Ma caristan, îtalya, Lehistan ve în Alman askeri gilterenin hazerî kuvvetlerinin mecmuu 1,630,000 kişi İdL 1921 de bu yekun kabarmış ve 2,725,000 kişiye çıkmıştır. 1934 tebu yekun biraz eksilerek 2,543,264 ki • daki kuvvetleri şiyi bulmuştur. 700,000 kişiye çı Şimdi devletle • kacaktı. rin bulundurduk İngiliz ordusu lan kuvvetlerinin Ingiltere ordu miktarlan 1913 sunun şimdiki senesindeM kuv mevcudu 140,000 vetlerile mukaye kişidir. 1913 te se ve aşağıda izah askerf 172,000 kişi İdi. edilmigtir. Bu hesaba Hindistandaki İngiliz Japon ordusu ordusu dahil değildir. İngüterede Japonyanın şimdiki hazerî ordusoki ordu harb zamanmda munta nun mevcudu 250,000 kişidir. 1913 sezam 125,000 ihtiyat kuvvetile tertıb nesinde dahi hazerî mevcudu gene Krupp fabrikası böyle bir iki yazıya sığacak şey değildir ama bereket versin ki bize yalnız bir kısmmı gösterdiler. Hepsini gezmeğe kalkışsaydık Essende ve civanndaki diğer şeSovyet Rusya hirlerde bir hafta on gün oturmak lâordusa zımdı. Geçen yazımda şöyle en göze Sovyet Rusyaçarpan kısımlarını tasvire çahştığun nın şimdi hazarî Krupp fabrikalannm en büyük bir ordusunun mev meziyeti de az adamla çok ve büyük cudü 960,000 kişi işler görecek tertıbatı haiz olmasıdır. dir. 1913 te Rusya15,000 ton kuvvetindeki şehmerdan mn banş ordusu gibi yüksek fınnlar ve bu fınnlara mevcudu 1,290,000 kömür ve ham demir veren depolar, kişi idL Sovyet asansörler, çelik ocaklan, insan gövordusunun haza desi kalmlığında kızıl demirleri cenrî mevcudu şim dereden geçire geçire bilek kalınlı diden 2,000,000 kiğında demir sütunlar haline getiren şiye çıkarılabilir. imalâthanelerde ancak beş altı kişi Her sene davet çalışıyor. Elektrik cereyanile miknaedilen kur'a efratıs haline konulan vinclerın kocaman dı 1,200,000 ki demir parçalarını bağlamağa çözme şidir. Bundan Bunun hilâfında hareket eden gazeğe lüzum kalmadan kaldınp koyuve800,000 kişi askerî hizmete alınıyor. teleri üç ay müddetle kapatmağa, suçrişini bir tek adam idare ediyor. Bu, Her sene 260,000 kur'a efradı iki senelulannı istinaf mahkemelerine gönder vincler akıllara hayret verecek sühulik hizmeti askeriyeye veriliyor. Kameğe hükumete salâhiyet vermektedir. let ve süratle çalışıyor. lanı müstahfaz milise sevkediliyor. Kruppun prensiplerinden biri, bü ' ttalyan ordusa tün yeni endüstri müesseseler gibi, (Baftaraft 1 inci »ahifede) rasyonel çalışmak, az adamla çok iş îtalya ordusunun şimdi hazarî mevcudu 600,000 kişidir. 1913 te 305,000 bin kişilik bir askerî kuvvete malik olgörmek, rekabet kabul etmiyecek kakişi idi. 1914 doğumlu efraddan yüz mak mecburiyetinde bulunduğunda ısdar ucuz mal çıkarmaktır. bin kişi ahiren silâh altına alınmış rar etmesidir. Almanya silâhlar hakKrupp müesseselerinde çalışan ametır. ttalya yeniden altı sınıfı silâh alkında bir mukavele yapılmasmı arzu lenin ıstirahat ve refahı ise son hadtma davet ederek ordusunun mev dine