23 Ekim 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 23

F E Feza Beklenmeyen deneme Geçen haftanın başlarında Pazartesi günü dünya radyoları, Sovyetlerin yeni bir feza denemesini haber veri- yorlardı. Hernekadar böyle deneme- lerin yapılması olağanüstü bir olay sayılamazdı, hemen her hafta Ame- rikanın veya Sovyetlerin obirer yeni denemeye giriştikleri duyulmaktaydı ama, bu seferki hem şimdiye kadar olanların hepsinden daha büyük bir peyk atılmakla yapılıyor, hem de bir süre önce bizzat Krutçefin ağzından işitilen, "Sovyetlerin artık ay yolculu gundan ve bu yönde yarışmaktan vaz- geçtiği" yolundaki beyanın doğru ol- madığı meydana çıkıyordu, Herşey, Pazartesi osabahı 9.30'da. Orta Asyada gizli tutulan bir yerden, burnunda üç sovyet kozmonotunu - 88 yaşındaki bilgin ve mühendis Feotistof, 27 yaşındaki doktor Yegarof ve ekipin kumandanı pilot albay Komarof- ih- tiva eden feza gemisi "Şafak" olduğu hâlde fezaya doğru yolculuğa çıkan dev roketin ateşlenmesiyle (o başladı. Hernekadar Sovyetlerin bu çapta bir dev rokete mâlik bulundukları bilin- mekte idiyse de, fezayı fethetmek için böyle üçlü bir ekipi beraberce fırlat- mak üzere çalışmalar yaptıkları pek bilinmiyordu. Mamafih sabık Sovyet Başbakanı Krutçef, birçok defalar "60 ton ağırlıktaki lokomotifleri bile, istersek, yerin çevresinde bir peyk ya pacak roketlere malikiz şeklinde pro paganda nutukları çekmişti. Buna rağmen, olay sürpriz yarat- tı. Zaten nedense feza yarışının bas- langıcındanberi talihin bir türlü ame- rikanlara güldüğü görülmüş değildir. Hemen dalma amerikalılar ruslardan bir adım geride, Onların yaptıkları denemeleri birkaç kere tekrarlamak durumunda kalmaktadırlar. Bunun başlıca nedeninin, işin başında ameri katıların - bazı bilginlerin düzenledi- ği yanlış programın etkisinde kalan i- darecilerin yanlış strateji yüzünden- oyuncak çaptaki peykler fırlatabilecek ufak güçteki roketler imâl etmek yo- lunu tutmaları olduğu birçok kere bel çok meydana gelen elektronik malzeme kullanarak ve insan yerine âletler gön dermek suretiyle, fezadaki türlü şart- lar hakkında gereken O bilgileri alıp, AKİS, 23 EKİM 1964 N araştırmalar yapmak yoluna gittiler. ii zaman kazanmak, bu arada kendi dev roketlerini erekieşimek istiyorlardı. Amerikanların, bugün rusların e- linde bulunan güçteki dev ni tekabül eden roketleri, "Satü sI- nıfı roketlerdir. Bunlar, Eide 480 kilometre yüksekteki bir yörünge- ye t 17 ton ağırlıktaki bir peyki yerleştirebilmekte, yine 5 tonluk bir kütleyi aya götürebilmekte, nihayet 2700 kilogramlık bir feza aracını çevresinde peyk durumuna getirebil- mektedirler. Amerikalıların üzerinde çalışmakta oldukları, fakat deneme- lerinin nezaman yapılacağı kesinlikle bilinmeyen GEMİNİ projesinin uygu- lanmasmda kullanılacak ve iki astro- notu taşıyacak feza aracının, şimdiye kadar denemesini yaptıkları Merküri kapsüllerine oranla iki kat daha ağır yörüngeye (yerleştirdikleri anlaşılır. Umulmayan başarısızlık Dünyada büyük yankılar yaratan ve ruslar hesabına büyük propaganda vesilesi sağlayan bu feza denemesinin nekadar süreceği, kozmonotların yer çevresinde kaç tur attıktan sonra ye- re indirileceği ilân edilmemekle be- raber, bunun "uzun bir süre devam edeceği"nin bildirilmiş olması, haber ajanslarıyla' bilginleri, üçlü ekipin ön- tesis edilmişti- kıracakları (yolunda tahminde bulunmaya yöneltti. Ama aradan sadece bir gün geçtikten sonra bunun yanlış çıktığı, okozmonotların ertesi sabah ayni saatlerde yere indi- rilivermesiyle anlaşıldı. Bunda bir başarısızlık aranmasının nedeni, Moskova radyosuyla da yayın lanan resmi bildirilerin fezada kap- sülün "uzun bir süre kalacağı'nı bil- dirmesiydi. "Sonra genellikle inanılan bir husus, rusların, başarıya tam ola- rak ulaşacaklarına emin olmadan herhangi bir feza denemesini dünya halk oyuna açıklamaktan kaçındıkla- rıdır. Oysa ki bu sefer durum tam ak- sine olmuştur. Önce, "Şafak" kapsü- lünün içindeki televizyon kamerası yardımıyla Avrupa televizyon şebeke- kapsülün televizyon sık temas imkânı - bundan öncekiler- de olduğu gibi - sağlanamamıştır. De- nemenin böylece muğlak bir hava |1- çersinde geçmesinin arkasından bek- lenmedik bir anda kozmonotların in- dirildiklerinin öğrenilmesi, pek haklı olarak, dünya halk oyunda, deneme- nin sonucuna karşı bir şüphe uyandır- mıştır. Teknik bir açıdan bakılarak söy- lemek gerekirse, işin dış görünüşüne göre yargılara varmak nekadar yanıl- tıcı ise. Sovyetlerin mutlaka başaracak larına inandıkları hâllerde denemeleri ilân ettiklerini ileri sürmek de okadar ettiği, karışık feza araçlarıyla lan denemelerin mutlaka olumlu bir sonuca ulaşacağını söyleyebilmek için kâhin olmak bile yetmez. Kaldı ki a- merikalılar okadar ruslar da birçok feza denemelerinde başarısızlıkla kar- şılaşmışlardır. Hatırlanacağı gibi, aya gönderdikleri ilk feza aracı LUNIK | ayın çok uzağından o geçmişti. Yine Merime gönderdikleri bir araçla radyo bağıntısı kısa bir süre sonra kesilmiş ti Bütün bu olaylar hatırlanacak o- lursa, Sovyetlerin de olayları açıkla- maktan çekinmedikleri, ancak ortada başarılı gibi görünen denemelerin el- lerindeki büyük güçteki roketler sa- yesinde sağlandığı anlaşılır. Amerikalıların, feza va Sov- yetlere yetişmeleri ise, büyük Ölçüde, üzerinde çalışmakta oldukları Satürn I ve TİTAN HI. projelerinin sonuçlan- dırılmasına harcayacakları dolarlara bağlı kalmaktadır. 23