23 Ağustos 1934 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

— 4—VARIT 23 AĞUSTOS 1934 : Sanayi mıntakalarında bir tetkikin intibaları Zonguldak kömür hav- zasında yeni tesisat Sir ulaş tarafı 1 İnci sayıda) Ledi tir. Zonguldağa çıkıp ta maden ocaklarına doğru giderken dağ yollarından etrafa bakmca insa - na İsviçrenin bir köşesinde seya- hat eder gibi bir his geliyor. Bu toprakların altında tabaka tabaka kömür yığınları olduğunu düşü- nünce etraftaki ağaçlı © ve çamlı manzara karşısında hayret etme - mek mümkün olmuyor, Iş Bankası, maden havzasının bu tabii güzelliklerindeki kiyme- ti takdir etmistir. Onun için ma- den ocaklarının arasında bir dağın sırtına güzel bir kösk ile bu köşk etrafında cennet denecek kadar güzel bir bahçe vücude getirmiş- tir. Başvekil Paşa ve İktisat Ve- kili Celâl Beyle refakatlerindeki heyet sabahleyin Zonguldağa çı- kıp resmi ziyaretlerini yaptıktan sonra köşk mevkiine gitti. bura- da bir kahve içildi: o Sonra Türk antrasiti fabrikasının temel atma merasimi . yapıldı. Öğle yemeği de gene burada yenildi. Burada temeli atılan fabrika bir nevi “kok,, kömürü yapacak - tr. Fakat bu kokun, şimdiye ka- dar bildiğimiz koklardan bir az farkı vardır. çünkü içinde yüzde on n'sbetinde gazı bulunacaktır. Onun icin bu koka Avrupalılar “sömikok,, diyorlar. Biz de sö- mikok yerine “Türk antrasiti,, de- mek daha muvafık görülmüştür. Onun için tğmeli atılan fabrika - ya da Türk antrasiti fabrikası de- niliyor. Kullanış cihetinden Türk an - traşiti bugünkü kok kömüründen daha ziyade aile ihtiyaçlarına uy- gun olacaktır. Çünkü Türkantra- s* içinde yüzde on nisbetinde gaz bulunması bunun daha kolay- lıkla yanmasını temin eder. Bu- nunla beraber gazın nisbeti az olduğu için kömür yanarken is yapmaz. Türkantrasiti umumi - yetle kok kullanıldığı yerlerde ise yarayacaktır. Bilhassa kalorifer tesisatlarında kullanılacaktır. Hat- tâ hususi surette yapılacak ocak- larda yakılmak şartiyle mutvak - larda yemek pişirmeğe bile ya- rayacaktır. Bu itibarla yavaş yavaş mem- leketimizde odun yakmak itiyadı kalkacaktır. Odun kömürü sar - fiyatı da azalacaktır. Memleke - timizde ormanların muhafazasına büyük mikyasta yardımı olacak - tr. Bundan on, on beş (o sene evel Türkiyede kok kömürü sarfiyatı nisbeten pek mahdudtu. Sarfiya- tm yekünu yirmi beş bin | tonu geçmiyordu. Fakat bu mik- tar her sene bir az daha artmak- tadır. Son senelerde memleketi- mizdeki kok istihlâki yetmiş beş bin tonu bulmuştur. Onun için şimdiki halde Türkantrasiti fab - rikası seksen bin ton kömür istih- | sal edebilecek şekilde yapılıyor. Binaenaleyh Türkantrasiti fab- rikası yapılıp bittikten ve kömür #stihsaline başladıktan sonra şim- di kismen hariçten gelen kokla - rın artık ithaline ihtiyaç kalmıya- © calur. Halkın: kömür ihtiyacı © tamamen kendi yerli kömürleri - . | mizle temin edilmiş olacaktır. Zonguldak maden havzasından | çıkarılan kömür miktarı da o nis- bette artacaktır. Zonguldağın Kilimli havzasın- da İş Bankası yeni bir lavuvar te- sis etmiştir. Elli