15 Ekim 1942 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 5

TİYATRO TENKİDİ Tenkid edilmeyen tiyatro sirktir. Creation yapmıyan tiyatro, tiyatro de- tenkid edilecektir: objektif bir gözle lâyık olduğu numara kendisine verile- cektir ; Othello, vidi olan bir şahsiyettir : Cesur, tez dık ve hassastır. Seyirci için o medi kıskanç- lığın büyük timsflidir. Fekat onun öl mez Othello olabilmesi için bütün o yukardaki sıfatlara ihtiyacı vardır. Tar- tuffe arzu ve şehvetten ibarettir. Othello geçici bir haleti ruhiyedir, Tartuffe ise dâimi bir karakter olarak kalacaktır. Her iki şemada da aktör creation yaparak tipleri verecektir. Tiyatro mü- nekkidi ise aktörün bu creation'daki derecesini tayin edecektir. Bir aktör Ötbello olabilir, bir diğeri Othello'ya benzer bir üçüncüsü ise Othello'nun yanından bile geçmemiştir. İşte münek- kit, bütün bunları anlatacaktır. Çünkü tiyatro kasa işi değildir, tiyatro sadece sanat demektir. Lonis Jouvet'in «Ref- lexions» ında alay ettiği gibi tiyatro sa- dece kazanç meselesi değildir. «Aliş tutmak? «kasa yapmak», <hoşa git- mek» değildir. Tiyatro, bir müze, bir lâboratuvar, bir mekteptir. En mükemmel oyüayışın mektebi. Modern espir içinde, mahirâne bir surette klâsik sanat eserlerini teşhir eden müze. İşıkları mükemmel, vitrinleri yeni çerçeveleri dağiştirilmiş bir müze. Yeni hayatlar lâboratuvarı, Ve tiyatroyla alâkalı herkes ti- yatroyu bu üç vazifesinden birisinden ayrılmış yeya bu üç vazifesini ikmâlin- deki sistemleri görüp söyleyebilir. Tenkidsiz tiyatro, sirktir. Ve sirkin sanatla alâkası yoktur. © MÜNEKKİT Bir tiyatro eserinde: adetleri, karakterleri, hisleri, hırsları, akt'ın kompozisiyonu, dialogtaki ritm, lisâ- nin sâdeliği ve teknik teferrüat göz- önünde tutulur. Tekniği mevzubahs edebilmek için bilmek lâzımdır ve tenkid etmek için bunu, takdim edenler kadar tanımak elzem. Çalışan bir tiyatroda, bir piyes için verilen emeği görmek üzere, provolara iştirak et! Ve bunu yap- mazdan önce filân aktör'e tilan rol . Creation yapan bir san'atkâr, VLTALA “biçilmiş kaftan” dır deme! Mon- taj'ın dâhiyane olduğunu iddia et- mel Bunu iyise iyi taralı nerede kötüyse, kötü tarafı nerede olduğu- nu göster, anlat: Aktörler kötü oynuyorsa, kati bir ifâdeyle bunu onlara izah etmek hatalarını teşhir etmek borcudur | Yukarıda saydığımız, tiyatro münek kidi için elzem olan şeyleri hangi münekkitimiz yapmaktadır. Sual gü- lünç... kabahat #âmilen tiyatro mü: nekkitlerinde değildir, umumiyetle gözetelerimizde tiyatro tenkidi bir ihtisas sütunu olmaktan çıkmıştır. Bu sütunu herkes yazabilir: bir fıkracı bir reportör, bir tarihi tıkra muharriri, bir adliye, iktisadi mehafil muhbiri, bir spor meraklısı, bir sinema müdavimi, bir goözefe sek- reteri muavini v.s. Tiyatroya hiç bağlılıkları yoktur. “Tiyatro adamı, mız yak. Sarcey ve Antoine'ler D' Amico'lar gibi, yâni, tiyatroyla değil, tiyatro için, yaşayan insanlar, Hiçbir zaman gazetelerimizde, bir aktör'ün oynayışı hakkında etraflıca bir analize, bir piyesin sahneye konuluşu hakkında esaslı yazılara tesadüf etmek imkânını bulabildi- niz mi? Sâdece bir aktör tarafından yan- lış söylenen üç kelimeyi işaret et- mek düzeltmekğ zahmete değer. Bu nevi tenkidlerin bir araya geli- şiyle bir kariyere hedef verilebilir. Fakat, daha basit bir şey sora lim : İlk geceki temsildeki intibaları- n kontrol etmek üzere hangi mü- nekkitimiz ayni piyese ikinci bir de- fa gitmiştir? Filân teferrüatı görmek yeni güzel bir taraf bulmak yahutta hâzin bir yanlışın üzerinde israr et- mek için ? Tabii ki hiçbiri! Bu mesele üzerin” de, gelecek sayımızda da, komedi ve dram- daki piyeslerin tenki- dini yaparak duraca- ğiz SAİT FAİK Kıymetli şir N. İlhan Berk geçen sayımızda «Hayranlığa dâir» adh makalesinde, Sail Faik hakkında bâzı hakikatler söylemişli, Sati Faik buna kığ- mış. Ve bu kızgınlığı içinde nükte yapmaya çalışıyor. (Sail Faik'in beceremediği şeylerden biri de nükiedir. Güya »İnkilâpçı Gençlik> gazetesinin son sayısında İlhan- a cevap veriyor. Fakat Sati o kadar kızmış ki, tenkid ma- hiyetinde yazdığı o yazıda, «Vitrin» den bozuk idiasıyla naklettiği cümlelerin hepsini tahrif etmiş. Genç hikdyecimiz, hikâye yazar gibi tenkid ediyor, Fakat münekkü olabilmesi için Sait'in; sâkin olması! Hüsnüniyet sahibi bulunması ! Gözlük takması İ (cümleleri olduğu gibi okuyabilmesi için.) Estetik kitapları (okuması! (Ari poetigue, şiir formülü, sa- nat, pesaj, nedir öğrenebilmeği için ) B, Croce'in estetik dü şüncelerini bilmesi | lâzım. Çünkü tenkid edebilmek için kültür elzemdir. (Bu «Rio et RKac> mecmuasından alınmaz). Mamaafih Sait, İlhan Berk- i haksız çıkarıyor. İlkan, Sati için ciddi şeyler okumuyor! de- mişti, <İnkildpçı Gençlik» #n son sayısında Sait aksini ispai ediyor, Bizim Vitrin'i okumak. la ciddi bir iş yaptığını göste riyor! (Aferin! aferinl) Sonra çok #ddialı yazılara başlamasına rağmen Sait'in şu -—- Devamı 263 de — 2355 — Servetifünnn — 2408 gd İh .