17 Mart 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

A 1T MART — 1938 HABERİN TARİHİ TEFRİKASI:97 İşindeydi; Gemisine geldiği zaman filoyu teş - eden sefineler kaptanlarını kendi. Sini bekler buldu, Amiralım karaya Çıktığını, Hareket Ordusu kumandanı © görüşmeye gittiğini haber alan sü, Variler Mes'udiyede toplanmışlardı, Amiralin dönmesini beklemişlerdi. İki Umandanm ne konuştuklarını çok Merak ediyorlardı. Kumandan onlara Mahmut Şevket Paşayla ne konuştuklarını, Hareket Ordusunun ne halde bulunduğunu an. lattı. ve neticede İsmail kaptanın uh- desine düşen vazifeyi izah etti, Bu va- zifenin teferrüatmı da görüştükten Sonra İsmail kaptan ertesi gün (10 ni- San 325 cuma günü) akşamı filodan Syrrlarak Dolmabahçe önüne gitmeyi laştırdı. Kumandanın yanmdan ayrıldı. Bütün hâdiselere rağmen' hükümet Mevkiini muhafaza ediyor, nüfuzu sı. indiği halde kabine İstifa etmi - Yordu. İstanbulda irtica hâdisesi baş. İadığı, âsiler Cahid bey zanniyle mec- İsi mebusan önünde mebus Aslan beyi Öldürdükleri, Ali Kabult kaptanın taş- la, dipçikle akrep ezer gibi idam edil- İ sırada sadrazam Tevfik paşa Ba. İde meclisi vükelâyı topluyor, mü. Zakereyle vakit geçiriyordu. Sadaret sandalyesini muhafazadan başka kaygusu olmryan sadrazam, A . anostan Hareket ordusu kuman” İanmı müvafakatiyle mebusan ve Âyan Meclisleri reislerinin birlikte imzalı - Ydrak verdikleri telgrafı âalmca yeni bir ümide düştü. Telgrafi doğru ma - he?ne götüreceği yerde, muhteviyatı. tamam yapmakla İttihatçılara ya. "uacağıru, Hareket öordusunun şehri MA ve İttihat terakkinin iktidara S&cmesi hallerinde bu suretle mevkiin. Ğküacağmı umuyordu. Binaenaleyh 8rafı alır almaz, hemen nezaretler %iyle vilâyetlere tebligat yaptır- ğ— İstanbulda biribirine giren ve tür- hesriyatla hâdiseleri büsbütün alev- ;'dîren Mizan, Şurayı Ümmet, Sada. Ruh“ gazetelerini itidale davet etti. Bazetelerde neşrettiği bir beyan . ::mâ ile Hareket ordusunun Bakırköy &rma geldiğini, hâdisata elkoymak v"'1!7"!?-113(13 bulunduğunu ilân etti, Yıldız sarayı büyük bir heyecan 1. gîfydi. Hünkâr, menfi netice verdiği ket ordusunun Balıırköy hattma Yıklaşmasiyle tebarüz eden ihtilâlden şımhn olmuş; ne yapacağını düşünü- '%;mher şeye Tağmen bu hâdisenin Ka da da tacmı muhafaza etmek j“:mmunu güdüyor, derin bir teesslir ":__bulunuyardu. —d;k.t“-fmda.. kendisine yardım edecek bendegAnmdan pek az kalmıştı. h::'"y 4 taburun muhafazasında bu. Mî:ü', bu taburlarm aldığı karakol ı,:' ti sayesinde korunmaya çalışı- q.ı Meşrutiyet ilân edildiği za . %h:-îm muhafız kıt'aları kuman- h.’ getirilmiş olan miralay Eylb h_.î:ydımda yoktu, Hemen hemen ı.“ denecek kadar ekseriyeti Ar. t"hb heferlerden mütteşekkil olan bu htı lar, iki gündür müuharebe terti- qh:lî:mı. Cephaneler hazırlanmış, % Bilinmiş, efrad kazılan mev . Yerleşmişti. Mh 8 nisan günü tabur kuman- lşh huzura çıkarmış, onlara he. ' *_VG ihsan verdikten sonra: v Her ne pahasına olursa olsun bi. hı._ Saf bulundukça sarayı hümayu- yapılacak taarruzları silâhla Salışacaksmız. Ye irade etmişti. h—.