23 Haziran 1935 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

Mürtecilerin HABER — Akşam Postası 23 HAZİRAN — 1935 öldürmek istediği Şehinşah Peh levi lranı nasıl buldu, ne hale getirdi İran, — güneşi olan bu I memleket uzaktan pek başka türlü tahayyül edilir. Bugünkü — İranı görmeyen ve esaslı bir şekilde tet- kik etmeyen bir kimse İranı geri bir memleket zannedebilir. Bunda belki de biraz hakkı var- dır, Daha yirmi sene evvel İran, asır- larca müddet, saatte 120 kilomet- re sür'atle ilerliyen medeniyet tre- niyle topal bir merkebin — sırtında yarışan bahtsız bir diyardı.. iran nasıl kurtuldu Büyük harpten sonra kulaklara uzaktan uzağa yarı vazıh yarı müp hem haberler gelmeğe başladı. Bir kumandan dünyanın dörtte birine sahip olan İngiltere impa - ratorluğuna, ve Rusyaya karşı memleketini müdafaa ediyordu. Bir çok kimseler buna — dudak büktüler, Ve bu kumandanın hiç bir #ş beceremiyerek bugün yırmı Ingilizlerin eline düşeceğini yüzde” yüz saydılar. Fakat iş hiç de böyle olmadı ... Kıhenda şanki bir tılsım bulunan bu adam yenilmiyordu. — Bilâkis karşısındakileri bir sel gibi boğup ileri atıyordu. Nihayet bir gün bu kumandanım düşmanlarını memleketinden sü- rüp çıkardıktan — sonra hükümet merkezi olan Tahrana döndüğü duyuldu. Pek az sonra o zaman tahtta bulunan Ahmed Kaçar is- minde korkak ve mütereddi şahın memleketten koğulduğu, ve umu - mun israrı üzerine bu — cesur ku- mandanın şah olduğu haberi gel - di . Bundan sonra İrandan arka ar- kaya büyük teceddüd ve — inkılâp haberleri yağmağa başladı. Bunun karşısında bütün dünya büyük bir hayret duyuyordu. Artık medeniyet treniyle yarış - mak için İran, bir hamlede tayya - reye atlamış, ve akılları durdura - cak bir sür'atle uçarak — asırların aralarında açtığı — uçsuz bucaksız medeniyet uçurumlarını aşryordu. Bazı kimseler buna inanmıyor - lardı. Nitekim ben de herşeye rağ - men İranın bu derece ileriye gitti- ğine inanamıyordum. Muhayyilem bunu kabul edemiyordu. Fakat İrana gittikten, ve bütün bu güneşi bol diyarı baştan aşağı gezdikten sonra muhayyilemin ka- bul edemiyiceği bu — ilerlemelerin tamamiyle hakikat olduğunu gör - düm, anladım, ve inandım. Bütün gördüklerimi bir hamle - de yazmanın şüphe yok ki imkân - sızlığını kabul edersiniz. Ben yal - nız son suikast meselesinin ne de - rece menfur bir hâdise olduğunu belirtmek için hayatını memleke - tine vakfetmiş ölan bu büyük - damın yaptığı bazı büyük - işlerin krokisini cizmek istiyorum, Pehlevi iş başında Rıza Şah Pehlevi bir avuç as - kerle büyük harb sonlarında mem- leketinden düşmanları kovduktan sonra o zamanki Şah Ahmed Ka- çar kendisine Tahrana gelmemesi- ni bildirmişti. — Nüfuzsuz, kuv - vetsiz ve kırk karılı olan - Ahmed Kaçar biy kumandanından korku - yor, ve dalmış olduğu zevküsafa - dan uzakslaştırılmaktan çekini - yordu. Falkcat Rrza Pöhlevi:memleketi- nin baş döndürücü bir hızla indiği uçurumu farkediyordu. İran kapi- talist devletlerin müstemlekesi - luyordu. Hürriyetini ebediyen kaybediyordu. Bunun üzerine kendisine uyan kahramanlarla — birlikte Tahrana yürüyerek şehri zaptett. Bütün kuvvetleri elinde topladı. Evyelâ kabinede harbiye nazırı sonra par- lâmento reisi, ve daha — sonra da şah olarak memleketinin — başma geçti. * Eski lran nasıldı ? Bu esnada İranın vaziyeti