1 Ağustos 1989 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 65

AAA r——"'ı Vai Te 45 mA v V ÇIKIŞ « ” -ı,ıv: A2 L.'E'“ l Gerilim Bölücü Eğer besleme gerilimi ve dirençle- rin değerlerini biliyorsak bölünmüş olan gerilimin değerini hesaplayabi- liriz. Benzer şekilde dirençlerin değer- lerini hesaplamak suretiyle istediği- miz oranda gerilim bölümü elde ede- biliriz. Basit bir örnek verelim: Farzedelim 9 voltluk bir besleme kaynağı ile iki adet 1 KOhm'luk di- renç kullanarak gerilim bölümü elde edilmek isteniyor. Bu durumda di- rençler seri bağlandığı için toplam di- renç 14 1 -2KOhm olacaktır. Ohm kanunu uygularsak devreden geçen akımın 9/2—-4,5 mA olduğunu görü- rüz. Yine Ohm kanununa göre | KOhm'luk dirençlerin üzerinde olu- şacak gerilim V- IR formülüne gö- re 455 mAx1 KOhm>- 1,5 Volt ola- caktır ki bu besleme geriliminin ya- rısıdır. Değerleri ne olursa olsun iki direnç de eşit ise çıkış gerilimi besle- me geriliminin tam yarısıdır. Eğer bu dirençlerin değerleri eşit olmasaydı ne olurdu? Gerilim bölüm devresinde bu sefer 1,5 ve 3 KOhm'- luk dirençler kullanalım. Dirençlerin toplam değeri 4,5 KOhm ve devrede akan akım 9/4,5 —-2mA olacaktır. Bu durumda 1,5 KOhmluk direnç üze- rindeki gerilim, 1,5x2-3 Volt, 3 KOhm'luk direnç üzerindeki gerilim 3x2-6 Volt'tur. Yukarıda yapılan hesaplamaların ğerlere aynen uyduğu varsayılarak yapılmıştır. Daha önce belirtildiği gi- bi Yo 20'lik bir tolerans payı olduğu düşünülürse hesaplanan değerlerin her zaman doğru sonuç vermeyeceği gerçeği ortaya çıkar. İşte bu sorunun ortadan kaldırıl- ması için devrelerde bazı ayar ele- manları yer almaktadır. Elektronik cihazlarda kullanılan ayarlı dirençler potansiyometreler ve trimpotlar ol- mak üzere iki çeşittir. Trimpotlar Ve 20'lik toleransı ortadan kaldırmak için cihazlar monte edilirken bir kez ayarlanır. Trimpotlar bunun dışında kullanıcı tarafından bir daha ayarlan- maz. Potansiyometreler ise tam ter- sine kullanıcı tarafından yapılacak ayarlar için kullanılır. Buna en güzel örnek müzik cihazlarının ses kontrol potansiyometreleridir. Potansiyometrelerin logaritmik ve lineer olmak üzere iki tipi mevcuttur. Lineer potansiyometrelerde direnç dönüş açısına bağlı olarak doğrusal artmaktadır. Logaritmiklerde ise ar- tış oranı değişkendir. Bunlardan başka ısı ve ışığa duyarlı dirençler de vardır. LDR diye adlan- dırılan işığa duyarlı dirençler daha çok ışık şiddetini ölçen cihazlarda kullanılır, fakat ışığa karşı yeteri ka- dar hızlı reaksiyon gösteremedikleri için ışıklı kalem veya benzeri cihaz- larda kullanılamazlar. Son olarak dirençlerin birbiri ile olan bağlantılarını göreceğiz. Direnç- ler resimde de görülebileceği gibi pa- ralel ve seri olmak üzere iki türlü bağ- lanabilir. Tabil bu ikisini birleştirip BAĞLANTI UÇLARI METAL HALKA ŞAFT DİRENÇLİ YoL — SEZİLİ KONTAK SABİT KONTAK S SABİT KONTAK değişik kombinasyonlarda elde etmek mümkündür. Seri bağlamada devre- deki toplam direnç değeri, dirençle- rin değerlerinin toplamına eşittir. Pa- ralel bağlamada ise eşdeğer toplam direnç, kullanılan iki direncin değe- rinden daha küçük olur. Toplam di- renç R şu formülle hesaplanır: VR-1RI-41/R2 Eğer bir devrede hem paralel hem de seri bağlantı kullanılmışsa bunla- rın değerleri önce ayrı ayrı hesapla- nır, daha sonra toplanır. Bu aylık bu kadar! Gelecek ay kondansatörleri incelemek üzere hoş- çakalın... % Pozitif logaritmik - ; î * Dönüş açısı » —- Potansiyometre'nin Standart bağlanışı Potansiyometrelerde direnç eğrisi