î:bîülevel 1327 ve 11 nisan cu. Nb“ İ günü sabahleyin saat 6 da İs- İâ giren Hareket ordusu harbiye girmiş, resmi dajreleri, zap. Uya çtine hat karakollarmı eline - geçirmiş, iki . da Hüseyin Hüsnü paşa hünkâr, pişman olmuştu Yazan: ÂA., Cim Vesikaları veren: Donamma Komodorluğu, Başkâtibi Binbaşı İhsan Yıldız sarayı büyük bir heyecan Ihtilâlden rümüş, diğer bir kol da Taksim ve Taş kışlada mukavemete hazırlanan âsi ta- burlarmı itaate davete gitmişti. İhtilâl esnasında sadakat gösteren harhiye nezareti mubhafız taburu da Hareket ordusuyla birlikte tenkil hareketine iş. tirak etmişti, Nisanın onuncu gecesi Yeşilköy ön- lerinde filodan ayrılan Fethibülend kruvazörü de gün doğmadan gelmiş, Dolmabahçe önünde demirlemiş, ardu şehre girerken top atarak kıt'aları se. lâmlamaya başlamıştı. Fethibülendin kuru sıkı — ateşini Hareket ordusu topçusunun ateşi zan- neden âstler sokaklardan savuşmuşlar, kışlalarma kapanmışlardı. Ayasofya meydanında, meclisi mebusan önünde tek nefer bile kalmamıştı. Taksime çıkan Hareket ordusu kuv. vetleri, Taksim kışlası ile Taşkışlada. ki âst taburlarm ateşiyle karşılanmış- tı- ÂAstlere ateş etmelerine mukabil i. taat tavsiye eden krt'a kumandanı mü- racaatinin azgın neferlere bir tesir yapmadığını görünce tavsiye ettiği şe. yin cebren istihsali için silâha sarıl . mış, burada iki taraf arasında muha- rebe başlamıştı. Şehri tüfenk sesleri sarınca halk büyük bir korkuya kapıl. mış, dükkânlar kapanmış, carşılar bo- şalmış, herkes evine kaçmış, gizlen . mişti. Taksim kışlasıyla Taşkışla önlerin. de başlıyan müsademe öğleye kadar sürmüş çarpışmanın çocuk oyuncağı- na döndüğünü gören işgal kuvvetleri kumandanı nihayet topçusuna müra - caata mecbur kalmıştı. Daha ilk toplarm korkunç sesini duyar duymaz, kışla duvarlarında açı. lan gülle deliklerine korkulu gözlerle bakan asilerin maneviyatı sıfıra in - miş, bir kısmı silâhlarını brrakarak savuşmuşlar, bir kısmı da çaresiz ka, larak teslim olmuşlardı. Yıldıza çıkan kol (FHareket ordusu öncülüğünü yapan binbaşı Muhtar be. yin kumanda ettiği bir piyade alayı ile mülhak kıt'alardan ibaretti) daha Ortaköy sırtlarıma geldiği zaman sa- rayı saran ve muhafaza etmeye uğra- şan taburların ateşiyle karşılanmış . tı. Buradaki müsademe daha çetin ol - muş, sabahm 9 unda başlıyan ateş ak. şama kadar sürmüştü. Akşam, gruba yakın taburlardan bi. rinci hattı teşkil eden iki tabur teslim olmuşlar, müsademeden çekilmişler, diğer iki tabur inat ve ısrarlarında di- kelmişler, Yıldızdan Balmumcu sırt - larıma doğru muharebe ede ede çekil. mişler, karanlık basmca Balmumcu, Zincirlikuyu hattmda karakollar tesis ederek ertesi günü muharebeye deva- ma hazırlanmışlardı, Gerek Muhtar bey, gerek "Taksim kolu kumandanı Said bey vaziyeti fır. ka kumandanı Hüseyin Hüsnü paşaya, Harbiye nezaretinde haber vermişler, paşa da gece Bakırköyden Ayastafa - nosa bir telgraf çekmiş, geceyarısı 5a» at 4,25 te çekilen bu telgraf Ayasta. fanostaki Hareket ordusu kumandanı Mahmut Şevket paşaya, ve vaziyetin tafsilâtını, fırkanın şehirdeki hareke - tinin neticesini sabırsızlıkla bekliyen, içtima halinde bulunan (Meclisi mil. i) ye ayni saatte gelmiş; onlara şeh- rin durumunu anlatmıştı. Mahmut Şevket paşa geceyarısı do- nanma kumandanı Rüstem paşaya göyle bir telgraf verdi: Ayastafanos pişgâhında donanmayı hümayun kumandamı Rüstem paşa hazretlerine: Ayastafanocs; 11/18 Nisan 825, saat 5,10, 11 Nisan 325 sabahı ileri kıt'alari- le Bakırköyden yürüyüşe geçen ordu. muz saat 6,30 da şehri hüdisesiz işgal etmiştir. Bu cocukların uzakta bulunan bulunmak ve vazifesini üzere