29 Nisan 1938 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 3

Z9 -4- 1938 UYLUS DIŞ İCMAL Dünkü ve bugünku (ek -Cermen munasebetleri Çekoslovakya, bugünkü Avrupa- nın en büyük tehlike noktasıdır. Ve Avusturyanın Almanyaya ilhakm- dan sonra bu tehlike büsbütün art- mıştır. Bu tehlikeyi doğuran ihtilâ- fın zahiri manzarası, Çekoslovakya- daki üç buçuk milyon almanın mu- kadderatı hakkında Almanyanın gösterdiği alâka olmakla beraber, hakikatte bir taraftan Almanya, di- ğer taraftan da Fransa ve Sovyet Rusya ar da bir deleden i * barettir. Almanya, Avusturyayı or- tadan kaldırdıktan sonra orta Avru- padaki hegemonyasını takviye et- mek ve şarka doğru ilerlemek yo - lunda Çekoslovakyayı engel olarak gö letadii, Eğer Ç üSN kya yalnız olsa, onu da ortadan kaldır- mak büyük Almanya için bir mese- le değildir. Fakat Çekoslovakya, Fransanın ve sovyetlerin müttefiki- dir. Binaenaleyh Almanyanın naza- rında, kendisini şarktan ve garbdan çember içine almak istiyen bu iki devl âleti vaziyetindedir. Eğer Çekoslovakyayı sovyet ve fransız ittifakımdan ayırarak kendi nüfuzu altına alacak olursa, orta Avrupa h ası l ve bin- netice sovyet - fransız cebhesi de zayıflamış olur. Bu manevrayı çevirebilmek için almanların ellerinde bir vasıta var- dır: Çekoslovakyadaki almanlar. Filhakıka Çekoslovakyada üç bu- çuk milyon kadar alman ekalliyeti vardır ki bunların bir kısmı, Nazi olduklarından Berlinin nüfuzu al- tındadırlar. Nazi olmıyan zümreler çenlere kadar Çekoslovakya hü- kümeti ile iş birliği yapmakta iseler de Avusturyanın ilhakından sonra bunlar da hükümete karşı vaziyet almışlardır. Çekoslovakya hükümeti için yal- nız alman ekalliyeti değil, diğer ekalliyetler de öteden beri bir kay- gı olmuştur. Harbı takib eden yıllar içinde çek hükümetinin enternasyo- nal vaziyeti kuvvetli ve komşuları- nın vaziyeti de zayıf iken, ekalli- yetler çok tazyik edilmişlerdir. Fa- kat son seneler içinde çek hükümeti biraz da komşularının tazyiki altın- da ekalliyetleri tatmin etmek için milli birliği ile telif kabul eden her gv4! e r—-Ttadır. Bilhassa —Avus- işgalind. vakya ciddi tedbir almaya karar vermiş görünüyor. Başvekil Hodza- nın bildirdiğine göre, hükümet e- kalliyetler için yeni bir statü hazır- lamaktadır. Geçen hafta da cum- hur reisi Benes, bir umumi af ilân ederek birçok siyasi mahkümlar ve bu arada binden fazla alman ser- best bırakıl . Nazi alı ları, Beneş'in bu jestine rağmen, çek hü- kümetinin hazırlamakta olduğu sta- tünün mahiyetini öğrenmeği bekle- meden kendilerini tatmin edebilecek asgari şartları dermeyan etmiş bu- lunuyorlar. Geçen gün liderleri Hen layn, söylediği bir nutukta alman - lar için “Çekoslovakya cumhuriyeti içinde muhtariyeti haiz bir alman idaresinin,, kurulmasını taleb etmiş- tir. Bu teklifin alman Nazi partisi tarafından da tasvib edildiği, al- man gazetelerinin birkaç günd beri yaptığı neşriyattan anlaşılmak- tadır. Çekoslovakya hükümeti bu teklifi kabul etmekte iki — ehemi- yetli mahzur görmektedir: : 1 — Evvelâ teklifin tatbik kabili- yeti olmadığı ileri sürülmektedir. Zira