5 Ekim 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 12

YURTTA OLUP BİTENLER takdirde, amerikanlara yapılan sudan bir demarşın verdiği netice mucip se- bep diye gösterilerek ihale, bizim için "en uygun" olmaktan çok uzak şart- larla ilân edilecektir. Düşünmek lâzımdır ki 25 milyon Solar, 250, milyon türk lirası demektir ve asgari hesapla bunun yüzde ? ko- misyonu temiz 5 milyon türk lirası et- mektedir. Lokomotif düt dedi... merikan Yardımından, 33 dizel loko- motifin DDY'na alınması için 10 milyon dolarlık kredi sağlanıp ta iha- le açılınca buna, bir tanesi işte bu Vehbi Koç tarafından temsil edilen üç amerikan firması girdi: General Mo- Böyle hallerde, yapılması omutad işlem şudur: Hangi firma idari şartna- meye uymuşsa o ihaleye kabul edilir, diğerlerinin teknik teklifleri tetkik bile edilmez. Halbuki DDY'nda ilk lâubali- lik işin bu safhasında yapıldı ve ida- renin sorumluları bir belirli okaynak- tan salgın halinde çıkarılan dedikodu, girişilen gazete yayını ve bilhassa GE temsilcisinin mevcudiyeti (o karşısında idari şartnameye uymayan iki firma- nın da —GE ve Alco— tekliflerini na- zari itibara almak gibi "alışılmamış bir yol" a saptılar. Halbuki bu firmalardan GE, loko- motiflerin mülkiyetinin o Haydarpaşa da değil, New York'ta DDY'na geç- DDY'nda bir lokomotif çabalıyor "Çabalama kaptan, ben gidemem" tors, General Electric ve Alco. General Electric'in temsilcisidir.; Mayısta, firmaların teklifleri DDY n daki alâkalı komisyon tarafından açıl di. Derhal görülen, şu oldu: Sadece OM şartnamenin bütün maddelerini aynen kabul etmiştir. Diğerleri, idari şartnamenin son derece önemli bir kısım maddelerini kabul etmemişler- dir. Bunların bir kısmı şudur: — Türk mahkemelerinin, merci mahkeme olması 2 — Lokomotiflerin Haydarpaşada teslimi 3 — İşletme garantisi verilmesi 4 — 60 bin dolar civarındaki muka- vele pul bedelinin satıcıya aidiyeti. AKİS/12 Koç, mesini istiyordu ve içine aynı GE'nin karışmış olduğu bir başka meseleden dolayı bu hususun hayati önemi var- d 1 "Hadari Meselesi" Bundan beş yıl önce, 1958'te, DDY için krediyle dizel lokomotifi alın- ması gerekmiştir. O zaman, Hüküme- tin karşısına Hadari adını taşıyan bir suriyeli ermeni çıkmıştır. Hadari A- merikada GE ile anlaştıktan (o sonra Türkiyeye gelmiş, burada Vehbi Koçla temas etmiş, plânını ona söylemiş, Hü- kümet sorumlularına istenilen krediyi bulduğunu bildirmiştir. Alınacak olan lokomotif adedi 90'dır. Hadarl har biri 280 bin dolardan 90 tane GE lokomoti- fi satacaktır. İşin portesi 25 milyon do- lardır. Halbuki Hadarinin Amerikada alelacele, bu maksatla kurduğu Pana- merican İnvestment adını taşıyan şir- ketin kuruluş sermayesi —kendinizi sı- kı tutunuz— 1000 dolardır! Buna rağ- men, 90 lokomotife ait sipariş muka- velenamesi bu odehşetengiz şirketle DDY. arasında imzalanmıştır Fakat hemen görülmüştür ki, bahis konusu olan bir büyük dalaveredir. Mu kavelenamede krediden Oo bahsedildiği halde GE, para Amerikaya gitmeden lokomotiflerin imaline bile başlamayı reddetmektedir. Bunun üzerine bir miktar para ödenmiş, 5 adet GE loko- motifi gelip hizmete girmiş, ancak ta- raflar arasında ihtilaf patlak vermek- te gecikmemiş ve Hadari ile DDY mah kemelik olmuşlardır. Hadari amerikan mahkemelerinden, DDY'nın amerikan topraklan üzerindeki mallarına haciz koydurabilme hakkını bir karar halin- de almıştır. Bu karar halen yürürlük- tedir. İdari şartnamede, lokomotiflerin mülkiyetinin DDY'na Haydarpaşada geçmesi yolundaki madde bu durumun neticesidir. GE buna rağmen, teklifin- de, lokomotiflerin teslimi yeri olarak New York'u göstermiştir. Zaten Hada- ri ve iş arkadaşları, Amerikan oYar- dımından Türkiyeye o lokomotif al- ması için bir kredi verilmemesini te- min için ellerinden gelen gayreti gös- termişler ve GE'den daha 85 lokomo- tifin alınmasını gerektirecek ilk mu- kavelenin tatbiki için Türk Hüküme- tinin zorlanmasını istemişlerdir. İş teknik safhada ğjderi şartname alışılmamış bir şekilde ve "şimdilik" kaydıyla bir okenara bırakılınca, DDY'nın alâkalıları tek- liflerin teknik tarafları üzerine o eğil- diler. DDY, bugünlerde zaten değişti- rilmek üzere bulunan 2490 sayılı İhale Kanununa tâbi olmadığı için "en çok kıran" m işi mutlaka alması bahis ko- nusu değildir. DDY'nda Satınalma Ko- misyonları alınacak malların fiyatla- rıyla birlikte kalitesini ve çeşitli o ba- kımlardan elverişlilik (o derecesini Ode göz önünde tutmak hakkına ve imkâ- nına sahiptirler. DDY sorumluları, gerekli tetkikleri bu ışık altında yaptıktan sonra 33 lokomotifi GM' den almaya karar ver- diler ve bu kararı, mucip sebepleriyle birlikte Ulaştırma Bakanlığına bildir- diler. İşte, kıyametin büyüğü bundan son- ra koptu kılırsa, bütün tetkikat saf- hasında işin etrafi bir dedikodu ve