varmıştır. Daha iyisi can sağh etmekte olduğunu ısrarla beyan et cudunu 1,500,000 kişiye çıkarmağa hağıdır. Liverkuzen boya ve tıbbî ecza miştir ki bu bir kazancdır. Eğer Al zırlanıyor. Bu hesaba 373,000 mev fabrikasında olduğu gibi burada da manya 550 bin kişi üzerinde »srar ecudlü faşist milis dahil değildir. amele bizim eski bir tabirimizle bey derse, üç büyük garb dcvleti arasmda Bunlardan başka askerî esas üzere gibi yaşamaktadır. Bütün modern bir tevazun bulunabilmesi açık suretteşkilâtlandınl konfora malik evleri, apartımanları, te kabil değildir. Almanya, bu mik • mış 92,000 kişi odalan var. Spor, musiki, tiyatro, o tan, şarkî Avrupa ile alâkadar olan vardır. yun ve eğlence herşeyleri var. Böyle endişesini ileri sürerek müdafaa edi ameleliğe can kurban... Amerikan yor.» ordusu Krupp fabrikasında bize verilen Eden sözlerine şöyle devam et • broşürden şehirler yaratan bu mu Amerika ordumiştir: azzam endüstri âleminin doğuşunu ve sunun bugünkü « Ben hirbir memlekete gitme tarihini hulâsa ediyorum. mevcudu 165,000 dim ki orada Sovyet Rusyada oldukişidir. 1913 te Bugünkü Krupp müesseselerinin, teğu kadar açık konusulmuş ve Sovyet 92,000 kişi idL Amelini atan Friedrich Krupp isminde Rusya kadar daha birçok yıllar damerika ordusunu küçük bir tacirdir. Bu tacır, önceleri hilî işlerile meşgul bulunulmuf olsun. pek yakmda artırdemircilıkle meşgul değilmiş. Müs Almanya ile Sovyet Rusya arasmdadı. 1920 senesin • temlekelerden bakkaliye eşyası ge ki mesafe çok geniştir ve arada Le de kabul edilen tirtir, satarmış. 1811 de Napolyonun histan arazisi vardır. Bu mesafe, aşağı kanun mucibince ablukası dolayısile çelik işi yapmağı yukarı îngiltere ile Isviçre arasmdaki Amerika mütte düşünmüş, çelik yapan ustalar bul mesafe kadardır. Sonra muhakkak hid hükumetleri muş ve bir küçücük demirhaneden itnr ki Avrupa sahnesinde çok büvük nin hazarî kuv baret olan ilk müesseseyi kurmuş. bir rolü olan ve bu rolü oynamrya havetleri nizamiyc Bu imalâthane, 1811 senesinde yüksek zır ve muktedir bulunan bir büyük ordusu, millî mu ttalyan askeri kıymetli Tiegel dökmeciliği yapmak iLehistan devletinin yeniden kurulmahafızlar, teşkilâtlandınlnuş ihtiyatlarçin meydana getirılmiştı. Ufaktefek sından sonra, Almanyaya karsı bir dan mürekkebdir. Bir harb zamanın kusurlarma rağmen bu imalâthane Rus tecavüzu coğrafî imkânsızhk hada bu kuvvetler süratle genislemek maksadmı tahakkuk ettirebılmişse linc gelmistir. kabiliyetini haizdir. de ekonomik bir muvaffakiyet elde edememiştir. 1826 senesinde henüz Bu ve diğer sebeblerden dolayı, AlFranstz ordusu genc bir adam iken evlenen Friedrich manyada mevcudiyeti mclhuz bir Rus Fransız ordusunun hazarî mevcudu Kruppun çocuk denilecek kadar genc askerî tecavüzu korkusunda hemfikir 644,000 kişidir. 