Maarif Müdürlüğünde bir büro tesis edilmelidir € Per ZM YT Bizde, hali vakti bir parça yerinde olanlar, çocuklarını okumaları için ek- seriya büyük şehirlere gönderirler. Büyük şehirlerin en başmda da İs- tanbulla İzmir vardır. Çocuklarının cebine bir taksitlik leyli ücretini ve şe. hadetnamesini koyan aile reisleri, yavruları - iyi bir tahsil yapacağı için memnun . yolcu ederler, Bu memlekette herkes istediği yer. deki mektepte okumak hakkma ma - liktir. Buna hiçbir diyeceğimiz vok. Ancak, büyük şehirlerimize başka yer- lerden okuması için gönderilen lise ve ortamektep telebeleri burada tamamen kendi keyiflerine brrakılmakta ve u . zaklık dolayısiyle ailesinin kontrolunu kaybettiği gibi, kendi üzerinde ayni gşekilde milessir olabilecek yeni bir o. torite de bulamamaktadır. Mektep idarelerimiz ancak kendi muhitleri içersinde sözlerini geçirebi . lir ve hükümlerini yürütebilirler. Dışardan gelen talebelerin velileri ekseriya, kendi sözlerini kırmıyacak veya kolay kandırılabilecek adamlar - dır. Meselâ ilk taksit müddetini leyli olarak veya hususi bir lisede geçiren talebe, ikinci taksitte neharfliğe geç- mekte ve bazılarında adetâ bir küçük memur maaşı miktarmı bulan ve ba. zan da aşan cep harçlığıyla, tahsilden ziyade eğelnce ile — meşgul olmak. tadır. Hem sgilesine ve hem de mem. leket hesabma zararlr olan bu gibi hallerin önüne geçmek muhakkak ki lâzımdır. âileleriyle temasta - ; aralarında nazım « görmek -— TnT - LAĞ #T | Y * 4 FT ĞN “'“S KÜUT V İA Seyia YNM * KYU 3KYA Sirir DA İ — Öyle talebeler tanırım ki, burada | hiçbir kontrola tâhi olmadıkları ve lilerinden bol bol cep harçlığı getirttik- leri için mekteplerini yarıda bırakmış- lar, serseri olmuşlar ve hattâ bu yüz. den evlerinden kovularak ya birer ku. marbaz veyahut daha asşağı derekele. re inmişlerdir. Fena arkadaşların, fena nilmunele - rin cezbettiği bu gibi zavallılar evvelâ gönderilen mektep taksiti ve cep harç- lığıyla idare edebileceklerini zanne - derek ve ailelerine neharilikte daha iyi çalışmak imkânları bulunduğunu ya . zarak Jleylilikten — ayrılmaktadırlar. Meydanı serbest hulan bu gibiler kah. velerde kumara alışmakta, büyük bir kısmı, birer randevu evi haline ifrağı kolayca kabil olan pansiyonlarda kız, kadım Gdalaverelerine kapılmakta ve gittikçe kabaran bütçe açığını kapa- mak için muhtelif hilelere başvurmak mecburiyetinde kalmaktadırlar. Bu hileler meyanında, yeni elbise yaptır - mak, kundura, çamaşır almak, mek . tepte yapılacak filânca şey için para istediklerini yazmak, yeni kitaplar satmalmak icab ettiğini ileri sürmek, smıfta kalmamak için hususf ders al. mak icab ettiğini bildirmek, filânca profesörün verdiği ve herkesin istifa. de ettiği lisan dersine devam etmek istemek gibi sebebler vardır. Sık sık tekrar edilen bu teraneler sene sonuna kadar vaziyeti idare ede- mediyse, hastalandığındas bahsetmek ve elbiseleri, yatağı yorganı Bitpaza- dan iyi karşılanması, asilerin toplu halde bulundukları yerlerden firarını, kışlalarına kaapnmalarını intaç etmiş- tir. Taşkışla ve Taksim kışlalarındaki muhalif taburlar binbaşı Said bey ku- mandasında sevkedilen takip müfreze- mizle müsademeye tutuşmuşlarsa da, birkaç saat sonra tamamen teslimi si. lâh etmişler, ve dairei inkıyada rücu eylemişlerdir. 