26 Aralık 1940 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7

solnolt koşesi FUZULİ VELİRİZM Yazan: Lirizmde en yüksek mertebeye eren şahıslar pek azdır. uya edebiyat sahasında dahi hakiki lirik şair daima az yetiş- miştir, Lirizm; kalbin sesini anlattı- ğından, bunu ince bir ruh ve te- miz bir hisle terennüm etmek ko- iay olmıyan bir şeydir. Bizler, Fuzuli gibi Lirizmin en yüksek basamağına çıkan öz türk bir çairimizle daima göğsümüzü kabartabiliriz. Puzult, tirizmde tam muvaffuk olmuş, dünya edebiyatından, birkaç şahsiyetten biridir. ” Fuzuld, ıstırabı yudum yudum içer. Çektiği ıstırabın son damlası tükenince, asıl istirabın o zaman başlıyacağına kanidir. Puzult âşıkdır. İşte bu aşk ona namiitenahi bir ıstırap vermektedir. Fuzul'nin aşkı, platonik'dir. Sevgilisinin maddi varlığını değil manevi varlığını, hayalini sevmek- tedir. Fuzuli sevgilisine kavuşmak ig- temez, zira «vuslad» a erdiği vakit, ıstırabları, kederi, acıları bitecektir. O bunu istemez. Yalnız sevgilisinin hayalini dü- günmek ve hıçkırmakla oyalanır. Ve Tanrıya, ıstırabına son ver- memesi için yalvarır ; Yarab belâyı aşk ile kıl aşina meni Bir dem belâyı aşktan etme cüda meni Az eyleme inayetini ehli dertten Yani ki çok belâlara kıl müktelâ meni Oldukça ben götürme belâdan ire- detim Ben isterim belâyı, çü ister belâ meni Fuzul hiç şüphesiz büyük bir aşk neticesinde bedbin olmuşdur. Oktay AKBAL Sevdiğinin artık kendisinin olma- yacağını anlayan şair, artık yalnız sevgilisin hayaliyle uğraşır, istırabı- Bı gözyaşlarına katarak yudum yu- dum içer, Tabiidir ki hiç bir zaman sahip olamayacağı sevgilisine kavuşmak istemez, yalnız onun için göz yaşı döker, derdine kendi hemdert olur. Fuzul ıstıraptan memnundur, zira buna alışmışdır. Tstırapsız yaşayamayacağı kana atindedir. Istırap ona bir gıdadır. Sevgilisinin bundan vazgeçece- ğinden korkar: “Menim tek hiç kimse zarü perişan olmasın ya rap Esiri derdi aşku dağı hicran olmasın ya rap Bu kâfirler esiri bir Ye di sın ya rap Görüp endişeli kelime, b mahı bu- ur derdin Kiol endişeden ol mah peşiman olmasın ya rop Artık Fuzuli'nin aşkı, insanı his ve duygulardan sıyrılıp, ilâhi bir şekil alıyor. Onun aşkı platonik ve ulvidir. İşte bu yüksek aşk ona en na- dir ve en kıymetli, lirizmin şaheseri ela eserleri yazmasıns âmil olm Sunu iereddütniece kabul etme- liyizki : Fuzuli'den sonra, zamanımıza kadar lirizmde onu aşan bir kım- se gelmemişdir. Fuzulinin şahsiyetini en bariz noktulariyle belirten bir gazeli; .Ah eylediğim servi hiramanın i- gündür Kan ağladığım gönceyi handanın Içündür Sergeşteliğim kâkülü müşkinin ucun- dan Aşufteliğim zülfü perişanın içündür. Bimar tenim nergisi mestin eleminden Hunin ciğerim lâli durefşanın içündür Kurtarmağa yağmayı gamından dili canı Sâyım nazarı nergisi fettanın içündür Can ver gönül al gamzeye kim bun- ca zamandır Can içre seni sakladığı! anın içündür Vaiy bize dün gözahı vasfetti Fuzuli Ol vasf senin külbel ahzanın içündür. Bu gazelde birçok güzel teşbih ve buluşlara rastlıyoruz. Fuzuli «Zeyld ile Meonun» adlı meşhur mesnevisinde Lirizmin şa heserleriuden birini yaratımışdır. Mecnun, Leylâ öldükten gonra teessürle söylediği mısralar birçok şairlerimize geniş mikyasta tesir etmiğdir. “Herphım idin bu yolda mâh Hemrahı koyup gidermi herah Zülfüne muarız alma ey mör Kim anda mukimdir dili zar Halina taarruz etme ey mur Kim bağlıdır ana canı mehcur Müştakinem ey ece) kerem kıl Def'i elem eyle ref'i gam kil Ref'et ne ise arada hail Eyle men: ol nigâre vasıl Ya rap bana cismi gön gerekmez Canan yok ise cihan gerekmez.. Bu mısralar dâimâ ölmez olarak nesillerden nesillere Kalacakdır. Fuzuli'ye, «Türk edebiyatının en li- rik şairis deyebileceğimiz gibi, ona <gıatırap şairi» adını da takabiliriz. Hiç bir şair ıstırabı onun kadar sever değildir. Bütün şairlerin hakiki, hitap ettiği, anlattığı, yalvardığı, bazan ağladığı bir sevgilisi vardır. Fakat hiç biri Fuzuli gibi, «Vus- lat» istememek istemezler, Onlaren aşk, kavuşma ile hita- ma ererler. Fuzuli aşkın ebedi olduğunu, seve- nin ıstırabı, kederi gamı bir gıda telâkki ettiğini bilfiil ispat etmişdir. Fuzuli ıstırabı o kadar sevmekte- dir ki, ondan ayrılacağını düşüne- rek çekinir; “Aşk derdiyle hoşem eli çek Ilâcım- n tabib Kılma dermenin helâkim zehri der- manındadır. Fuzuli «Leylâ ile mecnumüu yazarken bizzat mevzuu yaşamışdır. Çünkü, birçok kimseler tarafın- dan yazılan «Leylâ ile Mecnun daima sathi bir şekilde kalmışdı. — Devamı 71 inci şayfada — 65 — Servetifünun — 2314