16 Nisan 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5
16-4.939 GÜNÜN MESELEL Vaziyet Salâha Doğru Gidiyor ünden güne vaziyet saliha doğ- ru gidiyor. İngiltere, Romanya ve Yunanis- tandan sonra Sovyet Rusya ile de anlaşmış görünüyor. Sovyet Rusya ile aşağı yukarı bir aydanberi cere- yan eden müzakerelerin nihayet| müsbet bir neticeye vardığı haber| veriliyor. Müzakerelerin bu kadar uzaması- Bin sebebi şudur; Sovyetler Şarki Avrupada tehdit | altında bulunan bütün devletlerle birlikte bunların istiklâl ve tama- miyetlerini garanti etmeyi, âdeta bu devletlerle demokrasiler | arasında| birer askeri ittifak akdini teklif e-| diyordu. Halbuki Polonya ve Ro-| manya böyle bir ittifaka yanaşmız! yorlardı. Çünkü Sovyet ordularının Romen ve Polonya topraklarma ayak basmasından korkuyorlardı. Halbuki Sovyet Rusya ile anlaş madıkça demokrasiler Şarkta kendi lerini emin vaziyette göremezlerdi. Ne Polonya, ne de Romanya, arka larında dayanacak başka bir kuvvet olmadıkça Almanyaya karşı dura mazlardı. Onun için İngiliz ve Fran- sızlar Sovyet Rusyanın da sulh cep- besine girmesine büyük ehemmiyet veriyorlardı. Anlaşmanın şartlarını bilmiyoruz. Fakat Sovyetlerin garantisi inzimam ettikten sonra Balkanlarda sulh eep- besi kuvvetlenebilir. Bulgaristan! ik- na etmek te kolaylaşır. Belki de bir iki gün içinde Balkanlardaki sulh cephesinin tamamen kurulmuş oldu- Bunu öğrenmiye muktedir olacağız. Totaliter devletler şimdilik süküt ediyorlar, Kont Cianonun dün beya- natta bulunması mukarrerdi. İtalyan Harlelye Nazırının ne söyliyeceğini tahmin edemeyiz. Fakat herhalde yüksekten atacağa benzemiyor. Çün- kü şimdilik İngiltereye İtalyanın Ar- navutluktan ileriye gitmek niyetin- de olmadığına, İspanyadaki askerleri ki. askerlerini: çekmiye do başla- maştar, Tehlike gelirse, yukardan, yani Almanyadan gelebilir. Çünkü bütün tekziplere rağmen, Almanyada bü- yük askeri harekât vardır. Almanya- nm herhangi bir cepheden yeni bir huruç hareketi yaparak yeni bir emrivâkie teşebbüs - etmesi ihtimal. den uzak değildir, Çünkü demokra- siler henüz Almanyanın etrafındaki küçük devletlerin hepsine garanti vermiş değillerdir. Almanya etra- fında çevrilmekte olan sulh çembe- rinin kapanmasından evvel yeni em- lere cüret edebil Şimdilik yegâne tehlike burada görünüyor. Akdenizde İngilizlerin aldığı ted- birlerle, İlalya yeni bir hamleye ce- saret edemiyecek hale getirilmiştir. Bugünkü vaziyet budur. m ama a mn Adaya Su İskelesi Belediye Sular idaresi, Büyükada- da yapılacak olan su şebekesile su iskelesinin 150 bin liraya çıkacağını tesbit etmiştir. İskelenin yeri daha kati surette tesbit edilmemiştir. Ev- velâ iskelenin Maden tarafında ya- pılması düşünülmüş ise de sonradan buranın lodosa maruz olduğu düşü- bülerek vazgeçilmiştir. FARI Gündelik Gazete 2 'TAN'ın hede Mabef- de, fikirde, herşeyde temiz, dürüst samimi olmak, O kariin gazetesi olmıya çalışmaktır. ABONE BEDELİ Türkiye Ecnebi ilerarası posta İttihadına dah! olmiyan memleketli için mbone borleli mitddet sırasiyis 30. 16, 9, 3,5 liradır, Abone bedeli peşindir. Adres değiştirmek 25 . kuruştur Cevap için mektuplar 10 kuruş- Tak pul İlâvesi Hâzimdir. TAN Balkanların Yeni Vaziyetinde S» günlerin en mühim tehlike noktası, Yuna- nistandı ve Arnavutluğun iş- galinden sonra o memleketin bir takım maceralara sahne olması bekleniyordu. 