24 Ağustos 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

DÜNYADA OLUP BİTENLER Güney Vietnam Keşişlerin isyanı un bir süredir Güney Vietnamın Saygondan sonra en büyük şehri olan Hue'de yaşayan bir avrupalı gör- gü şahidi, geçenlerde yayınladığı bir yazıda şöyle demektedir : "Herşey Su- danın doğum günü olan 8 Mayısta, bir çarşamba sabahı başladı. Halk, bu do- gumu dini törenle, kutlamak için şeh- rin göbeğindeki radyoevinin karşısına toplanmış, sessizce, başpapazın yapa- cağı konuşmayı bekliyordu. Kalabalı- ğın çoğunu kadınlar ye çocuklar teş- kil ediyordu. Bir aralık mikrofona ge- len bir budist keşiş, hükümetin bu kut- lama törenine izin vermediğini, bu ba- kımdan halkın dağılması (gerektiğini söyledi. Bunun üzerine o zamana ka- dar sessiz duran halktan protesto ses- leri yükselmeye başladı. e Kalabalığın paşpapazın konuşmasını dinlemeden dağılmak istemediği anlaşılıyordu. İş- te bu sırada radyoevine açılan yolla- rın ağzında beş tank belirdi ve makineli tüfek sesleri duyuldu. Tüfek sesleri ke- silip kalabalık dağıldığı zaman, mey- danda, bir kadın ve yedi çocuk vurul- muş, ölü yatıyordu." Bu olaydan dört gün sonra da, 8ay- gonun tam göbeğinde, Tchich Ouang Duc isimli bir budist keşişi, kimsecik- lere haber vermeden, o sessiz sedasız, kendini diri diri yaktı, kül etti. İşte bu olay üzerine, o zamana kadar Viet- namın sınırlarını aşmayan iç huzur- suzluk birdenbire bütün dünyanın dik- katini üzerine çekti ve günün en çok konuşulan konusu haline geldi. Gerçek- ten, bir insanın üzerine benzin döküp kendi kendini ateşlemesi için çok ö- nemli bir sebep olması lâzım gelirdi Bütün bu olayların üzerinden Üç ayı aşkın bir süre geçtiği halde Güney Vietnamdaki keşişlerin isyanı hâlâ. de- vam etmekte ve bütün dünya, hâlâ, bu olayla yakından ilgilenmektedir. Gün geçmiyor ki Saygondan ya yeni bir ke- şişin kendini şehrin göbeğinde yaktı- ğı, ya da öğrencilerin ve üniversite ho- calarının gösteriler yaptığı haberi gel- mesin. Oo Tarafsız Batılı gözlemcilerin yazdıklarına göre, bu olaylar yüzün- den Güney Vietnamda tevkif edilenle- rin sayısı onbinleri aşmaktadır. Polis, gösterileri (o bastırmak için zehirli ve yakıcı gazler kullanmaktadır Gene bu konuda yazan başka bir avrupalı görgü şahidine göre, gösteri- ler sırasında tevkif edilen öğrenciler- AKİS/24 Yanan bir budist kıvılcımları İnancın Diem'i yakıyor den bazıları hükümet kuvvetleri tara- fından tanınmayacak derece dövülmüş, hırpalanmış ve bir karanlık oodanın içinde kendi kaderlerine terkedilmiş- lerdir. Batının baş ağrısı girdisi gibi, Hindiçini savaşı sona erdikten sonra Vietnam ikiye bö- lünmüş, kuzeyinde komünist, güneyin- de de Batı taraflısı birer yönetim dü- zeni kurulmuştu. ONgo Dinh Diemin başkanlığındaki Güney Vietnam, Batı taraflısı olmakla beraber, kurulduğu günden buyana Batılılar için devamlı bir baş ağrısı olmuştur. e Doğrusunu söylemek gerekirse, bunda zavallı Gü- ney Vietnam halkının bir suçu yoktur. Halk, bir yandan günlük geçim derdin- den, diğer yandan Kuzeyden sızan ko- münist gerillâcıların obaltalamaların- dan rahat nefes alacak durumda bile değildir. Güney Vietnam halkının bü- yük çoğunluğu sazlıklar ve ormanlık- lar içinde çağdaş uygarlıktan uzak ya- -amakta, daha doğrusu yasamaya ça- lışmaktadır. Bu ülkede yaşadıkları pey- lenebilecek kimseler Başkan Diem ve ailesi oOonun saltanatını sürdürmekle görevli ordu mensupları ve devlet me- murlarıdır. Batı taraftan olmakla beraber. Baş- kan Diem'in Batılı anlamda, bir de- mokrasi yönetimi taraflısı olmadığına hiç şüphe yok. Diem, kuzeyden gelen komünist tehdidini öne sürerek Güney Vietnamda koyu bir polis rejimi kur- muş bulunuyor. Fakat Diemin anlaya- madığı, ya da anlamak istemediği nok- ta şudur: Bu polis rejimini sürdürüp gittikçe Güney Vietnam halkı komü- nizmden artık korkmamaya, tam ter- sine komünist gerillâcılara karşı sev- gi duymaya başlıyor. e Nitekim Diem yıllar yılı komünist gerillâcılara karşı giriştiği mücadeleyi bir türlü kazanamı- yor, komünistler -New York Timesin orada bulunan muhabirinin yazdığına göre - stratejik bakımdan çok önemli Mekong deltasında (o gerileyeceklerine, ilerliyorlar. Bu durumun da en çok Birleşik Amerikayı üzdüğü anlaşılıyor, karşı kullanılan helikopterlerin hepsi a- merikan yapısıdır. Bunlara ek olarak, Amerika Diem'in komünistlere karşı mücadelesini devam ettirmek için, Gü- ney Vietnama günde ortalama 1 milyon dolar para döküyor. Batılı gözlemcilerin (o söylediklerine bakılırsa, büyük bir sefalet içinde olan halk, herşeyden önce ekmek derdinde olduğu için, komünist gerillacılara kar- şı girişilen mücadele karşısında kayıt- sız. Sonra yukarıda da belirtildiği gibi, Diemin polis rejimi halkın gö- zünde komünizm tehlikesini çok kü- çültmüş. Hele budistlere karşı giriştiği son hareket, Güney Vietnam diktatö- rünün halkın gözünde -eğer varsa - kalan son itibarını da sıfıra indirmiş olsa gerek. Çok katolik bir bayan Girv Vietnamda son üç aydır pat- lak veren Katolik-Budist geçimsiz- liğini kısaca şöyle (o özetlemek müm- kündür : Elde güvenilir bir sayım ola- mamakla beraber, Güney Vietnam nü- fusunun yüzde yetmişinin budist. yüz- de onunun Katolik, geri kalan yüzde yirmisinin de çeşitli dinlere mensup olduğu anlasılıyor. Fakat Hindiçindeki katolik olduğu görülüyor. Diem'den önceki Güney Vietnam Devlet Başka- nı Bao Dai de katolikti ve hristiyan- lığa hizmet ettiğini sanarak, budist- leri bir din mensubu olarak değil, bir cemiyet üyesi olarak kabul eden bir kanun çıkarmıştı. Bu kanun gereğince