1 Temmuz 1986 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 23

ve düğüm birimleri seçimi çatılarla gösterilir. Düğüm birimlerini örnek alırsak, en yüksek düzeydeki, düğüm şebekenin kendisidir. Şebekenin altsı- nıfları, düğüm birimleri, hat türleri ve şebeke topolojisini içerirler. Düğüm birimlerinin altsınıfları modemler, çokdüzeyleyiciler, tutanak çeviricile- ri, yoğunlaştırıcılar, anahtar vb.dir. Bilgi Mühendisliği Hizmetleri US'nin geniş bir bilgi-düzenleme ye- tenekleri vardır. Kurallar ve çatılar bir ekran editörü kullanılarak list edile- bilir ve düzenlenebilirler. Çıkarım ter- tibatının iç işleyişinin işlem süresince özel bir pencereden görülmesini sağ- layan bir izlenebilme kolaylığına sa- hiptir. Çıkarımlar yapılırken kullanılan kurallar izlenebilir. Bu bilgi, mühen- disinin işlem süresince iç süreci gör- mesini ve istenen sonuçları elde etmek için bilgi bazında gerekli düzeltmele- ri yapmasını sağlar. Böylece eksiksiz bilgi abanı sürekli güncelleştirebilir. Veri girişinden sonra, eğer veri ge- çerli ve tutarlıysa, sistem şebeke tasa- rımı için harekete geçer. Eğer veri ge- çerli değilse, sistem kullanıcıya tutar- sızlığı açıklar ve doğru girdiler ister. Her tasarım safhasının sonunda US yaptığı çıkarımları ekranda gösterir. Kullanıcı istediği zaman US'yi dur- durabilir ve açıklama isteyebilir, tasa- rımı veya talebini değiştirebilir. Bir uzman, sonucun nasıl çıktığını veya neden çıkmadığını açıklayabilir. İyi bir uzman sistemin de bu yeteneği vardır. Açıklama Kolaylıkları Bu makalede söz edilen YZUS pro- totipi, olgunun çıktığı kurallara baka- rak, bunun nasıl elde edildiğini açık- lamaktadır. Örneğin yukarıdaki ana- hat tercihi işlemindeki kurallardan bir geçiş “Bant genişliği orta” kararına varır. Eğer US'ye bu karara nasıl va- rıldığı sorulsaydı, 2. bant genişliği ku- ralından çıkarıldığı söylenecekti: IF bant genişliği 14.8 ile 28.8 kbit/s arasında olur THEN bant genişliği or- tadadır. Böylelikle kullanıcı sadece belli ta- sarım yönlerinin hangi taleplerinden kaynaklandığını görmekle kalmaz, kendisi de tasarım sürecini öğrenebi- Eğer YZUS'e niye “Bell 212A bağ- lantısı kur”” kararının seçilmediği çık- madığı sorulsaydı bu karar için 2. bağ- lantı kuralı kullanılmalıydı diye yanıt- layacak ve aşağıdaki koşullardan ve- recekti. 1. Hat seçilmedi. 2. Bağlantı olanaklı. 3. Terminal oranlar 1.2 kbit/s'den az. Ama bant genişliği büyük. “neden olmadı'' kolaylığı bilgi mü- hendisi için olduğu kadar, kullanıcı- nın eğitimi için de önemlidir. Uzman sistem terimleri özeti: Uzman: Özel bir konuda derinleme- sine bilgi sahibi olmuş kimse. Uzman sistem: İnsanlar için yıllar- ca eğitim gereken özel konularda uz- manlaşma, bir bilgisayar sistem tara- fından sağlanabilir. Bir uzman sistem bu verimliliği sağlamak için kullanı- lır. Sistemin yazılımı bir bilgi tabanı ve bir kontrol stratejisini içerir. Bilgi: Bilgi, genel kurallar, olgular ve öngörüler içerir. Genel Kurallar (heuristic): Bir ku- ral veya temel kanun veya belli işle- rin nasıl görüleceğine dair bir ipucu. Olgular ve Öngörüler: Geçerliliği kabul edilmiş önermeler ve veriler. Bilgi Tabanı: Bilgisayarda bilgi de- posu (Bkz. Commodore, Sayı 1, Ha- ziran 1984). Bilgi tabanı uzmanlardan elde edilen bilgilerden ve ders kitap- ları ile üretici firmaların katalogların- dan toplanan olgu verilerinden oluşur. Bilgi tabanı kurallar ve çatılar (fra- mes) olarak düzenlenmiştir. Kural: Bir uzmanlık alanında olgu öne sürmek. Bir kural “TF yağmur ya- ğarsa THEN yağmurluğunu giy”” bi- çiminde ifade edilir. ““Eğer yağmur yağarsa” cümlesi kuralın koşuludur. Koşul; Kuralın sol tarafı veya ku- ralın hipotezi. Eğer koşul doğru ise so- nuç doğrudur. AND ve OR gibi bağ- lantılar kullanılarak koşullar ve so- nuçlar karmaşıklaştırılabilir. Örneğin: IF Yağmur yağıyorsa, AND palton yoksa, THEN sokağa çıkma, OR pal- to al. Sonuç: Kuralın sağ tarafı veya ku- ralın bitimi sonuç ancak koşul doğ- ruysa doğru olur. Kontrol Stratejisi: Bilgi tabanından çıkarım yapabilmek için gereken bil- gisayar programı. Uzman sistem de kontrol strateji çıkarımı yapmak için ileri-zincirleme kullanır. İleri Zincirleme: Halen inanılmak- ta (doğruluğu kabul edilmekte olan) koşullardan hareketle, kuralları uygu- layan ve sonuçlardan yeni kavorlar tü- reten kontrol stratejisi. Uygulanan ku- ralların sonuçları yeni önermeler olur ve yeni kuralların koşulu haline gelir. Böylelikle mevcut inançlar kümesi de- Biştirilir. Artık yeni inançlar eklenme- yene kadar kurallar uygulanmaya de- vam eder. Çatı: Bilginin temsil biçimi. Bir çatı, bir nesnenin taşıdığı özelliklerin top- lamıdır. Nesnenin özellikleri çatının hanelerine (slats) yerleşir. Bir özellik özel bir nitelik olabilir veya başka bir nesneyle kurduğu ilişki olabilir. Örne- ğin bırçok düzeyleyici bir tür düğüm birim Hane (slot) Bir çatıdaki bir hane başka bir çatıyı nesnenin niteliği ola- rak tanımlayabilir. Bu durum çatı di- yagramı denilen bir yapıda, çatının hi- yerarşik olarak organize olmasına ya- rar. Haneler, isim, tanım gibi iç özel- liklere tekabül edebileceği gibi değer, önem gibi özellikleri de temsil edebi- lirler. Tüm bayilerde ASIC İLE PROGRAMLAMA De.Y.Müh, vııııı.ı LT.Ü. Öğü X.Doç.Br.M. Murat TÜNÇ İT.Ü, Öğrctllm Üyesi Teketekniz Yaşinları 23