24 Eylül 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

İKTİSADİ VE MALİ SAHADA Maliye Fahrettin Kerim Gökay Eli - sopalı adam Asayiş ve hesap kitap Monoton ses belki de bin birinci defa olarak aynı ismi, aynı mevkii ve ay- nı şehri okudu. Saat 19.30'a yaklaşıyor- du. Ankara Radyosunun haberler bulte— ni saat 19 da başlamıştı ama hâlâ tek haber verilmiş değildi. Mütemadiyen Başbakan Adnan Menderes'e gelen tees- sür telgrafları okunuyordu. Bunlardan evvel de Cumhurbaşkanına gelen telgraf- lar dinlenilmişti. Bu hal günlerden beri sürüp gidiyordu. Bazan aynı şahsın iki tegrafı birden 'kıraat edilmekteydi. Hem sadece 19 bülteninde değil... Gerek İs- tanbul, gerekse Ankara radyolarının tün havadis bültenleri böyle başlıyordu. 6/7 Eylül hâdiseleri bütün yurtta derin akisler uyandırmıştı ve telgraflar hareketin millet tarafından nasıl tel'in e- dildiğini ortaya koyuyordu. bun- ları teker teker ve saatlerce radyolarda okumanın bir faydası bulunmadığı aşi- kârdı X adyonun programları bakımından işaret edilmesi gereken bu n milletin topyekün kayıpları doğrudan doğruya hükümetin acele tedbir alması- nı gerektkiiyordu. Zira vaki hâdisenin muhtelif yönlerden tetkiki muhakkak ki, mulhtelif ilim kollarının ve disiplinlerinin mevzuuydu. Ceza hu- kuku, Anayasa hukuku, Amme hukuku, 24 İdare hukuku, Devletler Umumi hukuku mütehassıslarının meselede kendilerini çok yakından ilgilendiren hususlar bula- caklarına da şüphe yoktu. Ancak bütün bunların üstünde iktisadi - malt yön ge- liyordu. Zira diğer ilim kollarının tet- kikkıri için belki zaman henüz erkendir. Ama bir iktisadi - mali tetkik için hâdi- se olmuş ve bitmiştir. Şimdi o yönden muhtemel neticeler derhal incelenim eli- dir ki gerekli tedbirler sür'atle alınabil- - sin. Hâdisenin ehemmiyeti adisenin ehemmiyeti, herkes taralın- dan takdir edilmektedir. İlk tahmin- ler zararın 1 milyar civarında olduğu merkezindeydi. Ancak bunda, heyecanlı günlerin mübalâğası mevcut bulunabilir. Rakkasımla yarı yarıya 'tenzilât yapılsa, gene 500 milyon 1lira kalır. 6-7 Eylül gecesi hadıselerının Iktı— uzun vadeli tesirler Bunlardan birinci- kısa vadeli tesirler, 'diye ikiye ayrılabilir. ler hemen hâdiseyle birliktte meydan gelenlerle, bu sonraki devre- lerde ortaya çıkacaklardır Kolay veya Fakat ikincilerinin tesirle- n 'bir zaman devam edecekdir M ket hesabına birincilerden da- ha elemli olacaklar da belki bunlardır. Zarara uğrayanların maliyetini Rum vatandaşlar teşkil etmektedir. Yalnız şu- rası da var ki, zarar görenler arasında bir kısım yahudi, ermeni ve hatta türk vatandaşların olduğu da haber verilmek- tedir. Mahvedilen servetin iktisadi ba- kımdan - hukuki bakımdan da öyledir - milli servet sayılması için o memle- ket yerlilerine ait olmasından başka bir şart lâzım değildir. Görülüyor ki mah- vedilen itam- mânasiyle milli servet ol muştur. d Hem de nasıl bir zamanda eydana getirilen zararlar çeşitli şe- killerde olmuştur. Dük e mağazalar yıkılıp hasara ugratılmıştır Dükkân ve mağazaların içindeki perakende ticaret metası olan mallar yokolmuş, kırılmış bir suretle ıktısadı, bakımdan faydasız hale getirilmiştir. Pek hususi otomobil ve vasıta keza iktisaden faydasız hak so- kulmuştur. Hasara uğratılan ve mahve- dilen mal, me eta ve eşyanın' bir kısmı it- hal malı, i olan talep vaziyetimiz, bu meselelere da- ir bilgileri en kıt kimselerin dahi meç- hulü değildir. Menfi yatırım Mecmu hasarı, izahta kolaylık olsun diye stokları da bir zayıat olarak ala diye isi inlendirilmektedir. Bu itibarla bu yarını milyarlık zararı, stok azalışını, ya- rım milyarlık bir menfi yatırım saymak yanlış olmayacaktır. Ü birkaç misli nisbetinde olmaktadır. misal vermek gerekirse, — yatırımda milyon liralık bir değişme, meselâ çoğal- tan emsali ise, milli gelirde 100 mil- yonluk değil, lâkin 300 mılyon liralık bir miyetin kaç olduğu bilmemektedir. İstanbul hâdiselerinden.. Lanet.. AKİS, 24 EYLÜL 1955