28 Aralık 1945 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 2

© Derinliğine doğru insanın ve bütün ruh ilimlerinin kaynığı olan Doğu, hiç bir zaman ve mekânda, kuru aklın maddeyi avlama hakkını ruhuna sindiremedi. Se- bep?.. O ayrı dâval... 1 Sığlığına doğru insanın ve bütün madde bilgilerinin menbaı olan Batı, hiç bir zaman ve mekânda, ruhun maddeden ötesine, içi ve dışıyla maddeye ve maddeden ötesine hâkimiyet şartını akılla denkleştiremedi. Sebep?.. O ayrı döval!.. Doğunun gidiş ve usulü, bütün hak ve bâtıl kolla- riyle, bu dünyadan ötesini; Batının gidiş ve usulü de, yalnız tek tarafı haklı bütün şubeleriyle, bu dünyayı fethetmek oldu. Böylece, biri yumruğunu çözüp bu dün- yayı elden düşürürken, öbürü, yumruğunu sıkıp bu dün- yayı avucunun içine aldı e ne olduysa oldu; iki ayrı hedef, iki ayrı usul, iki ayrı seciye halinde, bütün tarih ve coğrafya hususilik- leriyle, sadece mücerred «cins ismi» .pilânında iki ayrı âlem yaşadı. Yaşamadı, zanlarında yaşatıldı. G Sadece mücerret “cins ismi, pilânında yaşatılan âlem- lerin, hususiyle Doğu kutbu tarafında, ne kendi iç ve dış müsbet ve menfisine, ne de kendi iç ve dış dost ve düş- manına doğru hiç bir idrak, teftiş ve muhasebe mizacı mayalandırılabildi. Ve Doğu-Batı isimli mahalle mek- tebi tasnifinin belirttiği iki zit, birinin zevalini öbürü- nün kemaline, birinin kemalin bitişik göstermekte kusur etmedi. öbürünün zevaline & Zaman, istediği kadar mekân kıymetinin dışında ve ondan müstakil bir hâdise olsun; onu mekân değişik- likleri ve nisbetleri dışında elde edebilir miyiz ?.. Şüp- , 2 | | 700 Gereesesen toprak kı ehadet irsi m Yeter bu renklerdeki davet Bu akşam vakti gülen kuş; Sonsuzluğa tırmanan yokuş... e içimdeki ko KÖY VE MÜDİR FİKİR , Bir cami... Şehadet parmağı gibi dimdik ve sipsivri mi- nmamış, silin memiş, a vince; kuşanmamış bir yu ve halinde bir şağı.., K YE Ne siizel başlangıç ve ne fena bitiş!.. ge — — Anadoluda köy manzarası umumiyetle budur; ve her köy, nakışlandırmaya memur olduğu saha eğ lak .İ izleriyle rastgele Selmin yollar gibi za bir anzer) nin müzmin mahkümluğunâ esir... Köyi büdün varlik küre BEN VE ÖTEKİLER itlnmin ark, öleli. kO içinde... a ng ei nin içtimaf, dimdik ve sipsivri minaresiyle gökyüzünü göst bir cami köy, belli ki b asia evvel bir müdir fikrin, bir müdir dâva ve gayenin mihveri etrafında kurulmak istenmiş... Ara yerde ne olmuş, ne bitmiş ki, bir doğru merkez noktasından, Mmuhite doğru bin bir yanlış ve eğri çizgi uzanmı, İkimiz Bitatada hesiz ki, mekâna hâkim olan, diş çerçevede zamana da göz imtiyazına ai Bu yüzden de, başlangıçda zaman âleminin san'atkârı Doğu, sonunda mekân dünyasının zanaatçisi Batının "dilenoisi oldu. © Diva, hesapsız ve usulsüz masraf eden konak sahi- binin, nihayet açıkgöz kilercisine esir düşmesi tarzındaki canlı masallara uygundur. , bütün peygamberleri, velileri ve san'atkârla- Hera pese en tahakküm oyununun miskin manivelâsına rban, muazzam bir tiyatro dekoru gibi sahnenin altına Gla Batı, Eflâtun'da ses verip ( Bergson) da sesini aratan mağlup ruhçuluğu bir tarafa; (Aristo) da gürle- yip şoförlere kadar nakaratı yayılan müsbet ve riyazi kafanın muhteşem kadro perdesi halinde sahne üstüne çıkmanın kolayını buldu. © Doğuyla Batı arasında, siyaset, askerlik, felsefe, ilim, fen, san'at, iktisat, her pilânda olup bitenler, Doğunun, eşya ve hâdiseleri derinliğine doğru, Batın da, sığlı- ğına doğru tefsir etmesinden doğan hazin bir usul ve başka hiçbir müessire dayanmadı. Biri, Doğu, derinliğine kaybolurken, mekân âlemi sığlığında hak ve ifadesini körletmek gibi hayati ve esasi bir yan- lışa sürüklendi ; öbürü de, Batı, sığlığına yayıla yayıla derinlikler içindeki köksüzlüğünün birdenbire patlak verecek olan bu günkü felâketine, bir zafer geçidi eda- siyle, adım adım yaklaştı. İdeolocya ©rgüsü — BUYUK DOĞU Necip Fazıl KISAKUREK Eee YALNIZ BUGÜN VAR san, hayvan, âlet, etrafında temeli atılan b Oyle çabuk geçiyor ki günler ; Hele sen de bir bak hayatına Daha dün doğmuşuz sanki, Yeni mektebe başlamışız, Yeni sevmişiz. rku miyim yeryüzünde tek fâni? Y e geniş göklere karşi, Şarki söylediğim günler hani?.. ukluğun masum İnanışları, KI yn yeşillikler üstünden, Her şeyi gören Tanrıya şükür | Denizlerin ıslak aydınlığında, —Etinin lez zetihdeni habe örs ET Balıklar var İskender Fikret AKDORA Evet, hangi Anadolu köyüne topyekün bir göz atsanız, orada camli ve minare mimarisini, köyün müdir fikri halinde görürsünüz. Bu fikir et ya ek ze e e h reni: ufuk tabi, köyün rd henüz mag tarânmış, silinmiş, giyimi, Meri km bir küçük h m pl bir de iş ve eser sahası ıydı? olsa fakat olmadı. nca da, biz ye — fikre karşı kendimizi a endimize. ka arşi suçlu sanmaktai # ari finin işey. içre ig Oyle çabuk geçiyor ki günler ; Hele sen Yarın ölecek gibiyiz. Daha doymamışız yaşamasına ; Günlerimiz, dün bir bugün İki; Sakın birşey bırakma yarına, Yarın yok ki... Özdemir ASAF ee