17 Mart 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

I Günün meselesi ı Dışardan gelen lise ve orta mektep talebelerini kontrol ve hımaye etmelıyız Yazan ! A, Cim ları veren: Donanma Komodorluğu. Başkâtibi Binbaşı İhsan Yıldız sarayı büyük bir heyecan HABERİN TARİHİ TEFRİKASI: 27 Vesi içindeydi; hünkâr, Ihtilâlden Bu çocukların pişman olmuştu uzakta bulunan Gemisine geldiği zaman filoyu teş » eden sefineler kaptanlarını kendi. l Bİni bekler buldu. Amiralm karaya fıktığını, Harekot Ordusu kumandanı Bgörüşmeye gittiğini haber alan sü, | Variler Mes'udiyede toplanmışlardı. Amiralin dönmesini beklemiğlerdi. İki dmandanm ne konuştuklarını çok Merak ediyorlardı. Kumandan onlara Mahmut Şevket Paşayla ne konuştuklarını, Hareket Otdusunun ne halde bulunduğunu an. lattr. ve neticede İsmall kaptanın uh- Üesine düşen vazifeyi izah etti. Bu va- tifenin teferrüatmi da görüştükten Sonra famail kaptan ertesi gün (10 ni- San 325 cuma günü) akşamı filodan Ayrılarak Dolmabahçe önüne gitmeyi hl'ulııurdl. Kumandanın yanından Ayrıldı. Bütün hâdiselere rağmen: hükümet Mevklini muhafaza ediyor, nüfuzu &r. indiği halde kabine istifa etmi . Yordu. İstanbulda irtica hâdisesi baş. , kafler Cahid bey zanniyle mec- lizi mebuıın öntinde mebus Aslan beyi kleri, Ali Kabulf kaptanın taş- , dipçikle akrep ezer gibi idam edil- sırada sadrazam Tevfik paşa Ba. Biâlide meclisi vükelâyı topluyor, mü. lı- vakit geçlriyordu. Sadaret sandalyesini muhafazadan başka hvgu:u olmryan sadrazam, A . Yastafanostan Hareket ordusu kuman” Üanmı Mmüuvafakatiyle mebusan ve âyan lsleri relslerinin birlikte imzalı - verdikleri tetgrafi âlmea yeni ümide düştü. Tolgrafı doğru ma » .'Vno götüreceği yerde, muhteviyatı. Ü tamam yapmakla İttibatçılara ya. —nlnğm.. Hareket ardusunun şehri İt ve İttihat terakkinin iktidara H hallerinde bu suretle mevkiin. hlıı:ıgım umuyordu. Binaenaleyh Brafı alır almaz, hemen nezaretler ;'tıtuiyıe vilâyetlere tebligat yaptır- !ı' AT Tei Stanbulda biribirine giren ve tür- ha Müriyatla hâdiseleri büsbütün alev- gazetelerini itidale davet etti. Bazetelerde neşrettiği bir beyan . BN lle '.— geldiğin!, bâdisata elkoymak Mhıde bulunduğunu ilân etti, Hünkâür, menfi netice verdiği ""ıııı trköy hattma ohnuş ne yapacağını düşünü- geye Tağmen bu hâdisenin t güdüyor, derin bir tocsslir lunuyordu. BN bessogintndan pek az kalmıştı. Seray 4 taburun muhafazasında bu. gayesinde korunmaya çalışı- Meşrutiyet ilân edildiği za . getirilmiş olan miralay Eytib ında yoktu, Hemen hemon Mnlerdnn mütteşekkil olan bu Almrytr. Cephaneler hazırlanmış, .— silinmiş, efrad kazılan mev . & huzura çıkarmış, onlara he. Ve ihsan verdikten sonra: N—_ bulundukça sarayı hümayu- Yyapılacak taarruzları silâhla h" İrade etmişti. N Bünü sabahleyin saat 6 da İs- İ giren Hareket ordusu harbiye Ollarımı eline - geçirmiş, iki da Hüseyin Hüsnü paşa Mrbak, Mizan, Şurayı Ümmet, Sada. Eı €i Hareket ordusumun Bakırköy ildiz sarayı büyük bir heyecan 1. ordusunun Bal "“ıııuııyıe tebarliz eden ihtilâlden da tacmı muhafaza etmek Rinaa, VU » kendisine yardım edecek , bu taburlarm aldığı karakol muhafız kıt'aları kuman- denecek kadar ekseriyeti Ar. » iki gündür müuharebe terti- Yerleşmişti. ı ıı.qll—h 8 nisan