1 Mart 1987 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 59

Bilgisayar Luj Olsun Diye Zar Atmaz Rastlantısal Sayıların Önemi Gernot SCHARMELİ Bilgisayar gibi böylesine kesinlik içinde çalışan bir makine herhangi bir şeyi rastlantısal olarak yapabilir mi? Bilgisayarların da rastlantısallığı sağlamak için zar attığını okuyunca Şaşıracaksınız. aşka hiçbir olgu bizi rastlantı kadar şaşkınlık içersinde bı- rakamaz. Filozoflar ve mü- neccimler evrende rastlantı- ya yer olup olmadığını, her bir şeyin önceden belirlenip belirlenmediğini tartışadursunlar, diğer birtakım insan- lar ise bu konuyu düşünmekten bile rahatsız oluyorlar. Bir dizi rastlantının ardında yatan yasallıkları keşfetmeye çalışan mate- matikçi ve istatistikçiler ürkütücü bir kavram ve formüller dağarcığı geliş- tirmiş durumdalar. O kadar ki, en parlak ekonomi ve mühendislik öğ- rencileri bile, haftalık ders çizelgele- rinde istatistik ya da olasılık öğretisi derslerini görünce cin çarpmışa dön- mektedirler. Yine de, pratikte bu karmaşıklığı dert etmeyiz, ister seçim sonuçlarının tahmini sözkonusu olsun, ister bir pa- zar araştırması, istatistikçilerden bi- linçsiz bir kayıtsızlıkla bilgi edinme- ye devam ediyoruz. Ama bu arada herhalde hiçbirimiz, istatistikçilerin bu başarılarının temelinde bilgisayarların *“attığı zarların” yattığını aklımıza ge- tirmemişizdir. Bu kısaca şöyle olmak- tadır: İstatikçilerin RND komutuna bağ- li olarak, “rastlantısal sayı üreticisi'” adı verilen bir aygıt, birtakım sayılar kurmaya başlar. İstatikçiler de bu sa- yıları bir tür örneklem olarak kabul ederler. Ama bu saydıklarımız, buzdağının görünen ucundan ibaret. Örneğin, kendileriyle “rulet'”” oynanabilen bil- gisayarlar aracılığıyla “rastlantı”” ol- gusuna hesaplanabilirlik kazandırıl- ması, parçacık fizikçileri gibi dakik- lik peşinde koşan bilim adamlarının dev adımlar atmalarını sağlamıştır. Gene, bugün şehir trafiğine ilişkin bir planlama sözkonusu olduğunda, açı- lacak yeni bir hattın trafik akışını hız- landırıp hızlandırmayacağı “rastlan- tı bilgisayarları”” sayesinde çabucak değerlendirilebilmektedir. Aynı şekilde, işletmeler de, bünye-