16 Şubat 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

DÜNYADA OLUP BİTENLER nin Paristeki temsilcisi yaptığı basın toplantısında yeni hükümetin Kürt- lere karşı davranışı aydınlanıncaya kadar ihtilâle yardımcı olacaklarını bildirdi. | Hükümetten o kendilerine muhtariyet tanımasını. o askerlerini “Kürdistan"dan çekmesini ve petrol gelirinden muayyen bir hisse verme- sini talep ediyorlardı. Aslında kendi- leriyle savaşmakta olan Kasımın or- tadan kaldırılması ve kabineye iki kürt Bakanın alınmış olması onları kâfi derecede memnun edecek se- beplerdi Maziye bakış Bu ihtilâli doğru bir şekilde kıy- metlendirebilmek için ihtilale yol açan olayları iyi bilmek (lâzımdır. Kasım 1958 ihtilâlinden beri ortaya çıkan her yeni güçlükle biraz daha şaşırmış, bunlar karşısında sistemli ve müstakar bir politika takip ede- memişti. Kasımın durumunu etkile- yen en önemli unsur Nasırın şahsın- da temsil edilen Arap Birliği idealiy- di. Kaşım ne Arap Birliği bayrağını Nasırın elinden alabilmiş, ne di nun dümen suyunda, bir gütmeyi kabul etmişti. dışarıda arap milletleri (tarafından sevilmez olmuş, içeride milliyetiçi ıraklıların düşmanlığını kazanmıştı. Arap alemindeki prestijini sarstığını düşünerek CENTO'dan çıkmış, Tür- kiye ile münasebetlerinin bozulması- na aldırmamıştı. Küveyt üzerinde haklar talep etmesi hem arap ülke lerini, hem de İngiltereyi karşısına geçmeye zorlamıştı. Bu durumda sır- tım dayayabileceği Sovyet Rusyadan başka hiç bir devlet kalmamıştı. Son olarak ona yanaştı. Sovyet Rusya- dan aldığı yardımlarla durumunu kurtarmağa çalışıyordu. Bu kendisi- ni büsbütün Türkiye düşmanı yaptı. Memleketin içinde Kasınım karşı- laştığı güçlükler, odışarıdakilerden daha az olmadı. Daha İhtilâlin beşin- ci ayında Bağdat Radyosu bir sui- kast teşebbüsünün ortaya çıkarıldı- ğını bildiriyordu. (Aralarında eski Başbakanlardan Raşid Ali Geylani- nin de bulunduğu bazı kimseler Na- sıra bir ihtilâl hazırlamakla itham edildi. Bunların bir çoğu idama mah- küm edildi. Daha sonra 1959 Martın- da Nasırcı Albay Şeyyaf Musulu ela geçirerek bir hükümet kurduğuna i* lân etti. Kasım komünistlere ve kürt- lere dayanarak bu isyanı bir hafta- da bastırdı. Bu isyan iki bin kişinin anına mal oldu. Aynı yılın Kası- mında otomobiline ateş açıldı. Bu su- ikasti omuzundan yaralanarak atlat- tı. Son iki senedir de kürtlerle uğ- raşıyordu. Irakın kuzeyine yerleşen Barzani kuvvetlerinin oİsyanını bir türlü bastırmaya muvaffak olama- mıştı. Bütün bunlara Üniversiteliler- le aydın çevrelerdeki huzursuzluk da eklenirse Kasımın düşürülmesine yol açan sebepler daha iyi anlaşılmış o- Iraktaki yeni idarenin Kasım başarısızlığa (götüren gereken dersi almış olması beklenir. Teni Hükümetin bilhassa Nasırla ku- racağı münasebet hayati önemdedir. Arap Birliği idealine ihanet eder mevkiine düşmeden Mısırla mesafe- yi muhafaza edebilmek fevkalâde hassas bir denge kurmaya bağlıdır. Şimdiden ıraklı idareciler Mısıra tes- lim olmak niyetinde