günü tabur kuman- ç.kbr ne pahasına olursa olaun bi. akamız. N:l“lkvel 1327 ve 11 nisan cu. M h Biİrmiş, resmi dalreleri, zap. ayrılan bir kol Yıldıza yü. esnasında sadakat gösteren harbiye nezareti mubafız taburu da BHareket ordusuyla birlikte tenkil hareketine iş. tirak etmişti, Nisanın onuncu gecesi Yeşilköy ön- lerinde filodan ayrılan Fethibülend kruvazörü de gün doğmadan gelmiş, Dolmabahçe önünde demirlemiş, ordu şehre girerken top atarak kıt'aları se. lâmlamaya başlamıştı. Fethibülendin kuru sıkı — ateşini Hareket ordusu topçusunun ateşi zan- bpeden âsller sokaklardan savuşmuşlar, kışlalarımna kapanmışlardı. Ayasofya meydanında, meclisi mebusan önünde tek nefer bile kalmamıştı. Taksime çıkan Hareket ordusu kuv. vetleri, Taksim kışlası ile Taşkışlada. ki âaf taburlarım ateşiyle karşılanmış- tr- Asllere ateg etmelerine mukabil i. taat tavsiye eden kıt'a kumandanı mli- Facaatinin azgım neferlere bir tesir yapmadığını görünce tavsiye ettiği ge. yin cebren istihsali için silâha sarıl mış, burada iki taraf arasında muha vebe başlamıştı. Şehri tüfenk sesleri sarınca halk büyük bir korkuya kapıl. mış, dükkânlar kapanmış, çargılar bo- galmış, herkes evine kaçmış, gizlen kumandanı nihayet topçusuna müra - eaata mecbur kalmıştı. Daha ilk topların korkunç sesini duyar duymaz, kaşla duvarlarında açı. lan gülle deliklerine korkulu gözlerle bakan asilerin maneviyatı sıfıra in - miş, bir kısmı silâhlarını bırakarak savuşmuşlar, bir kısmı da çaresiz ka. Tarak teslim olmuşlardı. Yıldıza çıkan kol (Hareket ordusu öncülüğünü yapan binbaşı Muhtar be. yin kumanda ettiği bir piyade alayı İle mülhak kıt'alardan ibaretti) daha Ortaköy sırtlarma geldiği zaman sa- rayı saran ve muafaza etmeye uğra- şan taburların ateşiyle karşılanmış . tı. Buradaki müsademe daha çetin ol - muş, sabahm 9 unda başlıyan nteş ak. şama kadar sürmüştü. Akşam, gruba yakın taburlardan bi. rinci hattı teşkil eden iki tabur teslim olmuşlar, müsademeden çekilmişler, diğer iki tabur inat ve ısrarlarında di- kelmişler, Yıldızdan Balmumcu sırt - larma doğru muharebe ede ede çekil. mişler, karanlık basınca Balmumcu, Zincirlikuyu hattmda karakollar tesis ederek ertesi günü muharebeye deva- ma hazırlanmışlardı. Gerek Muhtar bey, gerek Taksim kolu kumandanı Said bey vaziyeti fır. ka kumandarnı Hüseyin Hüsnü paşaya, Harbiye nezaretinde haber vermişler, paşa da gece Bakırköyden Ayastafa - nosa bir telgraf çekmiş, geceyarısı S- at 4,25 te çekilen bu telgraf Ayasta. fanostaki Hareket ordusu kumandanı Mahmut Şevket paşaya, ve vaziyetin tafsilâtını, fırkanın şehirdeki hareke » tinin neticesini sabırsızlıkla bekliyen, Jetima halinde bulunan (Meclisi mil. N) ye ayni saatte gelmiş; onlara geh- rin durumunu anlatmıştı. Mahmut Şevkot paşa geceyarısı do- nanma kumandanı Rüstem paşaya göyle bir telgraf verdi: Ayastafancs pişgâhında donanmayı hümayun kumandamı Rüstem paşa hazretlerine; Ayastafanos; 11/18 Nisan 825, saat 5,10. 11 Nisan 325 sabahı ileri MP'alari- le Bakırköyden yürüyüşe geçen ordu. muz saat 6,30 da şehri hddisesiz işgal etmiştir. 