1913 te 790,000 kişi idi. oğlu 14 yaşında Alfred Krupp bat olmayı güç buluyorum. Emniyeti hak' Fransanın hazarî kuvveti 30 fırkamak üzere olan işi üstüne almış ve okında korkulan olan bir ulus için tu ya ayrümıştur. Bunlar derhal 20 ihtitulacak en iyi yol, Uluslar Cemivetin nu dünyanm en mühim demir ve çeyat fırkası ve daha eski ihtiyat smıflik endüstri müessesesi halinde inki • de yerini almak ve bu suretle kollektif lannın mütevali surette silâh altma şaf ettirmiştir. emniveften istifade etmektir.» alınması suretile artınlabilir. M. Eden, bundan sonra harbden 1848 de yüksek kıymetli Tiegel çeHarb hizmetine kabiliyetli talim evvelki vaziyet ile bugünkü vaziyet liğinden imal etmeğe başladığı demirgörmüş ihtiyat efradı 3,000,000 kişiarasmdaki farklan tebarüz cttircrek de yolu mihverleri ve vagon makaslarile dir. Almanyanın silâhlanması üzerine miştir ki: şimendifercilikte yeni bir devre aç Fransa askerî hizmet müddetini üd « Bupun iki mühim istikrar un mıştur. Bütün dünyada bunlan bi seneye çıkarnuş rinci defa imal eden fabrıka Krupp V suruna malik bulunuyoruz: Uluslar tır. Cemiveti ve Lokamo anlasmalan. Bun olmuştur. 1851 de Londrada dünya sergisinde 4300 fund (takriben 2150 larm her ikisi de imza edenlerin IehiAlman ordusu nedir. Hiç bir zaman unutmamalıyız ki kilo) ağırlığmda bir Tiegel çeliği bloŞimdi Alman ku teşhir ederek bütün dünyanm takbunlar her iki taraftan da smırlara ordusunun haza garanu* getirmektedir, ve Almanya ta dir ve hayretini celbetmiş. Bu suretrî mevcudu 500,000 le dökme çelik fabrikatoru Krupp bir rafından getirdiei garantiler Fransa ve kişi tahmin olu Belçika tarafında getirdiği garanüler anda dünyanın en meşhur insanlannnuyor. 1913 t e dan biri olmuştur. Çünkü kıymetli den daha az değildir.» 791,000 kişi idL çelik endüstrisi, o zamanlarda yalnız Yakın zamana kaM. Eden, bundan sonra, îngfltereİngüterenin mesai sahası hududlan dar Alman ordu nin Uluslar Cemiyeti anlaşmasmı imza s u n u n mevcudu, etmesile infirad politikasının gömül içinde yaşardı. efradı 12 sene hizmüş olduğunu anlatmış, ayn ayn itti1851 de Krupp fabrikası ilk defa omete tâbi olmak fak'ar sisteminin hal çaresi olarak U larak eksiz, yekpzve tekerlek ve çemüzere 100,000 idL luslar Cemiyeti çerçevesi içinde kol ber yapmıştır. Bunlar, Krupp ismini Bir sene m ü d lektif banş sisteminin kaldığım beyan dünyanın her tarafına götürmüşler ve detli yeni asker etmistir. » yaymışlardır. lik kanunile A l M. Eden, nutkunu şöyle bitirmistir: Kırk sene devam eden Tiegel çeli« Biz, şu veya bu, hiç bir ulu manya on senede sun aleyhinde değiliz. Fakat. banşı 4,000,000 talim Amerikan askerf kuvvetle bozmaya kalkışan kim olurgörmüş ihtiyat efradı yetiştirebile sa olsun, onun aleyhinde olmamız lâ cektir. zımdır ve aleyhinde olacağız. O za Devlet zabıta kuvvetleri, h ü c u m man bizim daima kollektif sistem tarak ı t ' a l a n v e s a i r e ile 935 senesi so fmda yer almış bulunduğumuz görii • nunda Abnanya lecektir.» • ı n m sulh zamanın Krupp fabrikasından bir