almanlar çekoslovakyada top- lu bir halde bulunmıyorlar. Alman- lar, Çekoslovakyanın iki garb mım- takasını teşkil eden Bohamya ve Moraya içinde ve dağınık bir halde bul ktadırlar. Bin; leyh yal- Japonlar Muvaî:ic_at çin hükümetiyle anlaşacaklar 'Tokyo,28 (A.A.) — İyi malümat al- makta olan mahfiller, Çindeki japon makamları ile Pekindeki muvakkat çin hükümeti arasında yakında bir an- laşma imza edileceğini tahmin etmek- tedir. Bu anlaşma, sene başında akte- dilmiş anlaşma ile evelce halledilmiş iktisadi lelere müteallik olmryacak, yalnız siyasi ve idari mese- leleri ve bilhassa yeni Pekin hüküme- tinin muhtelif servislerinde bulunan japon müşavir muavinlerinin salâhi- yetleri meselesini halledecektir. Anlaşmanın mühim bir maddesi, şi- mali Çin ile Merkezi Çin arasında mü- nakalâtın teessüsü anında merkezi Çi- ne şamil olacağını derpiş etmektedir. Bu keyfiyet, japon siyasetinin Çin- deki merkezinin Nankin olmayıp Pe- kin olmasını iltizam eden tezin mu- vaffakyetini göstermektedir. hul Macar nazi şefinin aile menşel araşlırılıyor Budapeşte, 28 (A.A.) — Macar nazi- lerinin şefi Salassinin menşei ne oldu- ğu hakkındaki münakaşalar devam et- mektedir. Salassinin macar olmadığını ve is- minin Selosan olduğunu iddia eden çiftçi mebuslardan birinin bu iddiası- na cevab veren nazi mebus, ecdadının her zaman Salassi ismini taşımış ve macar ihtilâl ordusunda avusturyalıla- ra karşı harb etmiş olduklarını göste- ren bir takım vesaik ibraz etmiştir. İngiliz - İlalyan anlaşması avam kamarasında Londra, 28 (A.A.) — Avam kamara- sı, ingiliz - italyan anlaşması hakkın- da sabırsızlıkla beklenen müzakerele- ri nedi vi ' Te pi AA ŞAYA lüm olduğu üzere bu anlaşma meriye- te girmek için parl fınd tasdik edilmek lâzımdır. DÜNYA HABERLERİ Londra görüşmeleri dün başladı Askeri iş ın= bir haya içinde başlamıştır. a a Ç af MN Londra, 28 (A.A.) — İngiliz - birliğinde anlaşmıya varıldı Temaslar müsaid bir hava içinde ilerlemektedir Yukarda: BB. Daladiye ve Çemberlayn, aşağıda: B. Bone ve Lord Halifaks Fransız görüşmeleri bugün mü- F z - 3 iştir. 'ır'el“m mevzuunu evvelâ ltnl dÜ yi I| a 1ıle ş olan gö- lesi teş- aat Amerikanın 1939 deniz inşaatı Görüş e girişilmeden evvel B. Çemberlayn fransız arkadaşlarına hoş geldiniz. demiş ve fransız - ingiliz d elerinin muvaffakiyetine ina- 456 milyon dolar sarfiyle bir çok harb gemileri ve yeni üsler yaptırılacak Vaşington, 28 (A.A.,) — Cumhur re- isi B. Ruzvelt, 1939 senesine aid bahri ye büdcesini tasvib etmiştir. Bu büdce, 456.866.000 doları bulmakta olup bil- hassa iki zırhlı, iki kruvazör, sekiz tor- pido muhribi, altı denizaltı gemisi bir mayin tarayıcı gemisi ve bir çok tali cüzütamların inşaat tezgâhlarına ko- nulması için muktazi tahsisatı ihtiva etmektedir. Büdce, iki zırhlr ile üç tayyare gemi- si, 43 torpido muhribi ve on altı deniz- altı gemisinin bitirilmesini de derpiş etmektedir. Bu büdce, âyan meclisi bahriye en- KD da n aai BĞT ölasi nız almanlara mahsus mıntaka ayı - rarak oraya muhtariyet vermek mümkün değildir. 