8 — Yıldız saramı hümayunu civa- rında mevzi alan dör? muhafız tabu- rundan milrekkep kuvvet, o istikamete tahrik ve sevkedilen Muhtar beyin ku- mandasındaki müfrezelerimizle şiddet. H müsademeler yaparak akşama kadar müuhavemet etmiş, saat 5 den sonra da birinci hatta bulunan iki tabur, arm bur müsademeye devam ile Zincirli - kuyu « Balmumcu hattına çekilmiş, bu. rada karakol tertibatı almış, ya. Tın İçin mukavemete hazırlanmıştır. 4 — Şafakla başlıyacak hareketle, sükünu avdet eden şehrin maneviya. timı takviye ve kuvvetlerimize maddi ve manevi yardımlarla kolaylıkları te- min etmek üzere kumandanızdaki do- nanma ile Dolmabahçe pişgâhında len. gerendaz bulunan, Fethibülend sefineci hümayunu olvarına tahriki çarhı azi. met buyrulması ve ledelhace kuvvetle- rimizle teşrili mesat edilmesi husu . sunda toabınnı icrasına emri ölilerinin irsan buyrulması babında. j Hareket Ordusu Kumandamı Ferik I Günür meselesi | Dışardan gelen lise ve orta mektep talebelerini kontrol ve hir_nğıîye etmeliyiz ç vür Ka a e e rında okutmak da akla gelen tedbir . lerdir. Evvelki sene kısa bir zaman için ol. dukça şiddetli bir şekilde tatbik edi. len, fakat sonradan nedense unutulan “Dise ve ortamektep talehelerinin kah- Vveye gitmeleri memnudur!” emri az da olsa bu gibi halleri önliyecek tedbir - lerden birisiydi. Şimdi mneden tatbik sahasından çekildi anlıryamadım. Geçen gün arkadaşlarla bu —mesele etrafında görüşüyorduk. İçimizden bi. ri, ortaya güzel bir fikir attı. Tatbikr mümkün ve bu gibi hallerin önüne ge. çebileceği kanaatine yvardığımız bu fikri buraya, alâkadarların okuması i. çin yazıyorum. Eğer kabili tatbik de- gilse herhalde bir başkasını düşün « mek ve en kısa zamanda icraata geç. mek lâzımdır. Başka vilâyetlerden gelen ve İstan. buldaki lise ve ortamekteplerde leyli veya nehari olarak okuyacak talebeler için maarif müdürlüğünde bir büro ve ya komisyon kurulmalıdır. Talebelerin velisi bu komisyon olacak, kendilerini mektebe yerleştirecek, talebe ile ailesi arasındaki para ve sair münasebetle. rini kontrol ve tanzim edecektir. Bu suretle talebe, kitap parası, bilmem ne ücreti diye aileşinden fazla para çeke- miyeceği gibi diğer herhangi hususta da ailesini kandıramıyacaktır..,, Mahmut Şevhet / #ai İstanoDul radyosu 17 MART — 1938 PERŞEMBE 17 inkilâp tarihi dersleri, Üniversite- den naklen, Y. Hikmet Bayur, — 18,30 Çocuk tiyatrosu, (Doıtlınmfz), 19,15 Spor musasabeleri Eşref Şefik, 19,55 Borsa haberleri, 20 Nihal ve arkadaşları tarafından Türk musikisi ve hlk şarkı- larr, 20,30 hava raporu, 20,33 Ömer Rt za tarafımdan arapça söylev, 20,45 Bİ- men Sen ve arkadaşları tarafından Türk musikisi ve halk şarkıları, (saat ayarı) 21,15 Radife ve arkadaşları tarafından Türk musikisi ve halk şarkıları, 21,50 orkestra, 22,45 ajans haberleri, 23 plâk la sololar, opera ve öneret barçaları, 23, 30 gon haberler ve ertesi günün prog- ramı, 23,30Ü son. BÜKREŞ: 18 radyo cazı, 20,05 piyano konseri, 20,35 fransızca şarkılar, 21,15 Berlim flârfonik orkestrasının konseri, 23 plâk, BUDAPEŞTE 20 sigan orkestrası, 22 Avrupa konse- ri, 23,25 opera orkestrası, BERLİN:; 18, senfonik könser, 19 bando, 20, 10 Şobertin plâkları, 21 çazbant, 23,30 halk havaları, PRAG: 20,15 oöperet ve film marçaları, 22 20,15 operet ve film parçaları, 22 Avrupa koönseri, 23,30 küçük oörkest- Ta, ROMA: 22 Karmen operasının nakli. VARSOVA;