gorünuf: Essendeki lokomotif fabrikan ğinden top yapmak tecrubeleri neti | cesi olarak harb silâhları imalâtının ilk temeli de atılmıştır. Bu başlangıcla topçu tekniğinde yeni bir devre açılmış bulunuyordu. Bu yeni sahada Alfred Krupp çabuk muvaffakiyet kazanamamıştır. Ancak 1859 Prusya ordusu 300 sahra topu namlusu ıs marlamıştır. Ve bu suretle dökme çelik toplann imali için kullanılan malzemenin en mükemmeli Kruppun Tiegel çeliği olduğu da anlaşıhnış tır. Prusyanın ordusu ve silâhları çoğaldıkça top imalâtı işi de ehemmiyet kazanmış ve bu ehemmiyetini Umumî Harbin sonuna kadar muhafaza etmiştir. 1863 te fennî malzeme, silâh ima linde kullamlmağa başlai'inca Krupp fabrikası da fenle pratiği birleştire rek çalışmış ve bu çalışma çok yara tıcı olmuştur. Krupp 1865 te ilk maden ocaklarını 1868 de de ilk taş kömürü korporas yonlarını satın aldı. 1828 senesinde, Alfred Krupp, müessesenin başma geçtiği zaman yalnız 4 amelesi vardı. 1887 senesinde öl düğü gün Krupp mOessfeselefinde 21,000 amele çahşmakta idi. Onun tek oğlu ve yegâne varisi o lan Friedrich Alfred Krupp işi ele alınca kendisini yeni vazifeler karşı£|nda buldu. Artık, çelik birçok işlerde kullamlmakta olduğu için muhtelif evsafı haiz hususî çeliklere ihtiyac vardı. Bu suretle fenni malzeme araştır malarının inkışafı büyük bir ehem miyet iktisab etmiş bulunuuyordu. Esasen kendisi şahsan bu araştırmalarla fazla alâkadar olduğu için bu işe fazla dikkat ve ehemmiyet verdi. Kimyevî ve fızıki lâboratuarmı da dökme çelik fabrikasma ilâve etti. 1890 da Alman demzciliği ve donanması inkişafa başlaymca gemilerin zurh levhalannı imal için Watz imalâthanesi yapıldı. Bu suretle Alman bahriyesi bütün ıhtiyaclarmı memleket dahilinden tatmin ediyor du. 1893 te Friedrich Alfred Krupp Magdaburgda Gruson fabrikasmı, 1902 de Kiel şehrmde Germonia gemi tezgâhlarını da açtı. Bu adam 1902 de öldüğü zaman erkek evlâdı yok, yalnız kızları vardı. 1903 senesi 1 temmuzundan itibaren Krupp fırması, bir anonim sos yete oldu, fakat sosyetenin bütün aksiyonları Krupp familyasının elinde kaldı. Bu müesseseyi babasmdan tevarüs eden Froylayn Berta Krupp 1906 da Dr. Güstav von Bohlen und Halbachla evlendi ve İmparator Kruppun damadına Krupp adını ta şımak salâhiyetini verdı. 1914 senesi şubatmda Krupp mü esseselerinde çalışan amele 81,400 ü bulmuştu. Büyük Harb Krupp müesseseleri nin tarıhinde yeni bir devır oldu. Artık bütün imalâthaneler, yalnız ordu için çalışıyordu. Atöliyeler artırılmıştı ve amelenin miktan da fevkalâde çoğalmıştı. Büyük Harbin son yıh olan 1918 senesinde amele miktan 171,000 e çıkmıştı. Mütareke, bu hummalı çalışmaya fena bir nihayet verdi. tmalâtı har • biye işi tamamile durdu. Ancak Versay muahedesile yaşamasına müsaa de edilen küçücük Alman ordusuna lâzım gelen miktarda silâh yapüı yordu. O zaman bu yasak, makine imalâtı işlerini büyüttü. Bu işin gayesL yalnız harb esnasında