şöyle idi: Ecnebi kapitülâsyonları görül- memiş derecede dal budak salmış, bütün para getiren membalar ec - nebilerin eline geçmişti. İranda hükümetin hiç bir kud - reti kalmamıştı. Vilâyetlerdeki va- liler âdeta birer hükümdar kesil. mişler, ve tamamiyle müstakil o - larak istediklerini yapabiliyorlar, 'Tahranın emirlerini hiçe sayıyor - lar, ne hükümete vergi, ne de or - duya asker veriyorlardı. Ve bu hal babadan oğla inti- kal ediyordu. En fenası bu valile - Tin bir çoğu ecnebi — devletlerden para alıyor, böylelikle memleke - tine ihanet ediyordu. İranda ne ordu, —ne de asker vardı. Derme, çatma, ve gayet ip - tidat silâhlarla — silâhlanmış olan bir takım işe yaramaz işsizler pa - ra mukabilinde her hangi bir va - Hnin emrinde çalışryorlar, daha bol para bulunca başka yere git - mekte kat'iyen tereddüd etmiyor « lardı. Taassup ve cihalet Cehaletle birlikte taassüp de bütün memlekette görülmemiş de- recede kök salmıştı. Kımalr sakal - ları göbeklerinde, yağlı saçları o- muzlarında, başlarında — yeşil ve yahut siyah renkte kocaman sarık- lar, görmeğe tahammül edilemez derecede fena kılıklı Ahunt - lar, şeyhler pislikte biten mantar - lar gibi üremişler, ve zavallı cahil halkı peşlerinden sürükleyerek if- sad ediyorardı. İranda ne yaşanacak bir şehir, ne oturulacak bir bina, ve ne yürü- necek bir yol vardı.. Fakat Rıza Pehlevi memleketi - ni kurtarmağa and içmişti. Tari - hin fevkalâde nadir olarak kay » 'dettiği büyük bir irade kuvveti ve #zim göstererek — insan oğlu için başarılmasına imkân olmıyan bu işi başardı. Şaşılacak derecede — az bir za- man zarfında İran — ırkının içinde saklı olan cevheri meydana çıka - rarak işledi. Ve bütün dünyanın hayreti karşısında İran, on sene de on asır jilerledi. Bugün İran, ms'ud, ve ilerleyen insanların diyarıdır. Bugün İranda hiç bir ecnebi nü - fuz, ve imtiyazı yoktur. Bugün İranın mükemmel bir or- dusu vardır. Bugün İranda yollar çok mü- kemmeldir, Ve — Hazer denizini, Hind denizine bağlayacak büyük bir demiryolu yapılmaktadır. Şimdi Tahran Asyanın en güzel şehirlerinden biri haline girmiş - Hir, Asfalt, veçok — muntazam parke yollar, zarif binalarla burası her hangi bir Avrupa — şehrinden Ne devirde yaşıyoruz? Kiızinın ayağına ah- lâk namına zencir vuran babada ahlâk- tan zerre varmıdır? Kayseride şimdiye kadar işi - dilmemiş tuhaf ve tuhaf — olduğu kadar da feci bir vak'a olmuştur. Kızının sokağa çıkarak ahlâkının bozulmasından — korkan bir baba kızının ayağına bukağı — takmak suretiyle onu evde günlerce hap - setmiş, bir gün babasınm evde olmamasından istifade eden genç kız ayağındaki bukağiyle komşu - lara giderek vaziyeti anlatmış ve mesele polişe haber verilmiştir.Po- lis babayı yakalayarak mahkeme- ye vermiş ve kızı kurtarmıştır. Buğday piyasası Ihtikâra sahne olmaktadır Son günlerde buğdayların al - dığı vaziyet herkesi şaşırtmıştır. Hergün biraz düşmesi — beklenen buğdayın günden güne yükselme - sini hiç kimse tamamen izah ede- memektedir, Dün de buğdaylara kilo başında bir kuruş zam yapıl - mış ve yumuşak buğday 6 kuruş 15 paradan yedi kuruş otuz para- ya kadar satılmıştır. Bütün tahminler buğdayın dü - şeceği üzerindedir. Fakat yukarda yazdığımız gibi tahminlerin hiç te bir işe yaramadığını vaziyet bize göstermiştir. Dün şehrimize Ana- doludan 22 