bin lira bir ser- maye sarfiyle vücuda gelmiş olan bu yeni lavuvarın tesisinden mak- sat, Kilimlide çıkarılan maden i kömürlerini yıkamak ve temizle- mek için diğer mıntakalardaki lavuvarlara kadar götürmek zah- metinden ve masrafından kurtul- ünkü tuvönan kömür p temizlenip çıktık- maktır. lavuvara tan sonra hacminin yüzde otüzu- nu kaybeder. Kömürün bu fazla ve işe yaramaz aksamını Kilimli- den diğer lavuvarlara kadar taşı- mak beyhude bir masraf yapmak- İ tir ki Kilimli lavuvarı bu fazla ve beyhude masraftan ocak sahiple- rini ve madencileri kurtaracaktır. Iş Bankası Zonguldak maden havzasiyle alâkadar olmazdan ev- vel buraları sadece ecnebi serma- yedarlarının ve gayri Türk ana - sırın elindeydi. Bu toprakların ve bütün kömür havzasının asıl sahibi olmak lâzım gelen Türkle- re ancak ocaklarda amele olarak çalışmak düşüyordu. Pek nadir olan ocak sahibi Türkler serma - yesizlikten nihayetsiz müşkülât içindeydi. Hatta garip olan cihet sudur ki bir müddet evvel doğru- dan doğruya hükümetin işlettiği ocaklarda bile bu müskülât gö: lüyordu. Onun için hükümet ken- di işlettiği ocakları hususi ellere devretmişti. Bugünse vaziyet tamamen de- ğilse bile esaslı surette değismiş- tir. İş Bankasınm alâkası ve dik- katli idaresi sayesinde Zongul * dak maden havzasında Türk ser- mayesi ve Türk idaresi bir mev - cudiyet olduğunu göstermiştir. İş Bankasının idaresi altında olan ocaklarda Türk maden amelesine karşı gösterilen şefkat eserleri ec- nebi şirketlerin elinde olan ocak- larda nümune ittihaz edilmek hislerini doğurmuştur. Türk a- melesinin ve maden ocaklarına civar olan köylülerin sıhhi ve me- deni vaziyetlerini #lah hususun - da esaslı adımlar atılmıştır. Nihayet bütün bu gayretlerin memleket iktısadiyatı Ohesabma da muvaffakiyetli neticeleri göz- le görülecek elle tutulacak dere - ceye gelmiştir. Evvelki sene E - reyli - Zonguldak maden havza - larından istihsal edilen maden kömürünün yekünu bir milyon üç İ yüz elli bin ton kadardı. Geçen İ sene bu miktar artmış, istihsalât yekünu bir milyon altı yüz elli bini geçmiştir. Bu sene istihsalât gene mühim nisbette artmakta- dır. Sene nihayetinde istihalât yekünunun iki milyonu geçeceği temin olunmaktadır. İki milyon İten kömürün para ile ifadesi İ — beher ton kömür vasati altı li- ra olduğuna göre — en aşağı on, on iki milyon liralık bir servet is- tihsali demektir. Bu servetin büyük bir kısmı maden havzasında oturan halkın ve köylülerin eline geçmektedir. Bir halde ki bugün dünyanın her Ergani istikrazı . (Başmakaleden devam) beraber gene emlâk sahibini mem- nun edebilecek bir şey kalırdı. Fakat sermayelerine emin bir işletme vasıtası bulamıyan kimse- lerin hep birden apartman ve akar inşasına girişmeleri (oemlâklerin hem kıymetlerini, hem de gelir - lerini birdenbire düşürdü. Mese - lâ kırk binlira sarfederek bir apartman yapmış olan kimse bir iki sene sonra bu mülkü yirmi beş, otuz binliraya satmak istediği halde bir türlü müşteri o bulamaz oldu. “Aparlmanın getirdiği icara gelince bu da yüzde