1 Mart 1987 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 25

Stereo-SID Ayhan — KALAYLIOĞLU Daha evvel hiç hayal ettiniz mi? Bilgisayarımızın altı bağımsız ses kanalı olsaydı ve bunları stereo olarak kullanabilseydik! STEREO SID devremizle bu hayalinizi gerçekleştirebilirsiniz. H er şey eninde sonunda sınırı- na ulaşır diye düşünülürdü eskiden. Fakat son zamanlarda Commodore 64'ün SID kanalları ile ilgili yeni uygulamalar insanı hayretten hayrete düşürüyor. Ger- çekten de sınıra çoktan ulaşıldı- ğını düşünenler şimdi büyük bir şaşkınlık içindeler. Bu yazımızda size Batı Almanya'da yapılmış çok ilginç bir uygulamayı aktaraca- ğız. Bu uygulama ile Commodo- re 64 ikinci bir SID cipine daha ka- vuşuyor. Böylece yalnızca altı ba- ğımsız ses kanalına sahip olmuyo- ruz; iki SID'in çıkışları ayrı olarak verildiği için gerçek stereo ses efektleri elde edebiliyoruz. Artık yeni uygulama alanlarını düşünebiliriz. Diyelim ki aynı tonu hem sağ hem sol kanala aynı şid- dette gönderdik, bu durumda se- si tam ortada algılayacağız. İki kanadalın ses şiddet oranlarını fark- lılaştırırsak ses yavaş yavaş bir ta- rafa doğru kayacaktır. şayet iki kanal arasında belli bir zaman farkı (faz kayması) yaratırsak oda- mızın sınırları kalktığı ve sesin açık alanda yayıldığı hissine kapılırız. Bu kadarla da bitmiyor; şayet za- man farkını arttırırsanız bu sefer de HALL ve ECHO efektleri elde et- meniz mümkzün. Veya ses çıkış katınızı MONO pozisyonuna geti- rip aynı anda tek kanaldan altı ayrı sesi kullanabilirsiniz. Müzikle yoğun şekilde uğraşaın- lar için daha birçok değişik im- kân sunmakta bu uygulama. Gö- rüldüğü gibi ikinci SID, imkânların iki katına çıkmasından çok daha fazlasını getiriyor. Gelelim ekstra SID'in nasıl prog- ramlanacağına: SİD'in yerleştiği adres bölgesine göz atarsak ($D400-$D7FF) orada daha henüz boş olan yerlerin bu- lunduğunu görürüz. Aslında SID'"- in gereksinimi yalnızca 29 byfe- lık bir bölgedir; fakat kendisine 1024 byte'lık bir yer ayrılmıştır. Da- ha da dikkatl iincelersek SİD'in hafızalarının her 32 byte'fa bir tek- rarlandığını görürüz. STEREO SID'- in dizaynı başka bir görünüme yol açıyor. Artık 32 byte sonra İlk SID'"- in hafızalarının tekrarıyla değil ye- ni SID'in hafızalarıyla karşılaşaca- ğız. Yani SID İl'nin başlangıç ad- resi SID 'e göre 32 byte ilerde ola- caktır. Programlarımızda kullana- cağımız adresler ise SİD | için ta- nıdik olan $D400 (54272), SID l için ise $D420 (54304)'tür. Aynı numa- ralı hafızaların fonksiyonu her iki SİD için aynıdır; yalnızca her biri- nin arasında 32 byte'lik bir fark vardır. Yazımızın hemen biftişiğin- de bulunan ufak bir test progra- mı STEREO SID'in tüm fonksiyonla- rını yapıp yapmadığını konirol et- menize yarayacaktır. Bu prog- ramda da göreceğimiz gibi Streo SID'in programlaması getirdiği yeni olanaklara kıyasla oldukça basittir. Gelelim STEREO SID'in montajı- nı nasıl gerçekleştireceğimize... Devrenin şemasında görüldüğü gibi iki SID (MOS 658 1) çipi kulla- nılmıştır; bunlar SID 1 (IC 1) ve SID I1 IC 2)'dir. Dikkati çeken başka bir nokta da bunların birçok bağ- lantıları ortak kurulmuştur. Fakat gene de farklı olan bağlantılar var. Özellikle dört tanesiyle baş- layalım; bunlar CAP 4A, CAP 1B, CAP 2A ve CAP 28'dir. IC2'nin bu bacaklarına C1 ve C2 kondensa- törleri bağlanmıştır. İC/i'de bu bağlantıya gerek yoktur, çünkü bu kapasitörler bilgisayarların ana plaketinin üzerinde vardır; 1'den 4'e kadar olan kontak uç- ları bu bağlantıları bilgisayarın platekine iletmektedir. IC2'nin PotX ve PotY girişlerini ayrıca İki analog dijital çevrimi için kullanabilirsiniz. Devremizin bilgisayar plaketi ile olan 28 ba- caklık bağlantısı tümüyle dolu ol- duğu için bu girişler devrenin üze- rinde bırakılmış ve kullanıcının is- teği doğrultusunda bir bağlantı yapması sağlanmıştır. Yerleştirme planımızda bu girişler ayrıca işa- retlenip belirtilmiştir. Gelelim her iki SID'in ayırtedil- mesine ve tek tek program tara- fından seçilmesi işlemine. Daha evvel SID'in seçilmesi için kullanı- lan CS sinyali (8 numaralı bacak) burada gene kullanılacaktır. Fa- kat bu sefer bu bölgede tek SID değil iki SID adreslenecektir. Ad- resleme aralığını 32 byte olarak belirlemiştik; 32 rakamı ikinin 5'inci kuvveti olduğuna göre A5 sinyalini de her iki SID arasında se- çim yapmak için kullanacağız. Her iki SID'in doğru olarak seçil- mesinde gerekli olan bu karışık sinyallerin üretilmesini IC3 üstlen- miştir. SNZALSA38N tipindeki bu çi- pin asıl görevi 3'ten 8'e Deco- der/Multiplexer işlemleridir. Adı bu kadar kompleks olsa da yap- tığı iş öyle değildir. Olayı daha iyi belirleyebilmek için bu elemanın iç yapısını verdik. Adres sinyalle- rinden oluşmuş 3 bitlik bilgi bu elemana girer ve bu bilginin gös- terdiği (O ile 7 arası) numaralı © çıkışı şaseye çekilir. Şemada gö- rüldüğü üzere A1 ve A2 zaten şa- seye çekilmiş durumdalar; açık- ça görülmektedir ki A0 (yalnızca) ©0 ve ©1 çıkışlarını etkileyecek- tir. Bunlardan başka çipin çıkış sinyali üretip üretmemesini belir- leyen üç giriş vardır. Bunlardan E1 ve £2 şase seviyesinde (low activ), E3 ise şase seviyesinde olmadı- gında çıkışta sözü edilen sinyaller oluşur. Şimdi şemamızı daha dik- katli inceleyelim: Chip-Select sin- yali E1'e şase seviyesinde ulaştı- ğı zaman AS'in de yardımıyla SİD'- lerden birinin seçilmesi gerekiyor. AS sıfır seviyesindeyken |C1 seçi- lir, bir durumunda İse |C2 aktif olur. Şu anda kesin olarak her bir SID'in nasil aktive edildiğini öğ- renmiş bulunuyoruz. Fakat bilme- diğimiz bir şey var; ses bilgisi ste- reo kuvvetlendiricimize (müzik seti veya başka biramplifikatör katı)