ton buğday gelmiş- tir, İzmirden gelen haberler orada vaziyetin gittikçe bozulmakta ol- duğunu bildirmektedir. Şimdiye kadar unların çuval başına iki li- ra yükseldiği söyleniyor. Halk bu işin bir vurgunculuktan ibaret ol- duğunu söylemektedir. Bütün bu vaziyetler en ziyade bu sene mah sulün az olduğu dedikodusundan ve bundan istifade etmek istiyen birkaç şahsın sırf kendi menfaat - leri için bu şayiaları meydana çıkarmalarından ileri — gelmiştir. Ziraat Bankası elindeki — stokla - rı çıkarırsa vaziyetin düzeleceği söylenmektedir. farksız bir hale gelmiştir. Bugün İranda din maskesi altın- da İranı çekemiyen yabancı millet- lerden aldıkları paralarla kafaları n islendiren yobaz şeyhler kalma- mıştır. Modrün iran Bugün İran şapkayı — kabul et - miş, ileri fikirli vetam mânasiyle medeni bir millettir. Şüphe yok ki Riza Şah Pehlevi memleketini bu mes'ud — devreye ulaştırmak için bir çok güçlükler « le çarpışmış, zaman zaman büyük tehlikeler atlatmıştır. Türk hükümeti de yaptığı büyük inkılâplarda Şeyh Said gibi yo - bazlarla uğraşmıştı. Müridlerini huzuruna köpekler gibi dört ayak üzerinde kabul eden ba yobazın İranda niceleri vardı. İşte Riza Şah Pehleviye ve ileri fikirli İran hükümetine karşı çir - kinbir suikaste — teşebbüs edenler de'her halde medeniyeet yumru - ğundan arta kalmış olan bu yobaz bozuntularından ibarettir. İran polisinin — bunları sür'atle meydana çıkarması ve — başlarını ezmesi, İranlılar gibi, bütün İran - Iları sevenleri de candan - sevin - dirmiştir. Murad SERTOĞLU ) vam edemiyeceği dolayısiyle iste- Çini istilâ için Japonya paraca güçlük çekiyor Bütcenin yüzde 46 sı harp işleri için İngilizce “Niyuz Kronikl,, gaze- tesine Tokyodan gelen bir haber, mütevazin olmıyan bütçe yüzün * den Japonyanın Çindeki genişie - me programında — zorluk çektiği bildirilmektedir. Japon Finans Ba | kanı, (maliye nazırı) hareketlere | bir fasıla vermeği istemek mec - buriyetinde kalmıştır. Japonya Finans Bakanı verdi- ği bir söylevde (nutukta) Japon - | yanm para — kabiliyeti ile hav: masrafları ölçülü gitmek lâzımgel diğini ve Sovyet Rusya ile bir sal- dırmamazlık andlaşması (edemi tecavüz misakı) yapmağı ileri sür- müştür. Japon hariciyesinin ileri sürdü- ğü fikir, Sovyetlerin Uzak Şark süel (askeri) kuvvetlerini azalt - ması yolundadır. Japon Harbiye Nazırı Mançu - kodaki teftişinden yeni dönmüş - tür. Mançukoda müdafaa masra - fının azaldığını tekzip etmektedir. Bununla beraber — Sovyet Rusya ile ademi tecavüz — anlaşmasının da küç olacağını söylemektedir. Diğer taraftan Mukdendeki İn- giliz başkonsolosu, Japon Kuvan- tung ordusunun komutanı (ku - mandanı) general — Minami ile görüşmek istemiş, bir mümessili - ni görmüştür. İngiliz başkonsolosunun isti « zahıma karşı denilmiçtir bi, “Oja, Japon isteklerini kabul ettiği için, şimdi Kuvantung ordusu, Çinlile.