18 Ocak 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 23

Abdülhak Adnan yurdu terketti. Hali- de Edibin Türkiyeden ayrılışı 1926 yı- lna rastlamaktadır. Ö gitti, sonra İngiltereye geçti. Amerikaya çağırıldı, orada Orta-Doğu hakkında Konferanslar verdi. Bir yıl kadar Colombia Üniversitesinde misa- fir profesör olarak çalıştı. 1935 yılın- da Hindistana geçerek Peşaver, Lahut. Haydarabad, Benares üniversitelerinde konferanslar verdi. Delhideki Müslü- man Üniversitesinde misafir profesör olarak bulundu. Yurda, ancak Atatür- kün ölümünden sonra, 1939 yılında döndü. Yanında eşi de vardı. 1940 yı- lında İstanbul Üniversitesi (Edebiyat Fakültesinde İngiliz Edebiyatı Profe- sörü oldu. 1950 de D.P. listesinden ba- ğımsız milletvekili seçilerek Mecliste Edebiyatçı Halide Edip yy Edibin en önemli yanı, edebi- yatçı yanıdır. O, Türk Edebiyatının sayılı romancılarından biridir. Yazı yazmaya 1908 yılında, ei Salih im- zasıyla başladı. £ Vakit, Akşam, Ta- nın gibi gazetelerde, dini gibi der- gilerde edebi konular üzerinde maka- leleri çıktı. Halide Edip, ilk eserlerin- de Doğu kadınının his ve hayâl âle- mini, heyecan ve ihtiras unsurları ağır basan bir hava içinde işledi. Bu ara- da Batılı anlayışı, Batılı toplum gö- rüşünü, fikir hareketlerini eserlerinde ge çalıştı. İlk eserlerinden bir gelişme gösteren Hali- de EK Edip, kendisini büyük üne kavuştu- ran romanlar yazmaya koyuldu. Hali- Halide Edip ölüm döşeğinde Kendi gitti ismi kaldı yadigâr çalıştı. Bu, Halide Edip için yeniden siyasi hayata dönüş dernek de oluyor- du. 1952 yılında Meclise verilen bir ka- nun teklifi, 1945 de türkçeleştirilen A- nayasanın "Teşkilât-ı Esasiye" diline, eski dile çevrilmesi amacını güdüyordu. Bu kanun teklifine imza koyanların ve teklifi (yapanların başında Fuat, Köprülü ile (oOHalide oEdip Adıvar da bulunuyordu! 19544 de omillet- vekilliğinden ayrılan Halide Edip, ölü müne kadar geçen on yıl içinde sessiz bir hayat yaşadı, anılarını yazdı. 1955 de kocası Adnan Adıvarın ölümü, ken- disini çok sarstı. de Edibin romanlarındaki erkek tiple- rinin bir kısmı, bir kadının erkekte görmek istediği üstün nitelikleri taşır. Güzeldirler yakışıklıdırlar, uzun boy- lu, güçlü, zorluklar karşısında yılma- yan, sağlam iradeli kişilerdir. Bu tip- ler, yalnız yazarın yarattığı kadınlar karşısında yumuşarlar, incelik göste- rirler. Halide Edibin en önemli tipleri Han - dan, Mev'ut Hüküm, Kalp Ağrısı, Si- hekli Bakkal romanlarındaki Handan, Sârâ , Zeyno ve Râbia gibi kuvvetli ka- lın tipleridir. Kurtuluş Savaşına doğrudan doğ- EDEBİYAT ruya katılmış, o yılların büyük acısını içinden görmüş ve yaşamış olan Hali- de Edip, bu konulan işleyen hikâye ve romanlar da vermiştir. Kurt" adını taşıyan kitabı ile, ten Gömlek", "Vurun Kahbeye" romanları, konularını Kurtuluş Sava- şından alan eserlerdir. Halide Edibin dili epeyce pürüzlü, kılçıklı bir dildir. Gramer ve sentaks yanlışlıklarına da rastlanır. Özellikle ilk eserlerinde bu çok görülür. Bunu, yazarın bir özelliği olarak görenler ve değerlendirenler de vardır. Son yıllar- da verdiği eserlerde, bir insanlık sev- gisinin ağır bastığı görülmektedir. Ay- rıca bir, çağ romanı yazma eğilimi i- çindedir. Halide Edip, Halit Ziya ile başlıyan romantizm Terine, türk romanında gerçekçi akımı yerleştiren öncülerden- dir. Halide Edip, XX. yüzyıl Türk Ede- biyatı içinde, romancı olarak, önem- li bir yer alan, romancılığımıza kendi açısından yeni bir yön ve biçim kazan- dıran bir sanatçı, ayni zamanda gerek romancılığı, gerekse türk siyasi ve fik- ri hayatındaki yeriyle her zaman üze- rinde durulacak, incelenecek, anılacak ve tartışılacak bir kişidir. Eserleri alide Edibin 1908'den bu yana ya- yınladığı eserler çok ve çeşitlidir. Birçok eserleri yabancı dillere çevril- miş, bir kısım eserlerini kendisi önce ingilizce yazmıştır. Bazı eserleri de fil- me alınmıştır. 1908-12 yıllan arasında Seviye Talip, Handan. Mev'ut Hüküm, Son Eseri; 1932-28 arasında Dağa Çı- kan Kurt, Ateşten Gömlek, Vurun Katibeye, Kalp Ağrısı, Zeyno'nun Oğ- Tu; 1923-44 arasında, Sinekli Bakkal, Yolpalas Cinayeti, Tatarcık, İngiliz Edebiyatı Tarihi, 1946 da Sonsuz Pa- nayır, 1954 de Döner Ayna, 1958 da A- kile Hanım Sokağı, 1960 da Türkün Ateşle İmtihanı adlı eserleri yayınlan- dı. Bu eserlerinden birçoğu, almanca, rusça, sırpça, arapça, ve orducaya çev- rilmiştir. Sinekli Bakkalı önce ingiliz- ce yazmış, sonra türkçeye kendisi çe- virmiştir. Bu roman 1948 da verilen C.H.P. nin İlk Roman Armağanında birincilik oalmış ve romancılığımızda baskı rekoru kırmıştır. 1949 da 22. de- fa basılmıştır. AKİS/23