28 Temmuz 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 12

140 SERVETİFÜNUN BÜYÜK İDEALİSTLERDEN a No.1876—191 Aristide Briand #Painlev&» nin kendisine «beşeriyet ve sulh» diye hitap ettiği Briand otuz seneden fazla bir zaman daima ve muttasıl gullı için mücadelelen yorulmak bilmez bir azmı ile çalışmış ve bu ideal ile yaşıyarak nihayet <Kellog» misakı ve Avrupa ittibadı ile bu gayesini tahakkuk vadisive sokmağa muvaffak ola- bilmiş bir giyasidir. Aristide Briano'ın vefatını müteakıp eski dostu heykeltraş Guillaume tarafından yapılan ölü maskesi Başkaları bu sername altında ciltlerle eser mey- dana getirebilirlerdi. Biz, bu isim karşısında Sinan'ın Stüleymaniyasine gelen zair gibi yalnız kendi kendi- mizle kalabiliyor, bu muazzam siyaset, abidesi karşı- sında ancak hayretimizi ve hayranlığımızı izhar edebiliyoruz. Biliyoruz ki büyük insanlar büyük mefküreler için çalışanlardır ve yine biliyoruz ki sulh perisinin Düvazişkâr iltifatlarına nail olan Briand #lnımdaki kırışıkları «sulh» mefhumunu cihana anlatmak için işliyen ve fagliyetten biran farig olmıyan dimağının mütevazi lâkin pek kudretli mesaisi ile temin ede- bilmiştir. Her mefköre sahibi büyük adam mıdır! Çezar, İz&, Muhammet, Bedrettin, Gethe, Marx, Lönine, Mustafa Kemal mefküre sahibi büyük insanlardır. Her meiköre sahibinin yukarıda saydığımız isimler Menşmenli zade Ethem beyefendiye : gibi beşeriyet tarihinde mühim birer harekete sebep olmaları icap etmez, Bazı mefküreciler tarihi rollerini if etmeksizin sönüp gitmişlerdir ve şüphesiz bunlar ekseriyeti teşkil ederler — Babeuf buna en bariz bir misaldir—, fakat unutmamalıdır ki büyük bir fera- gati nefs ve fazilet ile hareket eden bu insanlar daima tebcil edilmeğe ve hürmete layık birer kafa- dırlar. Briand yalnız kuru bir mefküreci, veya bir bedbin olmamış, bilâkis beynelmilel sahada emellerini tahak- kuk ettirmiş bir politika pehlivanı olşrak temuyüğ etmiştir. Hayatında hemen hiç okumadığını ve nadiren yazdığını, lâkin buna mukabil daima tabiatı tetkik ettiğini söylüyor. Bu tabiat müşabadeleri büyük . Avrupalıyı genç yaşında sosyalist olmağa sevketmiştir. Sosyalist Brian bütün siyaset hayatı müddetince en kuvvetli bir hatip olarak gözüküyor. Nutuklarında onu diğerlerinden ayıran cihetler pek çoktur. Ezcümle, daima irticalen söz söyliyen bu sdam cümlelerinin ne başını ne de sonunu düşünür, sadece dinliyenler arasında esniyenler bulunup nulunmadığına dikkat ederdi, Şayet esniyen veya canı sıkılmış bir sami görürse derhal söz tarzını değiştirir, mevzua daha alâkabahş fıkralar sıkıştırır ve gözleri daima dinliyi- cilerinin üzerinde dolaşırdı. Hatip Brland'nın sesinde fevkalâde bir ahenk vardır, bunun içindir ki nutuk- ları okunmaktan ziyade dinlenilmesi lâzım gelen bedialardır. Büyük sulhperver hazırlıksız söze başlar, lâkin her zaman karşısındaki kitleyi nazarı dikkate alır ve daima serdedeceği >. fikirleri ve ulaşmak is- tediği neticeyi bilirdi. Briand dinsizdi. O, hiristiyan Chatenubriand gibi <« ben istiyorum » diye söz söyliyemezdi. O, her vakit, herkesin fikirlerine hürmet eder ve her insans bir kelâm hissesi ve bir mütalea serdi imkânını temin için «mümkün değil midirki?> tarzındacümleler yapardı. Meşhurdur: Çiçeron'a hitabette en mühim şart Bedir diye sormuşlar «harekertirr demiş, Peki ikinci şart nedir demişler <harekettirr cevabını vermiş. Nihayet, üçüncüsü nedir diye sual etmişler «Yine harekettir» demiş. Şüphesiz tarihin bu meşhur hatibi biraz mubalağa etmiştir. İhtimal aym sual Demos- ten'e sorulsaydı bambaşka bir cevapla karşılaşacaktık. Briand söz söylediği esnada yaptığı hareketlerle samiini heyecana sevketmesini bilmiş ve Çiçeron'un asırlar katederek kulağına kadar ulaşan bu tenbihine riayette kusur etmemiştir. Aristide Briand —Beona'im krokisi —