olmadıklarını gösterecek işaretler vermeye başla- mışlardır. Bünunla beraber bu ihtilâlin ne- yi değiştireceği, hele iktidarların kanlı ihtilâllerle alınıp verilmesi ge- leneceğini değiştirip değiştirmeyece- ği hiç bilinmez. ANATOMİ Irakın 1963 İhtilâli ile 1958 İhtilâ- lini birbirine benzetmeye ve ikin- ciyi, birincinin alınan intikamı gibi göstermeye kim ne kadar çalışırsa çalışsın bunun, gerçeği uzaktan ha- tırlatan dahi hiç bir tarafı yoktur. Eğer hâdiseden Mr ders çıkarmak gerekirse, yeni darbenin anatomisi- ni iyi bilmek lâzımdır. — Irak halkı 1963 İhtilâline karşı pasif kalmıştır. Nefret edilen Nuri es Salt idaresinin devrilişini kutlayan coşkunluklardan hiç biri- ne rastlanılmamıştır. Nuri es Sai- tin devrilişi Irakta yeni bir devre- nin açılışı, Demokrasi orüzgârının artık bu sıcak beldede eseceği ümi- dinin doğuşu olduğu için böyle Mr coşkunluk doğurmuştu. Sonra, o- nun yerini hayal kırıklığı aldı. Ka- sıma karşı ihtilâl olunca halk, ga- rip bir tevekkül içinde omuz silkti. 2 — 1958 İhtilâli bir Milh İhtilâl idi. 1963 İhtilâli bir Saray ihtilâli oldu. Vuruşanlar, Silâhlı Kuvvetle- rin iki kanadından ibaret kaldı. Ka- sımalar kaybettiler, ötekiler (Oka- zandılar. Gitti Gülsüm, geldi Gül- AKİS/24 süm! — Nuri es Sait devrine ait hiç 3 Mr kuvvet 1963 ihtilâlinde en ufak. rolü oynamadı. Nuri es Saitin ve talihsiz iki kader ortağıyla hempa- larının cezalarını bulmuş olması bir tepkinin sebebini teşkil etmedi. Kasımın Halk Mahkemesi, Kasıma karşı girişilmiş hareketlerin ceza- landınlmasındaki davranışları dola- yısıyla yeni ihtilâlciler tarafından intikama maruz bırakıldı. Bunlar kendilerine yapılanların, kendilerini dan daha iyi idare edebileceklerine dair imanlarını Kasımın kaale al- masının öcünü aldılar. Nuri es Sait devri Irak için ebediyen ka- panmış. bir tarih yaprağıdır. 4 — Kasım ile Nuri es Sait ara- sında, akıbet bakımından da hiç bir benzerlik yoktur. Birincisi, elin- de silâh vuruşarak, cephanesi bitin- ceye kadar çarpışarak, kahraman- ca ölmüştür. İkincisi, zenne kılığın- da kaçarken yakalanmış ve halkın hışmına maruz kalarak parçalan- mıştır. 5 — 1988 ihtilâli ne kadar "Na- sırın eseri" ise, 1963 ihtilâli ancak o nisbette "Nasırın eseri"dir. Nasır her arap ihtilâlini desteklemekte- dir. Yeni rejim kendi dümen suyu- na girerse onu yutmakta, istiklâli- ni muhafaza edince ona düşman o- lup güçlük çıkarmakta, ihtilâlin yenisine bakmaktadır. Bu bakım- dn Irakın Nasırın eline geçmiş ol- duğu, kuwvetli sayılamayacak bir ihtimaldir 6 — lraktaki yeni ihtilâlin en kati vasfı, onun antikominist oldu- ğudur. Ancak unutmamak lâzımdır ki bu vasıf 1958 ihtilâlinin de vas- fıydı ve Kasım Sovyetlerin kucağı- na kendi arzusuyla düşmemiştir. Bir çemberi kırmaya muvaffak ola- maması ve hem kendisine, hem memlekete temiz havayı getirecek pencereyi açamaması Iraktaki rota değişikliğinin sebebini teşkil etmiş- tir. Yeni idarecilerin başarı şansla- rı, Kasımın yapamadığını yapıp yapamayacakları ile alâkalıdır.