17 Temmuz 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 20

YAYI TEK ADAM—Mustafa Kemâl— 1919 - 1922 Yazan: Şevket Süreyya Aydemir Mustafa Kemal Konusunda tama mı üç cilt olacak ikinci cildi, Remzi Kitabevi Yükselen Mat- baası, İstanbul 1964, 594 sayfa 15 lira, ürkiye uriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk konusun- da yazılmış kitapların sayısı (oüçbin civarındadır. Bu konuda değerli kitap lik uzmanlarından Muzaffer Gökmanın Atatürk Bibliografyası adlı kitabı ge niş bilgi vermektedir. İlk anda Üçbin rakamı gözlerde büyütülse bile, serin- kanlılıkla düşünülür ve eş konularla bir karşılaştırma yapılırsa, bu raka- mın aslında pek de büyük olmadığı ortaya çıkar, Bir milletin kaderini ye niden yazan, bir millete yeniden mil- let olma haysiyetim kazandıran bir Insan için, ölümünün üstünden yirmibeş yıl geçtikten sonra, çoğunlu gu broşürcükler olmaktan öteye gide- memiş Üüçbin kitapçık yazılmış olma- sı gerçekte azdır bile, Üstelik bu kitapların büyük kıs- mının u ve mânasız biyografiler- den, kulaktan dolma bilgilerle yara tılmış, bol edebiyata bulanmış, kaside vâri edaları ile okuyana birşey verme yen'eserler oldukları da düşünülürse, üçbin rakamı gözlerde büyümez; tersi ne, küçüldükçe küçülür. Adları, sadece ve sadece İki elin parmakları fle sa- yılabilecek kadar az olan yerli yazar- lar tarafından kaleme alınmış Atatürk konulu kitapların ötesinde kalan eser ler aslında kitaplıklarda kalabalık et- mekten öteye bir anlam da taşıma- maktadır, Hatta rahatça iddia edile- bilir ki, çok yakım zamanlarda yazılan bir-iki yerli eserin dışında, Mustafa Kemali gerçeklere en yakın şekilde öğ renaebilmek- imkâni ancak yabancı ya tarların eserlerini ve incelemelerin! © kumakla mümkündü, Resml edebiyatın dışında gerçek inceleme eserler) yayın lanmağa yen! yeni başlanmıştır. | İş- te Şevket Süreyya Aydemirin “Tek A dam” adlı kitabı da bunlardan birisi- dir-ve hatta en ddialısıdır. Mustafa Kemalin, doğumundan 1919 Mayısının. ortalarında İstanbul- âan Samsuna doğru yola çıktığı güne kadarki hayat hikâyesini içine alan “Tek Adam” ın ilk'cildi, ölümünün virmibeşinei yıldönümü (dolayısıyla geçen yıl 10 Kasımda yayımlanmıştı, Daha büyük hacimdeki ikinci cllt ise, bu yaz başında piyasaya çıktı Yazarı- nm hesabına göre 9 Eylül 1922 'den 10 Kasım 1938 'e kadarki Mustafa Kema NLAR li anlatacak olan üçüncü ve son cilt de önümüzdeki 10 Kasıma kadar yayım (anacak ve böylece kitaplıklarımız Mus tafa Kemal Konusunda vazılmış eSer- lerin.en hacimli ve en iyilerinden bi- rine kavuşmuş olacaktır. Şevket Süreyya Aydemirin pek haklı olarak “Tek Adam” adını Ver- diği Mustafa Kemali anlayışı ve anla tışının özeti gene kendisine ait olan şu satırlarda ifade edilmektedir: “Mus- tafa Kemal kimdir? Asker mi? Teşki- lâtçı mı? Devlet adamı mı? Öncü mü? Elbette bunların hepsi, Ama hepsinden önce bir mantık adamı, Kaderini ha- yale, heyecana Ve tesadüflere bağla- mayan, bunların hepsinden faydala- nan, ama talihinin örgüsünü, manti- ğın Ve Zzarüretlerin düğümleri ile do- kuyan bir hesap adamı. Bir düzen sa- natçısı, Bir determinist... Onun yükselişinde tarihi tesadüf- lerin elbette payı var, Ama başarısi- nın temelinde yatan, şartların en doğ ru