22 Eylül 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11

LA Çok Partili Hayatın Ondör — Sayın Celal Bayar, C. H P. den ayrılırken ver- miş olduğu beyanalta “C. H, P. Genel Başkanı Sayın İnönünün memleketimizde kurulmasına kat'i olarak karar verilmiş o:an çok partili hayatta benim deruhte etinemi arzu ettiği muhalefet vazıfesi” tâbhirini kul- lanmıştır. Böyle bir tercihe neden lüzum duydunuz? — Sayın Celal Bayar, hazırlamış olduklar: D. P. programını bana getirmek nezaketinde bulunduğu za- man kendisiyle purtl—ıl hakkında lik görüşmemiz oldu. Hiçbir zata bir parti teşkil etmesi teklif ve telkinin- de bulunmadım. Sayın Celal Bayarın parti teşkil etme- sinden mennun olmuştum. Bu hissimi, belki birkaç ve- sileyle söylemişimdir. Program hakkında İlk maltimatı alınca, geçmiş tecrübelere göre dikkat bâzı noktalar Üzerinde fikirlerimi söyledim. Benim O 2u- man Sayın Celal Bavura end HDe bahsettiğim mev- zuları şöyle hatırlıyor Din. siyasette uuna olara.k kullanılacak mı? Mek- tep yaptırmıak hamlesine mru gelecek mi? Ve seçim meselesi hallolunacak mı Benlim hatırıma gelen bu mevzular Üzerinde karşı- lıklı görüştük. — Bîze bıraz çok partili hayata geçiş günlerini an- latır mısı e tekrar vazifeye yeldiğim zaman , çok partıll hayata glrmenln kat'i bir lüzum olduğuna insan- e bilir. İkinet Dünya Harbi fiilen biter bitmez 1945 Ma- yısında ve 1945 B. M. M. açış nutkunda bir muhulefet partisinin eksikliğini açıkça ilân etmiştim. İlk devre şöyle geçmiştir: 1945'de Kalkınma Partisi teşek- i Fazla ilerlemiyordu. Germiş muhalefet partileri tecrübelerinin bıraktığı hayal kırıklığı ruh- lardan çıkarılamıyordu. mokratik hayata geçmek kararımızın ciddiyetine lna.ııılmak için oldukça zaman geçmiştir. D, nin masındun sonra da endişe- leri yenmek için uzun muddet sabır ve yardım göster- memiz lüzumlu olmuştur. Kararın dönülmerz. tabintta olduğu anlaşıldıktan sonra, gittikçe artan bir siyasi cesaret havası yayılmıştır. Ölçülerin kaçtığı, sabırla- rın tükendiği devreye gelmiştik. 19417 hakiki bir bırh- ran noktamdır Ümitsizlik asikâr bir hnale celdiği za- man muz Beyannamesiyle demokrasi hayatı- mın yerleşn.esi için kat'i tedbir tarafımızdan alınmış- tır. — Çok part"l hayata geçiş 14 yılı buldu. 14 yıl sonra buşün Devlet Radyosundan Muhalefetin gayri meşru olduğu sdylenmektedlr' Görünüşe bakılırsa 14 yıldır, galiba pek fazla vol almadık. Ne dersiniz? —4 y r pek ehemmiyetli bir vol aldık. mıde eski dem k :ısl twrübelerl eski hürriyet tecrübeleri üç dört aydan fazla sürmemiş idi. Slmdl 14 Üncü ul- dayız. Bu. Iletoı> blh'ük bir başarıdır. Bundan ka 1876' da. 1908 e Cumhurivetin başında hUrrhı—t ve mc—deuhı—t rejımlne heves eden idealistlerin savısı, savılarak kadar azdı ve gecçmiş teşebbüslerin hiç birl- si halk kütlesine yayılmamıştı. Şimdi idealistler vüz- binlerce yetişmiiş ve demokrasi hayvatı en kuytu köy- lere katlar yayılm's ve yerleşmiştir. Cok ehemmiyetli btr yol aldık. Milleti demokratik hava'tan mahrum et- meve hiç kimsenin gücü vetmly ecektir. Muhalefetin gAVrİ Mesru o'dutunu düiş'nmek Türk milletinin htür- rivet ve medenive' rejimine hakkı ve istidadı olmadı- gını sanmuktır. Bövle bir sanış haksızdır ve tehlikele- rin hepsine maruzdur. — Çok partili hayata geçiş şüphesiz bircçok sarsın- tılara, bâzı zikzaklara sebep olacaktı. Bunda hiç şüp- he yok... Fakat çok partili hayatın, Kurtuluş Savaşı- nın llk günlerinden beri milletce gaye edindiğimiz “Ba- tı medeniyeti dâvası”nı ciddt şekilde tehll'keye attığı- nı düşünenlerin sayısı gittikçe çoğalmaktad K ARİS ©9 FVT''T raza düncü Yılında İnönü ile Mülakat Mülâkatı yapan : Hamdi AVC' OGLU tili hayatın bu baxımdan teairleri ne olmuş — Batı medeniyeti dâvaaı, sinidive kndıu' deallat Iktidar mımplerhun tewbhlbıu,x dü, Eski bir fikre göre, Türk milletine adaletli Istibdat devri uygun düşerdi. 