harab olmuş. eski makinelerin yerlerine yenileri • ni yetiştinnek değildL tşsiz kalan a meleye yeni işler yaratmaktı. Birçok ekonomik ve siyasal müşkülâta karşı müthiş bir gayret ve irade ile çalışıldı ve yeniden muvaffaki • yet kazanümağa başlandı. Mütareke başlangıcında gayet azalmış olan işçi sayısı yeniden yükseldL 1923 te 103,000 kişiyi buldu. Fakat bu iyilik devresi de uzun sürmedi. Çünkü Ruhr havzası Alman yanm eski düşmanlan tarafufdan işgal edildi. Ve kalkınma hareketile elde ediüniş olan muvaffakiyetlerin birer birer söndüğü görüldü. Fakat Krupp bu kara günleri de atlattı. 1926 senesinde siyasal ve ekot nomik vaziyet müsaade edince Krupp bütün müesseselerinde değişiklikler ve yenilikler yaparak onlan mükemmel bir hzrz getirdL İmalâthanelerde bütün tamirattan ve yenilemelerden başka birçok yeni tertibat ta yapıldı. Yüksek fırın dairesine 2 büyük yeni fırın kuruldu ve 15,000 tonluk bir şahmerdan konuldu ki bu, en büyük bloklan bile işliyebilecek bir kudrette idi. Bu yeni yapüan tertibatla bütün çalışmalar ve imalât kolaylaştınlmış oldu. Bu sayede birçok enerji ekonomisi yapıldı. Bütün dünyayı kasıp kavuran iktasadî buhran pek tabiidir ki Krupp fabrikasının kapüannda durmadı. Bu yüzden yapılması tasavvur edi len birçok teknik yenileme projeleri sjeri bırakıldı. Kruppta çalışan işçi adedi 1932 senesi eylulünde inanılmıyacak kadar alçalmıştı. Fabrikalarda artık yalnız 46,100 kişi çalışıyordu. Fakat 1933 yıh başmda Almanya • da millî kalkınma hareketi başladı. Her sahada yeni kuvvetler ayaklan dı ve bütün Alman endüstrisi tekrar canlandı. Bu hareket Alman endüstrisine yeni bir hayat ve cesaret vermiş, ona yeni hedefini göstermiştL Tabiî Krupp ta bu hareketin dışarısmda kalmadı. Yeni bir hamle ile o da harekete geçti ve uzun zaman • lar boş durmuş olan imalâthaneler de atıl kalan makineler tekrar işle meğe başladı. Devletin iş yaratmak programı sayesinde büyük siparişler alındı ve bir taraftan da imalâtha nelerdeki yenileme işine devam edildi. 1 birinciteşnn 1934 te amele miktan 75,000 e kadar çıkmıştır. Yalnız yüksek kıymetli çelik is tihsal etmek gayesile açılmış olan kuçuk bir imalâthane, 120 senede birçok iş sahalan olan birçok müesseseler yaratmıştır. Krupp fabrikasmm müteaddid dej mir ve kömür madenleri vardır. Kömür madenlerinin senelik istihsalâtı • 11,600,000 tondur. Demir v« çeltkten l yapılması mümkün ve mutasavver j ne varsa hepsini yapar. Müessesenin Ingilterenin dış siyasası Genel Müdür Ankaraya gitti înhisarlar Genel direktörü Mithat dün aksam Ankaraya gitmiştir. Genel Müdür Ankarada yeni bütçe ve bu sene fazla olacağı anlasılan tütün mahsulü isile mesgul olacaktır. olunabilir. Mütehassıslardan ve teknik erbabından mürekkeb 20,000 Mşüik ayn bir ihtiyat kuvveti daha vardır. Ingilterenin müstahfaz ordusunun mevcudu 132,000 kişidir. Etsenâeki çelik tabrikası aiSlyeltnnden bin (Lutfen aahifeyi çevirinU)