hesaplanışı ve kuvvetlerin en doğ- rü değerlendirilmesi demek olan ta- rihi mantıktır,” Mustafa Kemali böyle anlayan ve anlatan Şevket Süreyya, kitabının ikin ci cildine yazdığı önsözde bu cildin ko nusunu da şöyle özetlemektedir: “Tek Adamın ikinci cildinin konusu, Musta fa Kemalin 19 Mayıs 1919 da Samsun kıyısından başlayıp, Sivasa, Erzuruma vardıktan sonra Ankarada odurakla- yan ve 9 Eylül 1922 de İzmirde sona eren yolculuğunun hikâyesidir, Türk milletinin İstiklâl Savaşı, bu yolculu gun mihveri etrafında döner. Erzurum, Sivas-Kongreleri, Ankarada Büyük Mil let Meclisi hükümetinin kuruluşu Ve sonra gene.bu yolculuk hikâyesi için- de dizilen bir sıra muharebeler ve ni- hayet 30 Ağustos 1922 de Başkuman- danlık Muüharebesiyle bütün düğüm- terin çözülüşü, hep bu cildin konuları içinde yer alırlar, Kısacası, Mustafa Kemalin zuhuru, asıl bu cildin yapı smnı teşkil eden şartlar, olaylar ve atmosfer içinde şekilleşir.” İşte “Tek Adam” ve bu kitapta anlatılanlar bunlardır. Şevket Sürey ya, bir Mustafa Kemal hayrani ola- rak, onun yakınında bulunmuş, ftifa tına nail olmuş bir insan olarak, za- ten hayat öyküsü bir destan olan Mustafa Kemalin bu destanını bir kere daha destanlaştırmıştır. Aydemir #sere mümkün olduğu kadar his kat mamaya çalışmıştır. Ama Mustafa Ke mali tanıyıp da onu anlatırken histen kurtulmak mümkün olmadığından, bu tam başarılı olamamıştır, “ce yanıldığı teşhisi Kitaplar k TEMEL HAK VE ÖZGÜR- ÜKLER L Doçent İlhan F, Akının in- Celeme kitabı, İstanbul Ba- har Matbaası 1964, 150 say- fa 10 lira Xx ÇÖPLÜK Carolina Maria de Jesus'un hatıra - romanı, çeviren Be- tül Öztoprak, Nİl Yayınevi İstanbul 1964, 190 sayfa 10 lira * DAVA Franz Kafka'nın romanı, çe- viren Kâmuran Şipal, Ataç, Kitabevi 1964,. İstanbul E-' kin Basımevi 208 sayfa 750 kuruş Kitabın eldeki ilk iki clldi, Mustafa Kemali her türlü hatadan münezzeh göstermektedir, Bizce kitabı gölgeleyen noksanlardan biri ve belki de başlıcası budur, Şevket Süreyyanın, kitabında ısrarla üstünde durduğu şeylerden bi- ri de, Mustafa Kemalin bir ihtilâlei olmadığı tezidir. İhtilâlciliği bir öl- çüde mantıksızlık olarak ovasıflandı- ran Aydemir, dolayısıyla Mustafa Ke male ihtilâlcılığı hiç bir şekilde yakiş- tırmamaktadır, İhtilâli klâsik tarifle- rin ötesinde bir ölçüye sokan ve bunu defalarca tekrarlayan Aydemirin biz- erinden biri de Mustafa Kemalin ihtilâlci (olmadığı, inkılâpçı olduğu yolundaki teşhistir, Dünyanın hiç bir inkılâpçısı üç-beş ml içinde ihtilâlci Mustafa Kemalin vaptıklarını yapmağa muvaffak ola- mamıştır. “Tek Adam”"'da bir de, nasılsa göz den kaçtığını sandığımız bir tarihi ha ta yapılmıştır. 24 Nisan 1920 de Mus- tafa Kemalin Millet Meclisi Başkan- lığına seçilişi, Aydemirin dediği gibi, “mevcudun oybirliğiyle” değil, Tarık Zafer Tunayanın belirttiği gibi, “Ta- kibi Celâlettin Arif beye karşı tek oy farkıyla” dır, Teferrüattaki bu bir-iki noktanın dışında “Tek Adam”, ciddi, güvenilir bir İncelemenin büytk mahsulü ola- rak her türk tarafından mutlaka ve mutlaka okunmalıdır, Bu ve benzeri birkaç kitabı okumadan yakın çağ türk tarihi Üzerine konuşmak, hattâ ve hattâ bugünün meselelerini, poli- tika çekişmelerini anlamak mümkün değildir, ' İlhami SOYSAL AKİS/21