2 — İkinci bir sebeb de ayrılacak “bahri silâhlanma” projesinden müsta- kil olan büdcedir. . Yeni üsler de yapılacak Bahriye nazırı B. Svanson, demok- olan böyle muhtar bir takanın büyük Almanyaya ilhakı korkusu - dur. Tarihin garib cilvesidir ki, A - vusturya idaresi altında iken çekle- rin de istediği şey, bugün almanla - rın istediği şeyin aynı idi. O zaman- ki Avusturya hükümetini, çek milli emellerini tatmin etmekten alıko - yan düşünce de bugünkü Prag hü - kümetini korkutan tehlike idi. Malümdur ki Avusturya impara- rat mebuslardan Vinsona bir mektub da yaşadıkları üç buçuk milyon al - man da bu hududlar içine alımmış - tır. Şimdi almanlar, çeklerin 1848 den sonra kendilerinden istedikleri imtiyazı istiyorlar. Çekle'r 1!_. o za- manki Viyana hükümetini böyle b:ı— konsesiyon yıpmıkt_ın. alıkoyan dü- şünce ne ise, aynı mülâhaza î_le al- ların teklifini kabul edemiyor - torluğunun tebeaları arasında bulu- nan çekler istiklâl uğrundaki mü- cadelelerinin ilk merhalesi olmak iyet lar. Garibdir ki o zaman Avı_uuıryı.- nın idaresi altındaki slâv milletleri- nin müdafii Fransa ve Çarlık Rusya- Üüzere idari işlerdi. Ve 1867 senesinde Macaristana muh tariyet veren Fransova Jojef buna müt<mayildi. Fakat çekler mı';ıhim sı idi. Bu iki büyük devletin yardı - mile istiklâline kavuşan ç ovak- larm Almanyaya karşı bugünkü bir noktada mucarlara b r- lardı. Slâv olduklarindân “pan slâ- l da Sovyet Rusya ve .0 Rusyası Sır - kor kta harba kadar ileri yar Fr di Ki vistlerin tesiri altına girecekleri dü- şünülerek, kendilerinden macarla - ra verilen imtiyaz esirgendi. Bugün çekler — kurtulmuşlar ve harbdan sonra çek devletinin hudu-| mi? du çizilirken, vaktile ıdareleri altın- gitmişti. Acaba bugünü Fransa ve Rusyası da Çekoslovakyayı müda- faada bu derece ileri gidecekler A. Ş. ESMER göndererek Büyük Okyanustaki deniz ve hava üslerinin idaresi ve yeniden bir takım üsler ihdası için 28,751.000 dolar sarfını derpiş eden kanun — lâyihasını tevdi etmesini istemiştir. B. Vinson, daha evvelce bir proje tevdi etmiş idi, ve bu proje, — Midvay, Havay ve Hodiyak adalarında üsler ihdası için masarif ihtiyarına mezüni- yet veriyordu. İnşası derpiş edilen yeni üssühare- keler, Vaşington muahedenamesinin ş olduğu ki dahilinde bulunmaktadır. Yeni Vinson kanun İlâyihası, Bay Svanson tarafından, taleb edilen kre- dilerin verilmesine matuftur . hlsimini eat Kodreanu aslen romen değilmiş Bükreş, 28 (A.A.) — Maarif nezare- ti, B. Korneliyüs Kodreanunun daima gizlemeye çalışmış olduğu şerecesini neşretmiştir: Babası, 1902 senesine kadar İvon Zilinskt adını taşryan bir adam olup nı olduğunu söylemiştir. İngiliz na- zırı, ingiliz - italyan anlaşmasının ne gibi şartlar içinde müzakere ve imza edilmiş olduğunu ve bu anlaşmadan istikbalde ne gibi neticeler beklemek- te olduklarını etrafiyle izah ve teşrih etmiştir. B. Daladiye, bu anlaşmanın akdin- den dolayı B. Çemberlayn'ı Fransa hükün_ıeti namına tebrik etmiştir. ş İngiliz kamoyuna göre bu diploma- tik Yeıîkı, ingiliz siyasetinin esasını teşkil etmekte devam eden Avrupada u.fnumî huzur ve süküna doğru yeni bir merhaleyi göstermektedir. Buna