dörde, beşe kadar düştü. Demek oluyordu ki paralarına e- sarruf sahiplerinin mevcut ihtiya- cı hiç düşünmiyerek hep birden i emlâk ve akar yaptırmağa başla - mum emlâk kıymetlerini (| sıfıra kendileri için de ayrı birer zarar teşkil ediyordu. İşte hükümet bu vaziyeti görün- ce devletçe tatbik edilmekte olan imar işlerinden tasarruf sabipleri- nin istifadesi çaresini aradı. Bunu da Ergani demiryolu gibi mutlaka hili istikrazla yapmağa imkân ver- mekte buldu. Ergani istikrazının gerek birin- ci, gerek ikinci tertiplerinin evel- ce gördüğü büyük rağbet hüküme- tin bu hesakında aldanmadığını isbat etmiştir. Elinde parası olan | birçok kimseler hükümetin kendi» leri için hazırladığı bu — fırsattan istifade etmiştir. Paraları ile Er- gani istikraz tahvili satın almış - lardır. Binaenaleyk geçen tecrü - belere bakarak bu'defa piyasaya arzedilecek olan üçüncü tertip is- tikraz tahvillerinin de belki bir iki kafta içinde satılacağı muhakkak sayılablir. Hakikat halde Ergani istikrazı- nın üçüncü tertibi de şerait itiba - riyle evelkiler gibidir. Bu istikraz için yüzde beş faiz verildikten başka senede iki defa kura ile ik- ramiye dağıtılacaktır. Bir taftan emin bir gelir temin edecek, diğer taraftan talie bağlı büyük bir ka- zanç yolu daima açık bulunacak - Ur. Daha sonra Ergani iştikrazı borsada kayıtlı olduğu için istiyen- ler istedikleri zaman hiç bir zarar görmeksizin tahyillerini paraya çevirebileceklerdir. Nihayet bu istikraz tahvilleri hükümetçe te - minat ve saire işlerinde para gibi kabul edileceği için bu da ayrı bir kolaylık olacaktır. Buraya kadar verdiğimiz iza- hattan sonra Ergani O istikrazının neden dolayı diğer hiç bir istikra- İ za nasip olmıyan büyük bir rağbe- te mazhar olduğu kolayca anlaşı- lar, Mehmet ASIM BA tarafında iktısadi buhrandan şi» kâyet edilmekte olmasma rağ - men Ereyli ve Zonguldak havali- | si memleketimizin en refahlı mın- takalrından sayılabil'r. İlâve edelim ki maden havza- smdaki refah seviyesi gün geçtik- çe daha ziyade artacaktır. Çünkü hükmetin takip ettiği program maden kömürü ihracatını her se- ne mümkün olduğu kadar çoğalt- maktır. Dehilde ve har'çte sarfi- ! yat derecesi arttığı taktirde mev» cut vasıtalarla Ereyli ve Zongulk- i dak havzasında kömür istihsalâtı- nr beş milyon tona kadar çıkar - mak kabildir. Zonguldak hav * zasının ihtiva ettiği kömür serve- min işletme sahası bulamıyan ta - | maları bir taraftan memlekette u- | doğru götürüyor, diğer taraftan | kâr getirecek olan'imar işlerini da- | Gurur duyduğumuz milli bir müessese #esemizin onuncü yıl dönümünü kutlu - layacağız. Türk milletinin kuruluş sa yaşından sonra ikısadi ve ticari sahade de ilerlemesi (Oicap ediyordu. Bütün memlekette ticari piyasayı ecnebi ban. kalar tutuyordu. Halk kazancını ya bu bankalara yatırıyor, yahut ta evinin bir köşesinde yastık, minder atında saklı - yordu. Memlekette bu küçük paralarin bir! bankada toplanması hem halkı faiz ge tirir bir tasarrufa alıştıracak ve hem de; husule gelecek Türk sermayesi ile mem- lekette