1936 senesinin 4 Ağustos gününden “başlıyarak Yuna- nistanda iş başına gelen Ge- neral Metaksasın tuttuğu ha- rici siyaset, ayni devre içinde Yugoslavyanın tuttuğu siya- set gibi, ihtiyatlı bir siyasetti, Fakat cereyanlar ve girdaplar arasında dosdoğru yoldan. ay- rılmak mecburiyetleriyle kar- şılaşıyordu. Türkiye « Yunanistan dostluğu y E nmühim istikrar amili, Yuna- nistanın Türkiye ile dostluğuy» du. 1930 da doğan bu siyaset, Bü- yük Harptenberi, mihverin icadı istisna edilirse, en büyük diploma- tik inkılâptı. 1921 den 1930 sene- sine kadar iki memleket mübade- le meselesini halletmeğe uğraşmış» lar, bu meselenin halli, Ankura - nın Venizelos tarafından yapılan ziyareti ile alkışlanmış, Iki mem- leketin münasebetlerini bozan bu- lutlar sıyrılmış, ve kısa bir int - kal devresinden sonra hakiki ve samimi dostluk iki memleket a- rasında yerleşmişti, 1934 tenberi Yunanistan İle Türkiye, Balkan antantı içinde dalma elele vererek bir iç takımı olarak çalışmış ve Yugoslavya ile Romanyayı dostluk içinde ikinci bir takım teşkil etmek üzere bi- rakmışlardı. V Müşterek siyaseti Türkiye idare ediyordu ki memleket arasındaki dost luğun diğer bir neticesi, Atatürkün hâkim şahsiyeti altında olan Türkiyenin müşterek siyase- ti idare etmesiydi. Şimdiki Türki- ye Hariciye Vekili Saracoğlu, ay- ni kapasite içinde çalışmak liya- katini haiz görünüyor. Yunanistan siyasetini idare eden Raenebil General Metaksas Yunanistanı bekliyen | İngi- liz Akdeniz #- losundan iki parça, o harita. da, Yunan sw lardaki | İngi- iz — filosunun dikkatle | hesa- ba aldığı bahri üslerin isimle. A paamamamasan YAZAN: ANTHONY WINN “DAİLY TELEGRAPH,, MUHARRİRİ *, ğ Mİ İİ amma Bu bakımdan Balkan antantı ya Ankarada kuvvet bulur, yabut ta orada yıkılabilir. Ve bu hareket ler, oAtinadan veya daha başka yerden Ankarada müessir olur. M. Gafenkonun Türkiyeyi ziya- reti neticesinde alınan ilk haber- ler emniyet vericidir. Çünkü Bul- garlstanın Balkan birliğine sada- katini tazammun eden siyasetten inhiraf etmesi takdirinde Türki - yenin bütün dostları Türkiyeye güvenmektedirler, Almanyanın Yunanistanda güvendiği şeyler ürkiye istikrarı temin ettiği halde diğer kuvvetler mih- vere doğru temayül etmişlerdir. Almanyanın Yunanistanda güven- diği şeyler, komünizm aleytarlı- ği, iktisadi tazyik ve General Metaxas'ın Alman kültür ve mer toduna karşı sempatisidir. Son haftadan önce de, Alman - yanın iktisadi hâkimiyeti, Yuna- nistanı da diğer Balkan devletleri gibi, Almanya ile iyi geçinmeğe sevketmiştir. Bu tazyik için kul lanılan en belli başlı silâh, Yuna- ulstanın en belli başı mahsulü olan tütünü satın almaktır, 1037 de Yunanistanın ihraç ettiği 42 bin tondan 18,600 ü Almanyaya, ve 2000 1 Avusturya ile Çekoslo- vakyaya gitmişti. Amerika 9000 ton alarak Yunanistana çok muh- taç olduğu akçeyi temin etmişti. Yunanistanın Almanyaya boyun eğmesi nedendir? u variyetle karşılaşan İngi- liz muhlibbi Yunanlılar şu sözleri söylüyorlardı: İngiltere ile sıkı bir ittifak yapmak İsteriz. İn- gilizler beynelmilel hırsiz olma « dıkları gib Yunanistan da strate - jik bakımdan onlar için zaruridir, Fakat Almanyaya bağlı olduğu » muz için buna imkân vok. Sonra İngiliz silâhı almak için satın tütünlerini