16 Mayıs 1936 Tarihli Ağaç Dergisi Sayfa 9

Don Juan... İnsanların en ihtiraslısı ve en faidesiz olarak ihtiraslısı. Çünkü sadece ihtiras olduğu halde, sceptigue'dir, Mizacının, varlığını bildir- diği ve hattâ istediği şeylerin hepsini ruhu in- kâr eder. İki mesafe ondadır. Belki Sancho ile Don Ouichotte arasındaki ihtilâf daha az şid- detlidir : Zira bu ikisini karıştırmak, kimsenin aklına gelmez. Lâkin bu müthiş Don Juan'da, ikisi yüzyüze gelirler ve çatışırlar. Biri öteki- nin lehine veya aleyhine biteviye hiyanet ettik- leri, öldüresiye bir boğuşmıya girişirler. Bu Don Juan doymak bilmez. Zira ihtirası asla kendini doyuracak bir mevzua rastlamaz ve alaycı tabiat onu öyle yetiştirmiştir ki hiç doymadan daima ister. Onun felâketi bundadır. Commandeur (*J (reis) onun taş kesilmiş vicdanıdır, Oru yen- mek ve yere sermek için yıldırıma ihtiya; yoktur. Yıldırım onu yakmaya bile yetmız. Ancak, kendi kendini zorlaması ile teslim olmaya, kudretli mizacını terkelmeye, Hospice de la Charite (**) de cüzzamlılara hizmete gitmeye mecbur olacaktır. ". Baştan aşağı ihtiras ve sadece şüphe; ya- ratabilen ve her ân “ hayır, yarattığım kötü, beni sıkıyor, beni iğrendiriyor, içimi bulandı- rıyor | ,, diyebilen bir iktidar, böyle bir adam, Tanrının bir nevidir. Ümitsizliğin yıprattığı kararsız bir ilâhı, kendi kendinden bülün öte- kilerin hâkimi yalnız Allah kurtarabilir. .. Don Juan aşka ihanet etmiyor: Ey tenin uşağı, mendebur ve budala aşk hakkındaki kadın fikri... Eğer yürek onların gözünde bir et beni ve adamin ruhu bir sivilce, bir uçuk ise vey! onlaral Don Juan aşka ihanet etmez; sadece ondan mahrumdur. Don Juan vefasiz değildir. Bu dünyanın ve fani bayatın şeyleri Don Juan'a ihanet ederler. Bütün bu kadın- lar onun için deli olmuşlardır; fakat hiç biri kendisi uğrunda onu çıldirtamaz. Bu kadınla” rın hiç biri, ihtirasta bu adamın çoşkunluğuna, istediğine ve ebediyen arayıp bulamadığına denk değildir. Donna Anna artık bağırmavı- (9) Kızını kaçırmak için öldürdüğü reis Ulloa. (99) Şefkat yurdu. DON niz ve siz lütfen Donna Elvire inlemeyi ve ağlamayı bırakınız! Hah, mesele yatak ve yav- ru yapmak meselesi değil, bütün bir dünya yaratmaktır. Vefasız; her şeye rağmen kendi- ne sadık kalan bir kahraman için, bu kelime- nin manası var mıdır ?. Don Juan'dan Don Juan'a Hulya. Şefkat manastırında, kilisenin dışında, eşik- te bir döşeme taşı, Don Juan'ın mezarıdır : Herkes üzerine bassın diye kendisini orayâ gömdürmüş ve taşın üzerine şunun yazı'masını istemiştir: Dünyanın en kötü adamının eti ve kemiği buroya gömülmüştür. Ebedi azap ve miskinlik (9) içinde ne yanık gurur kütüğü. En kötü adam ? Övünüyor. Bir sürü kadına, hiç olmazsa bin üçüne o kadar zevk veren bir adam; kavalyelerden pek azı hayırseverlik- te daha ilerisine gidebilmişlerdir. Kinsiz döğüşüp öldürmeyi ve küçük gör- meden hüküm vermeyi ögrenmek lâzımdır. Kudretli bir ruhu, yalnız hayat, yetecek kadar olgunlaşdırır. Dersin sonu bazan gülümseme ve bazan da sükültur. İcsanlar arasında büyüklük hemen asla hoş görülmez. Eğer ruh büyüklüğü ise, anla- şılmaz; seciye büyüklüğü ise şüphelidir. - İkisi de bir arada olunca, çok korkunç bulunur ve nefret edilir. Büyük ruhlar mağrur değillerdir. Neye bağlanacaklarını, ne ile iktifa edeceklerini bi- lirler. Vekarlı ve münzevidirler. Neyin gururu? Herkesin ne ise o olduğu yerde, ne ise o ol- makla mı? Ne alâ iş! Övünmeye değeri Büyük bir ruh mağrur ise, bu, büyüklüğiyle değil, ancak küçüklükleriyle mütenasiptir. Gurur; müelliflere, artistlere, patriklere, boyunduru- 19) Tevazu. 8 :