15 Ekim 1943 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 14
Son zamanlarda, hicri 1143 (1730) ihtilâlinin türedi zorbası Arnavut Pat- rona Halili, zulme ve haksızlığa karşı isyan eden bir halk kahramanı gibi göstermeğe . çalışan muharrirler bu- lundu. Hattâ, liselerde tarih dersleri yapan bazı öğretmen arkadaşları- mında ayni hoppalıklarına şahit ol- dum. Arnavut Patrona Halil ile arka- daşlarının, ihtilâl sabahı Bayazit ha- mamından çıktıkları ve o geceyide ayni hamamda geçirmiş olmaları vak'a- nüvis kayıtlarından malümumuzdur. Hattâ bundan ötürüdür ki, Patronanın âdi bir dellak olduğuna kanaat ge- tirenler de vardir. Pek kısa sürmüş olan ikbal günlerindeki taşkınlığı, tahripkârlığı ve çapulçuluğu da Pat- ronanın bayağı tıynetini pek açık gös- termektedir. Esasen, ilk Türk matba- baasını açtıran Ürgübün Muşkara köyünden, su katılmamış Türk oğlu Türk İbrahim paşa gibi teceddüt şehidi bir vezire karşı bir baldırıçıplağı halk kahramanı olarak yükseltmek, lüzumsuz bir gayretkeşlik ilede tav- sif edilemez. Buna tarihi çapul, milli tarihte tahripkârlık denilir. Elime kıymetli bir vesika geçti; Patrona Halilin bir hamam dellağı olduğunu, dolayısile gösteren bir kay- de rastladım. Mamureler mahveden bir baldırıçıplak türedisinin hamam uşaklığını tesbit etmek, onun bir na- lın kahramanında aranılan kıymetler- den em belirtmek için kâ- fidir sanı Bahsettiğim vesika, hicri 1147 yılına ait bir hamam defteridir. İhti- lâlden dört sene sonra, Birinci Mah- mut zamanında tanzim edilmiştir. Sur dışında Makri köyünden başlıyarak Eyup ve“civarında, Halicin karşı ya- Geçmiyor faphaklar, Arnavut Patrona Halil kasında, Galata ve Üsküdardan Bo- ğaziçi nihayetine kadar altmış dokuz hamam, kiracılarının, natırlarının, del- laklarının, yanaşmalarının, külhancı- larının, kapıcılarının isimleri, baba isimleri, yaşları, şekil ve simaları, memleketleri ve milliyetleri ile tesbit edilmiştir. Ne kadar yazıktır ki, nefs İstanbul hamamları yoktur. Bu (orijinal) vesika hakkında daha etraflı bir fikir verebilmek için gelişi güzel bir hamam hakkındaki kayıtları aynen naklediyorum : KASIM PAŞA - HAMAMI KEBİR Aptullah bin Hüseyin - Avlonya- serbevvabin bilâdirlik, Çar ebru. ehmet bin Hüseyin-Topçu 27 k - kanbur 'sarı bıyıklı. Nasuh bin Kasım - Topçu, kumral bıyıklı, Hüseyin bin Mehmet - bilâdirlik- ihtiyar. Mustafa bin Ali - Kasımpaşalı Kalyoncu ihtiyar. Hanifi -Cezayirli-bilâdirlik - ihtiyar. Ali bin - Mustafa Kastamonu - bi- ladirlik köse. Ahmet bin Halil, Pıravadı, Çar ebru; bilâdirl ik. Kasım bin İbrahim - Cezayirli - Çar ebru - bilâdirlik Hasan bin Mustafa - Bartınlı- Çar ebru - bilâdirlik. İbrahim bin Ahmet - Alaplılı - Çar ebru- bilâdirlik. GEÇMİŞ ZAMAN OLUR Kİ: 87 sene evelin çizgilerinde, Ruslara karşı açılan Kırım harbinde müttefik kumandan ve mümessillerini götüyorannuz, Rusa karşı, Türk, İngiliz ve Fransız müttefiktir. Reşad Ekrem KOÇU Ali bin İsmail - Taşköprü - Cebeci- Çar ebru. Mustafa bin Ali - Hacı oğlu paza- rı-bilâdirlik - kumral sakallı. Natırlar : Hacı Mustafa - Kasımpaşalı, Kal- yoncu karabıyıklı Mehmet bin Hasan - Kilili - bilâdir- lik - ihtiyar. Abdullah bin Mehmet - Boyabatlı- Çar ebru - bilâdirlik. Salih bin Süleyman - Kasımpaşalı, Kalyoncu kır sakallı. Yusuf, Kul cinsi, bilâdirlik ihtiyar. Ahmet bin Abdullah - şehri -taze- bilâdirlik. Gulam Acem Süleyman - köle. Arnavut 4 nefer. Ecnası saire 16 nefer. Mehmet Sivaslı külhancı. Hammallar 10 nefer. Her hamamin sonunda, hamamcı, dellak ve natırlar Arnavut ve ecnası saire diye ayrılmıştır. Bunun sebe- bi de defterin sonundaki şu kayıddan anlaşılıyor : « Vechi meşruh üzere derunu def terde zikrolunan hamamcılar kethü- dası ve yiğitbaşıları ve şeyhleri ma- rifetile tahrir olunup her bir hamamda tahrir olunan dellaklara hamamcıları kefil olup badelyevm hamamlara del- lak ve natur alınmak iktiza eyledikte kasından gelme Türk uşaklarından ve nefsi İstanbuldan ve zımmi cinsinden intihap olunup yarar kefilleri alındık- tan sonra isim ve resimlerile deftere kayıt, ve kadimden hamamlarında mevcut bulunup hini tahrirde isimleri deftere kaydolunan Arnavut tayfasın- dan vefat edenlerin ve bir tarikle ha- mamlardan çıkıp vilâyetine gidenler bade eyyam gelip yine dellak olmak murat eyledikte....... Vesika çok kuvvetlidir. Birinci Mahmut, bir sabah Bayazıt hamamın- dan ayaktaşları ile beraber fırlıyarak İstanbulu ihtilâl ateşine veren vezir başları oOuçuran Arna avut Patrona Halili tepeledikten sonra İstanbul ha- mamlarındaki Arnavut dellak ve na- tırlara karşı bir temizleme işine giriş- miştir. Bunu da, saltanatını iyice kuv- vetlendirdikten sonra, ancak 1147 de tahakkuk ettirebilmiştir.