- rin taahhütlerini yerine getirip ge- tirmediğine bakacaktrı.,, Gene ayni gazetede okunduğu- na göre geçen martta parlâmento- dan geçen Japon bütçesi şimdiye kadar Japon tarihinde görülme- miş bir yüksekliktedir. Yekün 129,000,000 sterlindir. Bufiun 31,128,000 sterlini bahriye, 28,839,000 sterlini kara — ordusu içindir ki, — deniz ve kara — için bütçenin yüzde 46 sı ayrılmış olu- yor. * DA Bu sabah gelen “Deyli Herald,, | gazetesinde de ayni mesele üze - rinde diğer bazı havadisler vardır. Anlaşıldığına göre — Tokyo ile Moskova arasında bir misak imza- Tamak yolunda bir kaç aydanberi devam ede gelen anlaşmalar - Ja- pon ordu erkânı tarafından sekte » ye uğratılmak tehlikesindedir. Bir ademi tecavüz misakr olacak | olan bu misakın — hemen bir kaç hafta içinde imzalanacağı umulu- yordu. Japon kabinesi bu misakı şid - detle istediği halde, Japon ordusu matbuat vasıtasiyle kendi şartları- nı ileri sürmektedir. Sovyet Rusyanın Uzak şarktaki tahkimatını kaldırmasını, — Sov- yet Mançoko hududundan askerle rini çekmesini istiyorlar, Bu olma- dıkça, Sovyet Rusya ile Japonya arasında yapılması düşünülen mi » saka razı olmayacaklarını — ileri sürmektedirler. Japon kabinesi azasının güç bir durum içinde kaldığı bildirilmek - tedir. Misakı, “Rusyaya karşı bir muhabbet eseri olarak değilse de,, bugünkü Japonya finansal duru - munun (mali vaziyet) böyle de - ayrılmıştır mekteymişler! .. Londra 22 — (hususi) Çindeki son hâdiseler dolayısile İngiltere- de Çine karşı ilgi artmış ve parlâ- mentolara hükümetten — sorgular başgöstermiştir. Avam kamarasında yeni Dışba- kanı Sir S, Hordan'a şunu şormuş- lardır: — İngiltere Çinin bir ulus ola - rak parçalanmazlığını bir muahe - de ile tekeffül etmiş midir? Böy- le bir muahede varsa imzalıyan di ğer devletler hangileridir? Ve Ja- ponyaya bu muahedenin şartları- rını tanıtmak üzere nüfuz icra et- mek için bu devletler bir konfe - ransa çağrılmış mıdır.? İngiliz Dışbakanı — bu sorguya şöyle cevap vermişti: — İngiltere hükümeti, Uluslar Kurumu misakı ve dokuz devlet misakının icaplarından başka bu meselede hiçbir mecburiyet altın - da değildir. Fenerbahçe Beşiktaş Bugün saat 17,30 da Taksim stadın- | da Fenerbahçe ile Beşiktaş bu seneki şild maçı için karşılaşacaklardır. Her iki takmım da son yaptıkları müsabakalarda çok iyi neticeler al - ması, tam formlarında olduğunu is - bat etmektedir. Rn itiharla hasünkü — maem vsak zevkli ve o derece — heyecanlı olacağı anlaşılıyor. Neticeye gelince, talih daha ziyade Fenerbahçeye mütebessim — olmakla beraber sahada her iki takrmın kad - rolarını ve oyunlarını görmeden bir şey söylemek doğru olmaz. Maçı daha temiz ve güzel oynıyan ve sinirlerine hâkim olan takım kaza- nacaktır. Aris takımı An- karaya gidecek Yunanistan ve Seli- ”: şam piyonu Aris takımı, 6, 7, 9 Temmuz ta- rihlerinde Ankaragücü, Çankaya ve Altınordu birinci futbol takımlarile karşılaşmak üzere Ankaraya gide - cektir. Yugoslavya galip Yağmur yüzünden yarım kalan Yu- göoslavya — Romanya maçı tamamlan” mış, ve neticede Yugoslavya 2 . 1 ga - Tip gelmiştir. Balkan şampiyonunu tayin edecek olan Yugoslavya — Bulgaristan maçı da bugün oynanacaktır. Belediye Elektrik teslsatını satın alabilecek Ankara, 22 — Belediye sınırları içinde şirket veya fertçe yapılmış elektrik tesisatlarını icabında be * lediyenin pazarlıkla alabileceği - ne dair bir kanun lâyihası hazır * lanmıştır. 'Tesisatı satın almak için bele - diye meclisine — verilecek kararın iç bakanlıkça tasdiki lâzım gele * cektir. Lâyiha ilk teşrinde Kamü” taya verilecektir. Ünüla Pilsudski gemisi Varşova, 23 (A.A.) — Denif müdafaası için halkın vermiş ol duğu 2 milyon 800 bin zloti ile Mareşal Pilsudski adına bir de" niz altı gemisi yapılması karâ” laştırılmıştır.