çok büyük işler yapılabilecekti . Her sahade irşatlarını esirgemiyen Ulu) Gazi Obankallık Oo saasında da Türk gençlerinin muvaffak olacağına işaret byurdu ve bu işaret üzerine memleke-| timizde Türk sermayesi ile ilk (o büyük! İ Türk bankası kuruldu. Büyük o şefin İ bir işareti kâfi gelmiş, 924 seriesinin 26 Ağustosunda “İş Bankası, tesis edilmiş- ti. İşte önümüzdeki pazar günü onuncu yıl dönümünü kutlulanacak olan büyük| müessese, Türkiye İş Bankasıdır. OOn sene gibi kısa bir zamanda pek çok iş- ler başaran bankanın kuruluşu o haberi ortaya çıkınca bütün memlekette pek bü ? yük bir ümit uyandırmıştır. Türk mille- ti, bankacılık sahasında da ilk adımı a- tıyordu. Memliketin her tarafını kap - lıyan ecnebi bankalar gözlerini dört aç- mışlardı.. Bankanın gayesi bütün memlekete şamildi. o Yalnız işe mütevazi bir şe - kilde başlanacak, Türk O tüccarının, Türk işçisinin ve nihayet her Törkün yardımiyle banka iktrsadi sahada büyük hamleler yapacaktı. İşe evvelâ her biri on lira itibari kıymete malik “yüz bin hisseye taksim edilmiş bir milyon Yiraf sermaye ile Başlandı ve sermayenin dörtte biri istenerek banka (o kuruldu. Hisse senetleri memleketin her tarafın. da büyük bir rağbetle karşılandı ve sa tıldı. Bu hal, sermaye sahiplerine emniyet ve itimat verdi ve bankaya (o mevduat başladığı gibi tasarcuf hesabı da az za- manda 12541 lirayı buldu. Bankanm 924 te yalnız Ankara ve İstanbulda şu- beleri varken 925 te İzmir ve Bursada da iki şubesi açıldı. Banka bütün mem- lekete emniyet vermiş, ecnebi banka » lardan paralar alinarak buraya yatırıl- suya başlanmıştı. — 925 senesinde ta - sarruf mevduatı 132.290 liraya çıkmış- tr. 926 senesinde bankanın sermaye - si iki milyona © çıkarılmış, 927 de de İtibari Milli Bankasının iştiraki temin edilerek sermaye dö-t milyona baliğ ol- muştur, 929 da ise sermaye beş milyona çı: karılmıştır. o Ecnebi bankalar beş sene gibi pek kısa bir zamanda sermayenin bu yükselişini ve bütün mevduatla bir - likte tasarruf yekünunun da kabarma. hayretle görüyorlardı. Türkler sen verse tur emsan seen vera aeram ti asırlarca işletilebilecek derece- de zengin olduğu için istikbal i- çin de endişe ebilecek hiç bir şey yoktur. Ereyli ve Zongudak havzası - nım milli iktısadiyat s#hasında mü- him bir nusur olarak işletilmesi, 'Türk sermüyesinin ve Türk ame lesinin bu istihsal unsurundan bol bol isifadeler tem'n edebilmesi hususunda (İktisat Vekili Celâl Beyin himmet ve gayretini taktir- lerle karşılamak lâzımdır. Celâl Bey iptida İş Benkası müd ş sıfatiyle alâkadar olduğu bu iş ve | istihsal sahasmı, İktısat Vekâleti- ne geçtikten sonra bırakmamış, | her sene bu yolda ileriye doğru muvaffeskiyetli adımlar atmıştır. Bu ileri adımların bundan sonra da devam edeceğine kuyvetli bir itimadımız vardır. Mehmet Asım (Yarın: Zingal sirketinde) ! : İş bankası on yenir neler yaptı ? Ilk senede tasarruf mevduatı 12000 li iken bugün 14000000 milyona varmıştı” 26 Ağustosta büyük bir milli mües-| bankacılıkta da kabiliyetlerini gös“ mişler, muvaffak