itşirâk etmek için B. Musolini tara - fmqnn kabul edilmiş olması halinde ingiliz - italyan müzakerelerine işti- rake hazır bulunduğunu beyan etmiş olan Fransa, Roma ile normal müna- sebetler tesis etmek maksadiyle ingi- liz - italyan anlaşması akdedilir edil- mez Müzakerelere girişmiştir. Daladiye görüşmelerin neticelerini anlatıyor B. Daladiye, görüşmeler sonunda Havas muhabirine verdiği beyanatta müzakerat hakkında hiç bir tafsilât vermemeyi teahhüd etmiş olduğunu, bununla beraber, bugün görüşülen bütün leler üzerinde laşmaya varıldığını temin edebileceğini bil- dirmiştir. B. Bonne ise, bugün, İtalya ile ya- pılan ingiliz ve italyan görüşmeleri- nin Habeşistan meselesinin, İspanya- daki gönüllülerin geri çekilmesi işi- nin ve ingiliz - fransız askeri işbirli- ği meselesinin görüşülmüş olduğunu tasrih etmiştir. , Bugün öğleden sonraki görüşmeler- den sonra, salâhiyetli mahfiller, her hangi bir tafsilât vermekten imtina menşei islav - macar ve polonyalı idi. Annesi ,tamamiyle alman idi. Bu şecerenin neşredilmesi, B. Kod- reanunun muhalifleriyle yapılmakta olan uzun münakaşalara niha; ver. mektedir. » e Geçenlerde tevkif edilmiş olan yüz elli kadar demir muhafızlar rüesası, Royterin bildirdiğine göre, evvelce bugün görüşülmesi kararlaştırılmış o- lan Çekoslovakya meselesi yarına bı- rakılmıştır. Askeri işbirliğinde anlaşmaya varıldı İngiliz ve fransız askeri kuvvetle rin 'm' işbirliği meselesinde tam bir Fransız nazırları, ingiliz - italyan bir sene müddetle Eflâkda Ti manastırlarında veyahut Bukovina, Dragomirnada mecburi ikamet Ş edeceklerdir. sından dolayı Adanada Bir lise talebesi muallimini bıçakla yaraladı Adana, 28 (Hususi muhabirimiz bildiriyor) — Busabah Adana lise- sinde bir yaralama hâdisesi olmuştur. Bütün Adanayı müteessir eden bu çir- kin vakanın tafsilâtı şudur : Birinci orta okul kimya muallimi yedinci sınıfta ders verirken bu sınıf talebesinden 77 numaralı Nejad Soyer dershaneye girmiş ve bıçakla Bayan muallimin üstüne yürümüştür. İlk bı- çak darbeleri muallimin kaburgalarına rastlamıştır. Hâdisenin sebebi, Neja - dın geçen sene kimya muallimi tara - fından sınıftan döndürülmüş olması, bu sene de aynı dersten kırık not al- masdır. Muallim ağır yaralı olarak hastahaneye kaldırılmış, suçlu derhal yakalanmıştır. Adliye koridorunda Nejad büyük bir küstahikla yaptığını şöyle anlatı - yordu : “— Ne çare öldüremedim. Sınıfta yere yuvarlandığı zaman üzerine ©- turdum, Gırtlağına yapışmıştım. İkin- ci defa bıçaklıyacağım zaman arkadaş lar ve müdür ellerimi tuttular..,, Bu sözleri söylerken küstah talebe hiç vicdan azabı duymuyor ve tabit gö- rünüyordu. Yüzünde yaptığından piş- man olmıyan bir hal vardı. Küçük Dış Haberler XTiran — Nikâh töreninden sonra, Kıral sarayında muazzam bir ziyafet ve rilmiştir. Ziyafetten sonra kıral ve kıra- liçe Draç'a hareket etmişlerdir. Balayı nı orada geçireceklerdir. X Vaşington — B. Ford'la oğlu Bay Ruzveltle birlikte öğle yemeği yemiş- lerdir. Yemekte iş adamlariyle hükü- n h metin işbirliği yap şi Ş TÜRKİYE BASINI Yurdumuzda son sömürge 'TAN'da