8 — Kuvvetlerimizin halk l aralarında nazım vazifesini üzere Maarif Müdürlüğünde bir büro tesis edilmelidir rümüş, diğer bir kol da Taksim ve Taş |âileleriyle temasta - « kışlada mukavemete hazırlanan âaf ta- burlarını itaate davete gitmişti. İhtilâl bu'unmak ve Bizde, ball vakti bir parça yerinde olanlar, çocuklarını okumaları için ek- seriya büylük gşehirlere gönderirler. Büyük şehirlerin en başmda da İs- tanbulla İzmir vardır. Çocuklarının cobine bir taksitlik leyli ücretini ve go, ı hadetnamesini koyan aile reisleri, Öyle talobolor tanırım ki, bürada hiçbir kontrola tâbi olmadıkları ve lilerinden bol bol cep harçlığı getirttik- leri için mekteplerini yarıda bırakmış- lar, serseri olmuşlar ve hattâ bu yüz. den evlerinden kovularak ya birer ku. marbaz veyahut daha aşağı derekele. yavruları - iyi bir tahsil yapacağı için| re inmişlerdir. memnün . yolcu ederler, Bu memlekette herkes istediği yer. deki mektepte okumak hakkıma ma - liktir. Buna hiçbir diyeceğimiz yok. Fena arkadaşların, fena nümunele - rin cezbettiği bu gibi zavallılar evvelâ gönderilen mektep taksiti ve cep harç- lığıyla idare edebileceklerini zanne - Ancak, büyük şehirlerimize başka yer- | derek ve ailelerine neharilikte daha iyi lerden okuması için gönderilen lise ve | çalışmak imkânları bulunduğunu ya . ortamektep telebeleri burada tamamen kendi keyiflerine brrakılmakta ve u . zarak leyillikten — ayrılmaktadırlar. Meydanı serbest bulan bu gibiler kah. zaklık dolayısiyle allesinin kontrolumnu | velerde kumara alışmakta, büyük bir kaybettiği gibi, kendi üzerinde ayni gekilde milessir olabilecek yeni bir o. torite de bulamamaktadır. Mektep idarelerimiz ancak kendi muhitleri içersinde sözlerini geçirebi . lip ve hükümlerini yürütebilirler. kısmı, birer randevu evi haline ifrağı kolayca kabil olan pansiyonlarda kız, kadın dalaverelerine kaprlmakta ve gittikçe kabaran bütçe açığını kapa- mak için muhtelif hilelere başvurmak mecburiyetinde kalmaktadırlar. Bu Dışardan gelen talebelerin — velileri | hileler meyanımda, yeni elbise yaptır - ekseriya, kendi sözlerini kırmıyacak | mak, kundura, çamaşır almak, mek . veya kolay kandırılabilecek adamlar - | tepte yapılacak filânca şey için para dır. Meselâ İlk taksit müddetini leyit | istediklerini yazmak, yeni kitaplar olarak veya hususl bir Jisede geçiren | satmalmak icab ettiğini ileri sürmek, talebo, ikinci taksgitte neharlliğe geç- mekte ve bazılarında adetâ bir küçük smufta kalmamak için hususf ders al. mak icab ettiğini bildirmek, filânca memur maaşt miktarını bulan ve ba. | profesörün verdiği ve herkesin istifa. zan da aşan cep harçlığıyla, tahsilden | de ettiği lisan dersine devam etmek ziyade eğelnce ile —meşgul olmak. tadır, Hem nilesine ve hem de mem, istemek gibi sebebler vardır. Bik sık tekrar edilen bu - teraneler leket hesabma zararlı olan bu gibi | sene sonuna kadar vaziyeti idare ede- hallerin önüne geçmek muhakkak ki | mediyse, hastalandığındaz bahsetmek Tâğımdır. dan iyi kargılanması, asilerin - toplu halde bulundukları yerlerden firarını, kışlalarına kaapnmalarını intaç etmiş- tir. Taşkışla ve Taksim kışlalarındaki muhalif taburlar binbaşı Baid bey ku- mandasında sevkedilen takip müfreze- mizle müsademeye tutuşmuşlarsa da, birkaç saat sonra tamamen teslimi si. lâh etmişler, ve dairei inkıyada rücu eylemişlerdir. 