17 Temmuz 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6

KK Tek MA” Yazan : N MN li | Cahide BAŞOL j ği 1908 den sonra ilk edebi teşekkül — Fecri âtinin inkılâbından gonra İ 90 8 bizde ilk edebi te- şekkül olan ve bu- günün şöhretlerin- den bazılarını da bir müddet için bir arada toplamış bulunan Fecri- âti Encümeni ve bu Encümene mensup gençlerin o zamanki faali- yetleri üzerinde pek az uğraşılmış- tır. Bu hususta bizim görebildiği- miz çalışmalar lise Edebiyat Tari- hi kitaplarının Fecriâti Edebiyatı- na âyrılan mahdut sahifelerile, Mu- rad Urazın bir kısım Fecriâti şair ve romancılarının eserlerinden par- çalar alarak vücuda getirdiği «Ede- biyst Antolojisi» ne inhisar ediyor. Bu etüd, şimdiye, kadar, esaslı bir şekilde işlenmemiş olan Fecriâti Edebiyatını tetkik etmek ve karak- terini meydana çıkarmak gayetile yapılan araştırmaların ilk kısmıdır. Bu kısımda: I — Fecriâti Edebi Encümeni- nin kuruluşu. (Fecriğtiyi kuran gençlerin 1908 den evvelki hazırlık devri 1908 in- kılâbı ve gençler 20 Mart 1909, 27 Mart 1325) de Fecriâti Edebi En- cümeninin kurulması. Edebi beyan- nameleri. Beyannamedeki şayanı dikkat noktaları — Fecriâticılerin Serveti Fuuuncularia birleşip ayrıl- dıklari esaslar — Fecriâtide şan'at telâkkisi — Fecriâtide edebiyat ve san'at eseri telâkkisi — Feoriâtide ahenk, vezin, şiir ve giir lisanı te- lâkkisi — Fporiiti edebi bir mek- tep ulübilmiş ve gâyelerini tahak- kuk ettirebilmiş midirt — Fecriğti teşekkülü nasıl karşılandı ve genç- ler kendilerini nasıl müdafaa otti- ler1) II — Fecriâtinin dağılması. III — Netice, IV — Fecriâtinin edebi fasli- yeti, vw — Nesir (Roman Küçük Hi- kâye, Mensüre, Tiyatro, Hiciv ve mizah, Felsefe, İçtimaiyat, Tabiiye 100 — Servetifunun — 2343 KUruluşu I. Edebi tetkik ve tenkitler, Edebiyat tarihi.) B — Nazım, V — Bibliyoğrafi. Üzerinde durulmuş, edebi faa- liyet tetkik edilirken bu Encüme- ne mensup, fakat evvelce Üdebi- yatı Cedideye dahil oldukları için Celâl Sahir ve Faik Âli ile uğraşıl- mamıştır, Bu eseri hazırlarken Feoriâti hakkında bize kıymetli malümat veren Bay Behçet Yazar, İzzet Me- lih Devrim ve babasının yarı mat- bu âsarını göstermek lütfunda bu- lanan Bayan Nasiha Müfit Ratib'e teşekkür etmeyi borç biliriz. I I — Fecriâti edebi encümeni'nin uruluşu GİRİŞ 1896 yılından itibaren «Serveti Fünun» mecmuası etratında topla- nan ve sonradan <Tevfik Fikret — Helit Ziya mektebi» ; «Bdebiyatı Cedideciler» ; (Serveti Fünuncular) gibi isimlerle anılan genç bir züm- renin açtığı edebi çığır, gittikçe genişliyor ve Abdülhamit idaresini düşündürüyordu. Milletin hiçbir su- rette yükselmesini iastemiyen hü- kümdar, bu hareketi durdurmak için vesile aramağa başlamıştı. Ni- hayet 1901 de Hüseyin Cahit'in İransızcadan tercüme ettiği (Ede- biyat ve Hukuk) adlı makalesi |1) muzır addedilerek gazetenin imti- yaz sahibi Ahmet İhsanla, yazının mütercimi Hüseyin Cahit ve kon- trol memuru Velet Çelebi cinayet mahkemesine verildiler, mecmua da kapatıldı. Fakat Adliye Nazırı fi) Hüseyin Cahtt «Edebiyat ve Hu: kuk> Serveti Fünun, 1317. Cild:99, Sa- yı 558. Abdürrahman Paşa kurenadan Atıf Bey sayesinde men'i muhuükeme ka- rarı alındı. Bir müddet $onra da mecmuanın tekrar intişarına mü- saade edildi. Bununla beraber san- sürün şiddeti edebi hayatin deva- mına imkân Wwtukmamıştı. Edebi- yatı Cedideciler mesmundan çekil- di. Bundan sonra 1908 inkilğbına kadar Serveti Fünunun neşriyatı zirai, sıhhi bahişlerle, bol bol resim- lere münhasır kaldı. 28 temmuz 1908 (10 temmuz 1394) de ikinci meşrutiyetin ilâni- le matbuat hayatına büyük bir ser- besti geldi. Hemen her gün bir ga- zete veya mecmua çıkıyordu. Bir kısmı devam eden, bir kısmıda pek gabuk sönen bu sayısız gazete ve mecmuslarda bazı Edebiyatı Cedi- decilerin yaında yeni yetişen ede- bi bir neşlin de faaliyeti görülüyor- du, 1909 da bu gençlerin bir kısmı toplu bir şekilde, daha iyi çalış- mak ve muhitin edebi ihtiyaçları- nı daha iyi tatmim etmek içinbir araya toplandılar. «<Fecriâti» deni- len edebi mahfili kurdular. Ahmet İhsan Bey bu gençlere mecmuası- nın sahifelerini açtı ve bu snretle Fecriâti'nin esaslı edebi faaliyeti başladı. Fecriâti'yi kuran gençlerin 1908 den evvelki hazırlık devri Sangsürün şiddeti 1901 de Ede- biyatı Cedidecileri susmağa mecbur ettikten sonra, edebiyatımıza 1908 e kadar süren bir durgunluk dev- resi geldi. Fakat şangür, memleke- ün diğer yerlerinde İstanbuldaki kadar sıkı olmadığından büyük vi- lâyetlerinde çıkan mecmualarda bazı küçük edebi faaliyetler görü: lebiliyordu. Meselâ İzmirde (Muk- tebes) gazetesinde ve Gelânikte (Çocuk (bahçesi) (O mecmuasında 1904 — 1905 seneleri (arasında — Devamı ser —