Virjina ile karıştırsı- nız bem zarar etmezsiniz, hem de bizi iktısmden kurtarmış olursu - nuZ.,, Yunanlıların bu teklifi bir bü- yük İngiliz tütün kumpanyasına takdim olunmuş, fakat bu teklif kabul olunmamıştı. Çünkü işleri- ne gelmemişti, Jtalyaya karş, itimatsızlık var Imanyaya karşı vaziyet bu merkezdedir. Mihverin ilan- ci ve daha küçük ortağı olan İtal yaya gelince, bu memleket 1923 te Korfu adasını zaptetmesinden- beri sevilmemekte ve kendisinden korkulmaktadır. o Yunanistan; İ- talyaya karşı daima itimatsizlık beslemiştir. Bugün ise, bu itimat sızlığı besliyenler, kendilerini son derece haklı buluyorlar. Endişe iki istikamette de bareket elen bir histir. Fakat Arnavutluk işgalinin Yunanistanda yaptığı tesir, tesli- miyet değil, kalkınma ve isyandı. Yunan halkı İngilizleri sever unan halkı arasında Alman- lar, İtalyanlardan fazla se- vilmiyorlar. o Yunanlılar bunlara boyun eğerlerse ancak, kahir za- ruretlere inkıyat ederek boyun & ğerler. Yoksa Almanların Atina - da yaptıkları geniş propaganria Yunanlıları ancak güldürmekte - dir. Buna mukabil Yunanlılar fngi- İizleri severler. Gerek hükümet, gerek muhalefet, mihver devlet- lerine dost olmayı bir kaplanın $ırtına binmek saymaktadır. Yu » nanistanda bir İngiliz deniz heye- tinin uzun bir zaman bulunması, İİ YUNANISTANIN ROLÜ NEDİR?... Türkiyenin Kavi Dostluğu Almanyanın Tahakkümü | | i ve Yunanistana esaslı hizmetler yapılası, İngiliz “ Yunan dostlu - Bunu derinleştirmiştir. Şu halde vaziyet, kati re- yi haiz olan Türkiyenin mert ve sağlam siyaseti ile mükemmel bir surette mütevazin mahiyettedir. Yunanistanın İngiliz Stratejisindeki kıymeti | pi Yunanistanın İngiliz stratejisindeki o hayati bir nokta olmasının sebebi nedir? Ve Yunanistan ne derece kuvvetlidir? Yunanistana hayati bir mahiyet veren sebep, Şarki Akdenizde üs- lerin azlığıdır. Bugün Köorfo, ko- lay kolay zaptedilmez sayıldığı gi- bi, garbi sahil üzerindeki oCefr- lonya gibi diğer üsler de çok kıy- metlidir. Navarin ile Giridi kullan- mak için verilecek müsaade de daha çok kıymetli olur, Şimalin müdafaası için bol bol pira sarledilmiştir. Kral, Yuna- nistanın omuharip kuvvetlerine çok büyük ehemmiyet vermiş, or- dudaki çiftçilerle bahriyedeki ba- lıkçılar çivi gibi sağlam adamlar- dır. i Yunanistan tecavüze karşı olan cepheye dostturlar a unanistanın tecavüze hasım | cepheye dost olduğu mu | hakkaktır. Fakat bu arada hükü- metin dahili vaziyetini de unut- mamak lâzımdır. Metaxas hükü - meti, Yunanistanın senelerdenbe- ri gördüğü hükümetlerin en tesirli- si, ve en ilerisidir. Çiftçilerin börç- ları azaltılmış, istihsal arttırılmış, Sulama işleri ilerlemiş, memleketi ağaçlandırmak işi teşvik edilmiş, sanayi âleminde ücretler yüksel - tilmiş, grevler yasak edilmiş; ça- Mişıma saatleri tahdit olunmuş, yol lar ve sihhi servisler düzelmiştir. Bununla beraber (o hükümetin, muhalefete nefes verdirmemesi bir mesele teşkil etmektedir. Fakat bu giren milletleri, esaret altına girmek korkusiyle kuş gibi çırpınan devlet- leri yeni dünyanın bu mesajını hür“ mesele yalnız Yunanistanı alâka - dar eder. İngiltereyi alükadar ede- cek nokta istikrar meselesidir. İkededir. Biz ebedi bir sulh ve ebedi | Muhiti aşarak bize kadar uzanan se 5 GÖRÜŞLER Yeni Dünyanın Eski Dünyaya Mesajı Yazan: Sabiha Zekeriya