8 — Yıldıs sarayı Rümayumu civa- vında movzi alan dört muhafıs tabu- rundan mürekkep kuvvet, o istikamete tahrik ve sevkedilen Muhtar beyin ku- mandasındaki müfrezelerimizle şiddet. li müsademeler yaparak akşama kadar müuhavemet etmiş, saat 5 den sonra da birinci hatta bulunan iki tabur, araı ve elbiseleri, yatağı yorganı Bitpaza- bur müsademeye devam ile Zincirli » kuyu . Balmumcu hattına çekilmiş, bu. rada Rarakol tertibatı almış, ya. rin için mukavemete hazırlanmıştır. 4 — Şafakla başlıyacak hareketle, sükünu avdet eden şehrin maneviya. t takviye ve kuvvetlerimize maddi ve manevi yardımlarla kolaylıkları te- min etmek üzere kumandamızdaki do- nanma ile Dolmabahçe pişgâhında len. gerendaz bulunan, Fethibülend sefinei Kümayumu olvarına tahriki çarkı azi, met buyrulması ve Tedelhace kuvvetle- vimizle teşrili mesat edilmesi husu , sunda foabınmı dcrasına emri âlilerinin irzan buyrulması babında. Hareket Ordusu Kumandanı l İ rında okutmak da akla gelen tedbir . lerdir. Evvelki sene kısa bir 2aman için ol. dukça giddetli bir gekilde tatbik edi. len, fakat sonradan nedense unutulan “lise ve ortamektep talebelerinin kah- veye gitmeleri memnudur!” emri az da olsa bu gibi halleri önliyecek tedbir - lJerden birisiydi. Şimdi neden tatbik sahasından çekildi anlıyamadım. Goeçen gün arkadaşlarla bu mesele etrafında görüşüyorduk. İçimizden bi. ryi, ortaya güzel bir fikir attı. Tatbikr mümkün ve bu gibi hallerin önüne ge. çebileceği kanaatine vardığımız bu fikri buraya, alâkadarların okuması i. çin yazıyorum. Eğer kabili tatbik de- gilse herhalde bir başkasını düşün « mek ve en kısa zamanda icranta geç. mek lâzımdır. Başka vilâyetlerden gelen ve İstan. buldaki lise ve ortamekteplerde leylt veya neharf olarak okuyacak talebeler için maarif müdürlüğünde bir büro ve ya komisyon kurulmalıdır. Talebelerin velisi bu komiİsyon olacak, kendilerini mektebe yerleştirecek, talebe ile ailesi arasındaki para ve aair münasebetle. rini kontrol ve tanzim edecektir. Bu suretle talebe, kitap parası, bilmem ne ücreti diye ailesinden fazla para çeke- miyeceği gibi diğer herhangi hususta da allesini kandıramıyacaktır.., istanbDul radyosu 17 MART — 1938 PERŞEMBE 17 inkilâp tarihi dersleri, Üniversite- den naklen. Y. Hikmet Bayur, — 18,30 Çocuk tiyatrosu, (Dostlarımız), 19,15 Spor musasabeleri Eşref Şefik, 19, 5$ Borsa haberleri, 20 Nihal ve arkadaşları tarafından Türk musikisi ve hlk şarkı- ları, 20,30 hava raporu, 20,33 Ömer Rt z tarafından arapça söylev, 20,45 B men Şen ve arkadaşları tarafından Türk musikisi ve halk şarkıları, (saat ayarı) 21,15 Radife ve arkadaşları tarafından Türk musikisi ve halk şarkıları, 21.S0 orkestra, 22,45 ajans habetleri, 23 plâk la gololar, opera ve öbveret parçaları, 23, 30 goa haberler ve ertesi günün prog- ramt, 23,30 son. BÜKREŞ: 18 rıd?ıo cazı, 20,05 piyano Konseri, 20,3$ fransızca şarkılar, 21,15 Berlin Hlârfonik orkestrasının konseri, 23 plâk, BUDAPEŞTE 20 sigan orkestrası, 22 Avrupa konse- ri, 23,25 opera orkestrası, BERLİN: 18, senfonik könser, 19 bando, 20, 10 Şobertin plâkları, 21 cazbant, 23,30 halk havaları, PRAG: 20,1$ operet ve film narçaları, 22 20,15 operet ve film parçaları, 22 Avrupa konseti, 23,30 küçük örkest- Ta. ROMA: 22 Karmen operasının nakli, VARSOVA;