22 Ekim 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 34

F E N Stereofoni Geç kalan teşebbüs AŞ olanında p göre, Türkiye rad- yolarında pek yakında stereofo- uzun dalgalı Ankara ile orta dalga- lı İl radyolarının müştereken, senk- ronize olarak, çalıştırılması o sure- tiyle yapılacağı belirtilmektedir. An- kara ve dolaylarındaki dinleyicilerin evlerinde iki radyo cihazı bulundu- rarak, -meselâ bir komşularıyla bu konuda işbirliği yaparak- bunlardan birini uzun dalga Ankaraya, diğerini bağlanmış iki istasyonun senkronize bir şekilde çalıştırılması (o lâzımdır. Böyle iki istasyon aynı şehirde bu- lunabileceği gibi, birbirinden (o ayrı yerlerde de olabilir. Nitekim, 1953 başlarında ingiliz BBC radyolarında yapılan stereofonik yayınlarda "sağ" kanal uzun dalgalı milli (opostadan, sol kanal ise mahalli orta dalgalı is- tasyonlardan veya VHF -çok yüksek frekanslı- ve frekans modülasyonlu postalardan yayılmıştır. Verici postaların aynı şehirde bulunması şart olmamakla beraber aradaki ses frekanslı elektriki bağ- lantının -kablonun veya "radyo Bir radyo Yenilikler arefesinde ise orta dalga İl radyosuna ayarla- mak suretiyle (o belirli (o saatlerdeki stereofonik yayını izleyebilecekleri anlaşılmaktadır. Son yılların modası haline gelen stereofoni bugün sırayla Birleşik A- merikada, İngilterede, Fransada ve nihayet Almanyayla İ yaygın durumdadır. Gramofon plâk- larında uygulanan stereo metodları- na ilâveten son iki yılda radyolardan yapılacak stereofonik (o yayınlar da geliştirilmiştir. Stereofonik bir radyo yayınının yapılabilmesi in herşeyden oo önce ses titreşimlerini Oo gayetle iyi taşıyabilen bir hatla (birbirine 28/AKİS link" sisteminin- tam ve kusursuz olması gerektir. İşte bu yüzden mem- leketimizde son zamanlara kadar böy- le bir denemenin yapılması imkânı bulunmamaktaydı. Bunun sebebi a- çıktır. Çünkü herhangi bir şehrimiz- de sesi uzaklardan iyice dinlenebilen birden fazla istasyon (bulunmadığı gibi mevcut radyo istasyonlarımız- dan ikisi arasında da ses frekanslı ve bilhassa müzik işaretlerini kalite- li bir şekilde taşıyabilecek bağlantı mevcut değildir. Bu yüzden birden fazla radyonun müştereken O çalış- masını gerektiren hâllerde yayınla- rın ses kalitesi ve dinleme şartları bakımından ne derece kötü sonuçlar verdiği herkesçe bilinmektedir. Yeni ii pin son yıllara kadar böyle sü- rüp geldikten sonra nihayet orta dalgalı İl radyolarının kurulmasıyla belli başlı şehirlerimiz birden fazla verici postaya kavuşmuş oldular. Bu postaların stüdyoları -Ankara ve İs- tanbulda olduğu gibi- aynı binada toplandığından, iki postanın stereo- fonik yayın yapmak üzere senkroni- ze çalıştırılmaları işten bile değildir. Stereofonik (oyayınlar (o -evvelce bu sütunlarda anlatıldığı gibi- mü- Zik meraklısı dinleyicinin zevkleri- nüne yepyeni ufuklar da açmaktadır. Teknik tedbirler Siereofonik yayın yapan iki ayrı vericinin başka başka dalgalarda olması mümkün bulunduğu gibi, son bir yenilik olarak, aynı bir vericinin taşıyıcı dalgasının üzerine birbirin- den iyice farklı iki kanalın yerleş- tirilmesinin kabil olduğu anlaşılmış- tır. Bu amaçla stereo işarçile inin "sağ" kanala ait olanıyla "sol" ka- nalın birbiriyle karıştırılması tiyle bunların bir kere toplamları, bir kere de farkları elde edilmekte- dir. Elde olunan iki işaret birbirin- den tamamen farklı olduğundan ay- nı bir taşıyıcıya yükletilmesinde hiç- bir zorluk kalmamaktadır. Verici postanın taşıyıcı dalgası- na "fark" işaretinin bindirilmesi i- çin saniyede 20 ila 100 bin titreşim yapan ültra sonik -titreşimleri kula- ğın duyabileceğinkinden fazla- (o bir dalganın aracılığından (o faydalanıl- maktadır. Önce bu aracı dalgaya bin- dirilen "fark" işaretli sonradan ana taşıyıcı dalgaya yükletilmekte -mo- düle edilmekte-, fakat bu işaretlerin alıcı radyoda demodülasyondan son- ra kulakla duyulması kabil olmadı- gından "toplam" sesle karışmasına ihtimâl bulunmamaktadır. Nihayet “toplam sesle" "fark" sesler birbi- riyle bir kere toplanıp bir kere de çıkarılmakta, böylece ilkel "sağ" ve "sol" kanal sesleri tekrar aslındaki şekliyle ortaya çıkmaktadır. Herhalde çok meraklı ve ilgi çe- kici bir konu olan, memleketimizde radyo amatörlerinin ve müziksever- lerin çoğalmasına da yardım edecek olan bu stereofonik yayınlara bir an önce başlanması, memleket kültürü- ne büyük hizmette bulunacaktır.