1 Şubat 1939 Tarihli Yarım Ay Dergisi Sayfa 4

TÜRKİYE CÜMHURİYETİNİN ARKEOLOJİ ve MÜZECİLİK ÇALIŞMARI Ar sey#hatlerimde hemen her adımda karşıma çıkan birçok gü- zel, orjinal ve büyük eserler arasında tarihi olanlara daha zivade dikkat e- derdim. Harabeler, mabetler, saraylar, hanlar, kervansaraylar, camiler, türbe- ler, kaleler, eski yollar, mezarlar, di- kilitaşlar, surlar, kuleler, suyolları, hü- yükler, tumuluslar, hamamlar, kütüpha- neler, eski evler, her devre ait türlü kitabeler, kayalara yapılmış kabartma” lar; hülâsa, toprağın üstünde bize geç- miş devirlerden haber veren binlerce eski eserlere baktıkça milletimin kül" tür zenginliğine hayran olurdum. Ne- resini eşseniz oradan mutlaka birşey çanak parçası, bir arşak, bie heykel, bir taş veya maden âlet, bir vazo, bir küp, muhtelif paralar, kolyeler, boncuklar un Anadolu yollarında bana ar- kadaşlık eden bu tarih ışıkları olmuş- tu. Kendi kendime düşünüyordum : — Bu ne muazzam ve derin bir kül- tür hazinesidir. u coşturan bu manzara karşı- sında, heyecanlarımın yükselişine bazı kere engel olan vak'alara da şahit ol- maz değildim. Çok defa içim sızlaya- rak kendi kendime söylenirdim : — Neden bu aziz opel bu kadar ihmale uğramış ve biz “O mabhiler ki der icredir deryayı bilmezler!,, Halinde uzun seneler çiğnemiş, gez- mişiz.. çıkar : bir Lİ İşte bu hazinelerin ölçü bulunamaz rindeki affolunamaz ihmallere artık ni- hayet vermeyi kararlaştırdı. Yabancı memleket âlimleri tarafın- dan Anadoluda yapılan ilmi tetkikleri humlarına göre sevk ve idare etmeyi düşündü. Bu dü: şünce ve kararların mevzuları şunlardı: I — Tarihi tetkiklere, araştırmala- ra, hafriyatlara devam etmek ve ya- bancı âlimler, heyetler tarafından ya- pılacak tetkikleri esaslı bir nizama bağ- lamak, — Bu çeşit tetkikleri Türk âlim- lerinin ve Hükümetin de yapmasını te- min etmek — Eski eserler müzelerini çoğalt- saade istiyenlerin, muayyen 3 mak, ıslah etmek, yerde sürünen bü- 4 Selâhaddin KANDEMİK Yazan; tün eserleri toplamak, Türk müzecili- ğini Avrupadaki gibi kuvvetlendirmek. 4 — Mühim tarihi ve mimari eser- leri harap olmaktan kurtarmak, Bu esaslara göre, Cümhuriyetten sonra Türkiyede gerek tetkik seyahati, gerek arkeolojik hafriyat yapacak olan yabancı ilim heyetlerinin Türkiyedeki çalışma tarzları muayyen ve esaslı for- müllere bağlandı. Türkiye toprakların- da herne suretle olursa olsun buluna” cak olan eski eserlerin en küçük bir parçasının bile memleket dışına çık- maması için gereken tedbirler alındı. Evvelce başlanmış olan tetkiklerin ve hafriyatların devam etmesi ve yeni mü- şartlar dahilinde, tekliflerinin kabulü ve ilim heyetle-ine icabeden kolaylıkların gös- terilmesi kararlaştırıld Memleketimizde Cümhuriyet der rinde yapılan arkeolojik hafriyatları iki bölümde görterebiliriz. abancı ilim heyetleri tarafın- dan yel hafriyatlar. 2 — Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti- nin ei hafriyatlar Büyük harpten Şal yapılan hafri- yatlar şunlardır: Bergama, Didim, Milet ğe (Söke) de, Çavdarhisar, (Kütahya), Konya - Aksaray yolunda EN Selçuk eserle- rinden (Sultan Han) mescidi. 4 kemer üzeri. ne yapılmış olup Kimde şadırvanı Varmış. Afrodizias, Turova, Alabanda, (Muğlu civarında), Anbararası (Konya Ereğli, sinde), Asos (Edremit körfezinde), Ayan. © log (şimdiki Selçuk), Belkis (Erdek), Cerablus, oOBoğazköy, Oo Alacahöyük, Dadya ( Mermeris) Knidas (Mermeris), Larisa ( Menemen), Libya ( Gebze civarında) , Balatkçık (Aydın), Mersia (Menemen), Nemrutdağı, Zincirli (İsla- hiye) Nisa (Nazilli), Notyon (İzmir Değirmendere) , Priyen (Söke) Sakça: göz (| İslâhiye), Samsun, Sart (Salıhli civarında ), Trallis (Eski Aydın), Yal vaç, Yortan ( Kırkağaç), Korgos (Silir. ke), Rıka (Urfa) Buralardaki hafriyatın mühim bir kısmı İstanbul Asarâtika Müzesi namı na yapılmıştır. Cümhuriyet devrinde yabancı he. yetler tarafından yapılan hafriyat şun- lardır : Bergama, Didim, Çavdarhisar, Turo- va, Boğazköy, Alacahöyük, Larisa, Zi me, Teos, Alişar ( Yozgat), Hashöyük (Kırşehir ). Milli hafriyatlar:; Türk Tarih Cemiyeti tarafından ya. pılan hafriyatlar şunlardır I — Ahlatlıbel hafriyatı. 1933, An karanın 16 kilometre cenubunda tarih- ten evvelki devre ait eserler bulunan bir mevkidir. Burada Bakır ve Hitit devirlerine ait çok kıymetli eserler bulunmuştur. — Karalar hafriratı.1933. Anka ranın 6) kilometre garbindedir. Galat lar devrine ait eserler bulunmuştur. 3 — Göllüdağ hafriyatı 1934. Niğ denin şimal tarafında bir dağın tepe sinde Hitit ve Firikya devirlerine ait mühim eserler elde edilmiştir. 4 — Alacahöyük hafriyatı 193537: en mühim bhafriyatlardandır. Hâlâ de vam etmektedir. Hititlerin merkezi © lan şimdiki Boğazköy ( Yozgadın 3) kilometre şimalinde ) yakininde bir hö- yüktür. 5 — Trakyadaki hafriyatlar ; 1986 37: Alpullu şeker fabrikası yanındaki bir tumulusdan Hasköyde diğer tumu lusdân ve Lüleburgaz höyüklerinde ye pılan hafriyatlardan tarihten evvelki de virlere ait kıymetli eserler çıkmıştır. u sene Vize e yanında Ml yat lokal — An LE kalesi etrafında yap” lan hafriyatlarda da eski devirler V*| Romen, Bizans devirlerine ait ryöhim | şeyler ele geçmiştir. Edin