olmuşlardı. İş Ba* kası, sermayesi yükseldikçe bir yan da gayelerine doğru adım : Memleketteki iş sahası genişleme büyük iş müesseseleri kurmıya sav#f Se mıştır. Bir yandan da ihtiyat ayrılıyordu. Bugün İş Bankasının tiyat akçesi (2.690.000) liradır, sermayesinin yarısından fazlası. Halbuki Cümhuriyetten evvel Töİ kiyede mevcut ve sermayeleri Yi a yirmi üç milyon lira olan on bir bank nın ihtiyat o akçeleri la e 276.677 lira kaddar bir para idi. On de bir Türk bankası o ihtiyat an sermayesinin yarısına iblâğa uya olmuştur. Bankaya ilk sene © um” mevduat iki buçuk milyon bira iken İ i ci senede sekiz milyona çıkmıştır. Bankasının uyandırdığı itimat ve 2 yet sayesinde mevduatı üçüncü Sa yani 926 da on dört milyona, 927 yirmi üç milyona, 928 de 33 in çıkmış, 929 da ise kırk milyon gibi o salsiz bir yeküne çıkmıştır. Bu atla birlikte yapılan propagandalaf yi teşvikler sayesinde tasarruf hesabi artmış, 926 senesinde tasaruf ve bara mevduatı o 259500 liraya, 92 1.178.325 liraya © çıkmış ve bu Eer 92 senesinde 1.703.968, 929 senesi. 2.589.836, 930 senesinde 3.913.650, senesinde 5.422.826, 932 i 7.482.719 lirayı bulmuş, 933 senesi ise 13.881.086 lira gibi büyük bir ne varmıştır. Dünyayı sarsan buhranın tesiri den merlelzetimizin azade: kalnıt senelerde mevduatla birlikte hesabının da yül #lnın bir zaferi idi. Tekötin Ker tarafında” şubeler €enebi bankaların şubeleri kapa bazı bankalar da merkezlerini bile “X tanbuldan kaldırıyordu. Türk ezeli kabiliyetini | göstermişti. Bari şubelerle birlikte iş sahasında da ku”. H adımlar atmıştır. Bugün İş Bank nm sahip olduğu ve iştiraki bulu! bir çok müesseseler vardır. Bunlaf rasında şunları sayabiliriz: "Anadolu Türk Anonim Sigorta ij / keti, İpekiş, Bulgardağı Simli Kur madenleri, Kozlu kömür © ma . “ Maden Kömür İşleri Türk Anonim keti, İstanbul Trakya Şeker Fa Telsiz Telefon Şirketi, Milli Renso Yüniş, Ankara mensucat Türk Ag nim Şirketi, İş Limited, Eskişehir Turhal şeker fabrikaları, © Ki o Kükürt fabrikası, Camiş, Şise vE fabrikası, Sömi Kok fabrikasi. siri Bugün banaknın 49 şubesi Vİ Yakında Beyazıtta bir şehir yak lacaktır. Banka 932 da ilk Türk oi kasının yabancı memleketlerde “e açmıştır. Bunlar İskenderiye ve burg şubeleridir. e” Bankanm 924 de 29 memurü “ w Bugün ise 671 memuru vardır NE 671 Türk genci, çalışması gıpta kip edilen İş Bankasını bugünkü Yö < ve şerefli mevkiine çıkartmış kün bankacılık sahasmda da ki ni isbat etmiştir. 934 senesinin 26 Ağustosunda “uf tasaray lisesi binasında © açıla büyük sergiyi görecekler, ps”? dolaştıkça on sene gibi kısa bir m” te başarıları işleri muhakkak Gi takdirleriyle alkıçlıyacaklardır. ğ Hür vatanımda yükselen bu İK d âbidenin sergisini herkes göreös” " j yabancıların değil, bizim zaferi * Yekta RaP, | Belediye rl faaliyete geçti! ei işlide Etfal hastanesinin ki deredeki lâğım “tıkandığı için çi ler açıkta akıyördu. Balesi len tahsisatla lağumın ti başlanmıştır. geti d Beşiktaşa kadar inen ta lenince bu civarda görülen b9* da ortadan kalkacaktır. v 4