B. Ahmed Emin Yalman “Yurdumuzda son sömürge,, başlığı altında yazdığı başmakalede İstan- bul elektrik şirketinin vaziyetini-sö - mürgecilik kelimesile vasıflandır- makta ve ezcümle şunları söylemek- tedir : “Elektrik şirketine karşı olan haklı infiallerimiz şu sebeblerden ileri geliyor: Bu şirket, senelerden beri kendi sahasına bir sömürge gö- zile bakmaya cüret etmiştir. Emni - yetimizi çiğnemiştir. Yalnız Almanya bakmıştır. Bunun mukabilinde ken- di teahhüdlerinin en ibtidai icabla- rını yerine getirmemiştir, Fenni in- kâr etmiştir. Eline geçen paraları kâr adı altında harice kaçırmak ar- zusile şebekeyi bir düzüye yükle- miş, en esaslı emniyet tertibatını ih- mal etmiş, ihtiyata hiç bir pay ayır- mamıştır. Her sene harice kaçırılan üç mil- yon lira ve maskeli şekilde masraf diye gösterilen bir milyon lira; ha- kikatte safi bir kâr olmaktan uzak- tır. Vazifeleri yapmamak, şartna- meye uygun cereyan vermemek, te - sisatı yenilememek, fennin — hamule« ye ve emniyete aid icablarını yap- mamak, emniyeti ihmal etmek, halk tan fuzuli paralar almak suretile Yedi, sekiz yüz bin nüfuslu bir şehir, elektrik kuvvetini bir tek fab- rikadan alıyor. Fazla hamule, öm- rünü doldurmuş tesisat, emniyetin ihmali bakımından her gün büyük servis inkıtaları tehlikesi vardır. İstanbul şirketinin 31 ilk teşrin 1931 tarihinde Brüksel merkezine yazdığı bir mektubda çıplak itiraf- lara tesadüf edilmektedir. Bu mek - tubda şöyle deniliyor : “Hiç ihtiyatımız yok. Emniyetsiz larla çalışıyoruz. Şehrin —muh- tur. xXBelgrad — Kıral naibinin bir be- yannamesi ile Saray-Bosna yüksek is- lâm mahkemesi reisi B. Fehim Sipahi Yugoslavyadaki islâm reisliği- ne tayin edilmiştir . X Londra — Kıraliçenin annesi Kon- tes Stratsmor ağır hastadır. X Vaşington — Amerikanın Meksi- kadaki elçisi, Meksikanın Amerika mah süllerinden aldığı resmi indirdiğini bil- mıştır. rılmış olan kontenjanlar meselesini gö- rüşmüştür. X Berlin — İsveç kıralı İsveç elçili- ğinde bir ziyafet vermiştir. Ziyafette BB. Göring ve Ribbentrop da hazır bu- 1 lardi i hususi- ş Kıralın sey dir. XRoma, — Resmi gazete İtalya ile Amerika arasında muvakkat tesviye suretini tasvib eden kararnameyi neş- retmiştir. etmişler ve Roma ile Paris arasında başlryan müzakereler hakkında malü - mat işlerdir. Habeşi le - sinde, ingiliz ve fransız nazırları, 9 mayısta toplanacak olan milletler ce - miyeti konseyine müracata karar ver- mişlerdir. Pres Asosyasyon'un bildirdiğine gö re,bügün, Pragdan bazı mütemmim haberler ve malümat alınmıştır. Mü- zakereler esnasında bu malfimattan da istifade edilmek istenmesi üzerine, Çekoslovakya meselesinin müzakeresi yarıma bırakılmıştır; Yarın görüşüle. cek meseleler arasında frangın istik - rari, İsviçrenin bitaraflığı ve uzak şark meseleleri de vardır. Fransız nazırları kıral tarafndan kabul edildiler BB. Daladiye ve Bonne, öğleden sonra Vindsor şatosurnla giderek kıral tarafşndan kabul edilmişlerdir. Kıral fransız nazırlarını akşam yemeğine a - lıkoymuş ve davetliler arasında Lord Halifaks ile B. Korbon da bulunmuş - tur. BB Daladiye ve