1945'te girdiğlmiz yeni hayat tarzı medeniyet ve hilr- riyet dâvalarını milletin öğrenmesine ve benimseme- sine yol açmıştır. Bu devrede geçen zikzaklar, hazır olmıyan muhitimizirn içine girdiği zaruri tartışmalar dır. Bu tartışmalardan ştmdiye kadar esaslı bir zarar #örmedik. Aksine, zikzaklar dâva sahibi idealistleri marrllcndlr nekte, vazifeye çağırmakta ve nihayet celer ve başarılar alınmaktadır. Geri ha- reket heven ve gayretleri.ne kadar hı.raretlı- çıkarna çıksın yıpranıyor ve asıl dâva korunuyor ve ilerliyor. Benlin görüşüm budur. — Demokratik hürrivetler kalâı.nlırken. orman yakma hurriyeti kecncri ormana salma hürriyetti, ça- lışmadan kazan hi okumama hürriyeti. mil- lete yalan söy)eme hnrr&yeu alabildiğine gelişmek- tedir. En mithimi bir ideal buhranı cemiyete hâkim ol- adır. Gözün gördüğü manzara budur. Siz ne dü- Üyorsunuz ? — Gözidn gördüğü manzara hakkında ne dilşündü- giümti söyledim. Sarsılmaz kanaatım temelsiz bir iyim- serlik değildir. Yeni hayvat tarzının millete mal olma- Şim u benimsemenin ho— olan ve olmıyan sanıalarındzm lmtlhan vererek reç Söylediğiniz yakma ve ıkma ve demaroji man- ları zarari olarak gecirmekte oldu&fumuz hastalık- lardır. Milletce selâmetimiz. bu hastalıkların mutlaka yenilmesine bağlıdır. Ben, blhnk milletimizin mânevi sahada sağlığını kurtarın se'iimele erecefine. hastalık- tan nlmet beklh(—n zihnivetleci her halde yeneceğine adamını, Bütün bu manzaralarda, 194579 ıerdlğlmlz kamrda en ufak bir s'mııntı ru- hunıda sla d 'sh demokra.ıive inanmıs, bambaska bir gençlik yetlvmhth" Fakat cemiyete hâkim olmaya baş- hyan hava, ideal buhranı gençliğe de tesir etmiyecek midir? t buhran genelikte de tesir edecek köyeler bu'm—ıktır Bu bir tahlat hüdisestdir. İnsaf ile dü- şilnürsek ve gençliğimizin mitletin hayat cevheri oldu- ğunu göz önüne alırsak, genclik, Atatilrk inkılânlarına ve onların ilham ettiğt med(-nl) et ve yükselme idealine sahip v dık olacaktır. G liba her şeyden evvı-l bu ağır atmoaferi, bu umltmzllk 'haxas m değiştirmek lâzımdır. Sosyal ve iktisadi sahalar ahrîbat ancak yeni bir manevt hava içinde tamır edllebüir Ümitler C. H. P. dedir. Bu yüzdendir ki C. H. P. vi çok çetin bir vazife bekle- mektedir sanırız. Acaba siz duruml nasıl görüyorsu- nuz? C P. çok çetin bir vazife ıclndı—dlr Gelecek- ifesi de hu tablatte olacaktır. medenivet idı—allerlnl tahakkuk ettirmek ik tid nda. oesaronnde. vazifesi ve kat'i kararındadır. — D P. iktidarının muvaffakiyetsizlik sebenlerin- den biri de en imkânsızı vaadetmek. fakat en ufak ha- z—rlık yapmamak olmuatur. Yarın çok ağır vazifelerle rşılaşacak olan C. H. P. iktidara hazırlanmakta Mmı- dır Z r gün, bizim h:ızırlıf:ıımıa yeni bir unsur ek- lemekte ve 1$:ık tufmak olan C. H. P., gelecekte dah olarak  r. azırlığını tathik etmek İmkânını bulduğu vakit, millet demokrasinin kabul ettiği müddet zarfında buşarılı neticeleri görecektir. ”