10 Temmuz 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6
SOINOlt KOşe$si © * * Gravür saati Sabr! FETTAH : Gravür Gravür ismi o kadar mütenev- vi ve muhtelif eserler hakkında « kullanılmıştır ki tamamile sarih ve kat'i bir tasrifini yapmak müş- küldür. Umumiyetle gravür diye bir takım âletler ile bir miktar mukavemet &rzeden maddeler ü- zerine yapılmış resimlere itlâk 0- lunur. Filvaki kireçtaşı ve yahud işlenmesi mümkün olan diğer taş- lar üzerine yapılmış çehre veya diğer şekillerin kazınmış suretle- rine taş üzerine gravür; çukur, alçak kabartma, müdevver kabarık şekilde ve bir nevi heykeltraşlık eserini ifade için kat'i ve yahut ince taşlar üzerine gravür ; hakkâk- lık sanatından ziyade heykeltraş sayuatına bağlanması icabeden ma- dalyo hâlinde gravür; kumaların ve yapıştırma kâğıtlarının tabı için planşlar veyahud sılindirler üzerine yapılan tahta üzerine gra- vür ; mücevherlerin ve kuyumcu- luk eserlerinin tezyinatı için ma- 88 — Servetifünun — 2342 Yazan : Sabri BERKEL Güzel sanatler akademisi gravür atölyesi muallimi den üzerine gravür ; kristal üzerine gravür ; ilâh. Bir çoğu güzel san'atlerden zi- yade mihaâniki san'atlara merbut olan bütün bu eserler bu yazıda tetkikine gayrel etmiş olduğumuz artistik gravür hududuna dahil de- ğildir, ancak bu izahat grnvürden ayrılarak vücut bulmuş bir takım zaneatlar hakkında mücmel bir fikir verebilmesi için izah edilmiş- tir. Bu yazıdaki esas gayemiz doğ- rudan doğruya artistik gravür ve onun geçirmiş olduğu safhalar hakkında bir fikir vermektir. Tahta üzerine gravür : Tahta üzerine gravür gayet e&- ki zamanlarda mevcuddu. Roma da Vatikan kütüphanesiude mev- cud bir vesikada Ange Roccha milâddan üçyüz sene evvel Tinde malüm olduğunu söyler, Silografik lavhalar hâlâ Çin'de müstameldir. Alfabeye malik olmıyan çinliler lisanlarının bütün nüanslarını ifa. dp etmek için 42000 işarete malik bulunduklarından Çin yazısını mü teharrik harfler ile vücude getir- mek mümkün değildi. Siloğrafik matbaayi yani kabartma tahtalarla hâhkedilmiş plânşlar vastasiyle tab'ı araplara atfederler. Filvaki (Ihsthet) in birinci cildinin sonla- rına doğru Ebubekir el Vellosi adlı âlimin tercüme halinde zi- yirdeki satırlar görünür : «Vezi- rülhâkim mürekkebin evsaf ve İ- mali ve matbaa âletleri hakkında bir eser ittihaf etti, ve bu eser muhteviyatı ile garabet nümundur> Ibnal-Attar ın <« Assiyara - Al Hollat » adlı eserinin bir yerinde Emir Abdullahın kölesi Bedr «ya- Zıları önde yazdığı sonunda onla- rı tab'a gönderdiği ve kendisinin bu matbu yazıları alarak ahar kimselere yolladığı» yazılıdır. 1418 tarihi taşıyan en eski tahta gra- gravür 1841 de Malines de bir eski sandık içinde keşfedilmiştir. 40 santimetre İrtifa ve 26,5 santi- metre genişliği olup Meryem ile sabi İsayi bir bahçe içinde dört velıye ile muhat olarak irae eder. Bundan sonra Almanyada vapıl mış ve 14323 tarihli bir Saint Chris- töphe gravürü ve aglebi ihtimal Fransa'da Milnet tarafından 1445 de hâkkedilmiş Bir Saint Bernard gelir, Garib bir keyfiyet olarak matbaacılar kitablarını tahta ü- zerine mahkük plânşler ile tezyin etmeyi hiç bir zaman düşünme- mişlerdi. İncilinde Gutenberg Tes- samın muhteviyat ve başlıkları eli ile yapması için fasıl başlarını boş birakmıştır. İlk önce Ulric Han Roma'da 1467 de tahta gra- vürleri ihtiva eden bir eser neşreder ve bu eserde tahta üze- rinde 34 gravü vardır, Jean Burg- kmayer birinçi Maximilien in eser- leri için tahta üzerine 230 güzel gravür hâkketmiştir. İlk tahta g- ravür iürüikârlarinın en meşhur ları Ganlllsume Pleyden, Wurf, Kranach, Albert Dürer, Wohlge- muth, Hüns Holbeln, Burgk- mayeNdir. İtalya'da ilk tahta gravürleri havi Meditationes ve 148B de PFronostication İnlatino isimli kitaplar tabbedilmiştir. Fran- sa'da en öski tahta gravürlerle süslü kitap ise 1478 Liyonda tab- bedilmiştir. İspanya'da tahta gra- vür sanatı 1493e rastlar. — Devamı var — al Sabri FETTAH : Gravür