Bonne geceyi şa- toda misafir olarak geçireceklerdir. Fransız heyetinin bir tekzibi Londra, 28 (A.A.) Fransız murah - h_as heyeti, Fransa hükümetinin kam - biyo garantisi ile bir istikraz akdet- mek tasavvurunda olduğuna dair olan şayiaları tekzib etmektedir. Fransız komünist partisi ne düşünüyor? _Pariı, 28 (A.A.) — Fransız komü- nist fırkasının matbuat bürosu, neş- retmiş olduğu bir tebliğde ezcümle şöyle demektedir: “Siyasi büro, her şeyden evvel Lon- dra görüşmeleri ile meşgul olmuştur. Sulhun muhaf; ve Avrup is- tikbali geniş mikyasta bu görüşmele- re bağlıdır. Siyast büro, müteakiben cumhuri- taç olduğu 33 milyon volt darı darı - na temin ediliyor. Eski takımlardan biri dursa veya — bozulsa, yenilerden biri muvakkat bir ârızaya uğrasa u- zun bir servis inkıtar olabilir. Bunun vahim neticelerini göz önüne getir- meğe bile cesaret edemiyoruz. O za- man cidden feci bir vaziyete düşe- riz. Şimdiye kadar bunun olmaması bir tali eseridir.,, Bütün bir şehrin haytının telie bağlı olduğunu 1931 senesinde iti- raf eden şirket, o zamndan beri va- ziyeti ıslaha çalışmış madır? Hayır, bir şey yapmamıştır. Para sarfet- Ç| hep h hep h kikati gizlemeğe çalışmıştır. Sömürge zih- niyetine sımsıkı sarılmıştır. Aynı belçikalı şirketin diğer memleket- lerde işlettiği elektrik tesisatında yüz kilometreye bir inkıta düşüyor. Memleketimizdeki inkıta nisbeti bundan 22 misli fazladır.,, SİYASET DÜNYASINDAKİ BÜYÜK TEBEDDÜL CUMHURİYET'te B. Yunus Na- di yazıyor: “Avrupanın aklıbaşma gelmik için Almanyanın Avusturyayı topsuz tüfeksiz, âdetâ sessiz sadasız kendi- sine ilhak etmesi lâzım geldi. Gerçi bu iş eninde sonunda bu fili neti- ceye varacak bir işdi ama varıştan varışa fark vatdır. Macerada İtalya- nın bile şaşırtıcı bir sürprize uğra- mış olduğunu söylemek, hâdisenin ehemiyet ve vahametini göstermeğe y İtalyaya Hab fü- tuhatını sağlayan — Berlin - Roma mihveri Almanyaya dünyayı yeni- den oynatacak bir manivelâ vazife - sini gördü, ve Avusturya işinin ar- kasında büyük yeni bir dünya har- bının kara çehresi ak dişlerile sırıt- tı. Bu korkunç ihtimalin tahakkuku İtalyaya yalnız tehlikeler getirebi - lirdi. Onun için vaziyetin süratle 18- lahı bir zaruret oldu Müsbet netice- ye varan ingiliz - italyan müzakere- lerinden sonra frın'uz - italyan an- Kdi I sına b masının sebebi buradadır. Ve biz zannediyoruz ki fransız- italyan anlaşması ingiliz - italyan anlaşmasından daha kolay olacak - tır. Çünkü fransız - italyan anlaşma- sı, hemen hemen ingiliz - italyan anlaşmasının dokunduğu aynı me- seleler üzerinde olacaktır ve İtalya - nın İngiltereyi memnun eden muva- fakatlerini artık Fransaya karşı de- ğiştirmesine sebeb ve ihtimal yok- tur.,, Deniz lisesini bitirenlere diplomaları verilyor 4 İd.anbul, 28 (Telefonla) — Heybe- lideki deniz lisesini bu sene bitiren genç yetçi İspany kurban gitmekte ol- duğu “ademi müdahale siyaseti,, de- vücuda getirilmiş olma - nilen caniyane siyaseti takbih etmiş- tir.. lere may n ikinci günü törenle diplo- maları verilecek, deniz harb okuluna d_a aynı gün törenle sancak verilecek- tir,