Sertel Rorveltin Amerika kadar kuv- vetli, Amerikalı gibi enerjik ve kati sesini radyoda duydum. Ruz- velt elektrik cereyanlariyle beraber Avrupaya akıyor, biribirini yiyen, asırlarca didinerek (kurdukları me- deniyetleri yıkmak için, insan zekâ- sını, İnsan enerjisini | hedreden Av- rupalılara haykırıyordu: “Eski dünyayı bu vaziyete sev- keden bir fatalite yoktur. Kendi kendilerini bu akıbete sürüklüyor- ler. Sulhperver milletler, hiç bir sulhperver milleti çember altına al- mak istemezler. Amerika bütün me- selelerin umumi konferanslarla haj- Mini İster. Hür ve müstakil Ameri- iletlerin birliği ideali- Demokrasinin, hürriyet idealle- rinin eski dünyada yıkılmasına mü- saade etmiyeceğiz. Cebir ve zor siy setine dayanarak bir esirler dünyası yaratmak istiyenler, bilsinler ki, hür. vet ve demokrasi onu boğacak ka- dar kuvvetlidir. Bu da yeni dünya- nın, eski dünyaya bir mesaiıdır.. Avrupanın fiilen esaret altına gi- ren milletleri, esaret altına girmek korkusiyle, kuş gibi çırpınan devlet- leri bu mesajı hürmetle selâmliya- caklardır. Fakat eski dünyayı bu akıbet, rükliyen bir fatalite vardır. Bu da 1914 harbinden çıkan Vilsonun, Kle- mansonun, Loit Corcun imzaladıkla- ri sulh muahdesi, Avrupa devletleri- nin emperyalizm siyasetinden uzak kalmamalarıdır. Biz eski dünyanın küçük millet- eri, bizi yutmak için çember kuran ük devletlerin, ya nüfuz minta- |kası, ya kolenisi olmak tehlikesini, asırlardır, nesillerden nesillere dev- İrederek gelip gidiyoruz, Eski dünya- yı cebir ve zor siyasetinin yarataca- ğı bir esirler dünyası olmaktan kurs tarmak istiyorsanız, bu seyri dur- durunuz, z Birleşik Amerika gibi, Birleşik bir Avrupa yapabilmek için, emper- yalizmin araya koyduğu hudutları kaldırmız. Milletler, sulh ve sükân inde yaşamak İçin, esareti köküne den kaldıracak müşterek bir emni- yetin hasretini çekiyorlar. Cihan Harbinde 8 milyon ölü verdik, Ci- han Harbinin geriye bıraktığı ma- lüller, açlıktan verem olmuş nesil ler bu milyonların üzerine milyon- . Biz küçük milletler, har- ğımızı muhafaza için gire- riz. Büyük devletlerden gelecek ta rruzu durdurmak İçin on sekiz se- nedir, beynelmilel, konleranslar ne yaptılar? Her milletin istiklâlini, esaretin sbediyen yeryüzünden kalkmasını tekeffül eden beşeri bir kanuna, be- şeri bir müleyyideye ihtiyacımız var, Artık beynelmilel | kanunlara, müş vaatlerine bel buğl- yamayız, Avrupa milletlerinin, bile hassa terek emniyet küçük milletlerin bürriyeti, selâmeti, istiklâli her an için tehli- bir emniyet istiyoruz. Bir harpten bir harbe geçtikten sonra, aradaki sulh senelerinin fasılası ne kadar w- zun olursa olsun, yapılanı yıkmanın acılığı o kadar derin olur, Dünyanın en azaplı günlerini ya- şadığı bu devirde, Ruzveltin Bahri sini, İnsanlara hir cennet vaadeden kurtarıcı bir ses gibi dinliyor, ve ü- mit ediyoruz. Küçük milletlerin kurs tuluşünu emniyet altına almayı va- deden hürriyet ve demokrasinin bu sesini bir nefes gibi içiyoruz. Bu mesaj, cebir ve zor siyasetine dayanarak bir esirler dünyası kur- mak istiyenlere. hürriyet ve demeke rasinin bir tokatıdır. Bu tokat Gil tesirini o Yöstermezse, o önümlzdeki nesillere valnız bir Kurunu Vista Avrupası değil, yeryüzünde bir ce- hennem bırakacağız. Eski dünyanın fiflen esaret altın metle selâmlarlar.
