16 Nisan 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 1
TELGRAF: TELEFO! 16 5 TAN İstanbül Ankara caddesi 102 DÖRDÜNCÜ YIL — No. 1331 TAN. İSTANBUL 24310. 24318. 24319 KURUŞ “ GÜNLÜK SİYASİ HALK GAZETESİ Büyük Hâmid'in Ölümünün Yıldönümü dolayısiyle onun şaheseri MAKBER Yeni harflerle basıldı. Ankara Kütüphanesi serisine dahil olen bu eser Dr. Sadi Irmak'ın Himit hakkında bir yazısında muhtevidir. KANAAT KİTABEVİ. Roosevelt, Bir Sulh Mesajı Gönderdi —— AMERİKA Demokrasiye Ne Yardım Yapabilir? Yazan: M. Zekeriya SERTEL (Derokrasiler taarruza geç- tiler. Evvelki gün İngiliz Başveki- İi Chamberlsin ve Fransız Baş- vekili ODaladier (o parlâmento kürsüsünden totaliter devletle- Te meydan okudular. Dün gece de Amerika Cüm- "hurreisi Roosevelt en kuvvetli, en tehditkâr nutuklarından bi- rini daha söyledi ve dünyayı harbe sürükliyen, Avrupayı Or- ta Çağ devrine döndürmek isti- yen totaliter devletlere şiddetle hücum etti. Roosevelt'i dinlerken demokrasi- nin sesini duyar gibi oluyorduk: “—Amerikanm hudutları artık At- Yântik sahilleri değildir, diyordu. Biz bugün Avrupada patlıyecak facianın tesirlerinden kurtulamayız, ve 'ya- Tinki nesle ortaçağa dönmüş bir Av- Tupa birakmak istemeyiz. Onun için demokrasilere bütün kuvvet ve kud- Tetimizle yardım: edeceğiz.” Ye din gibi inanmış bir milletin mü- messili sıfatile demokrasiyi yeryü- zünden kaldırmak isteyen diktatör- lere düşmandır. Bunun için de öte- denberi demokrasilerin bir an evvel harekete geçerek nazizmin bütün Avrupaya yayılmasının önüne geç- melerini istemektedir. Bunu müte- addit nutuklarında tekrar etmiş, İn- Biltereye bu hususta yardım elini w- Zatacağını da ihsas etmiş, iktisaden de Almanyaya karşı harp açmaktan geri durmamıştır. Bugün vaziyet bir adım daha i- İerlemiştir. Demokrasiler artık açık- tan açiğe totaliter devletlere karş Cephe ulmışlardır. Bu cephede tota- liter devletlerin taarruzuna maruz bütün küçük devletler! etraflarına topliyacaklarına kanidirler. Fakat ©n ziyade güvendikleri Amerikadır. Cihan harbinde - iilâf devletlerine harbi kazandıran (o Arperikanm son Yardımı olmuştur. Bugün de Ameri- kanın demokrasilerin kefesine koya- Sağı yardım, terazinin muvazene- #ini totaliter devletlerin sleyhine Şevirmeğe kâfidir, Bu bakımdan Rooseveltin son nutku fevkalâde Mühimdir. Çünkü Roosevelt demok- Fasiler cephesinde bulunduğunu sö; lemiş, ve Amerikanın bütün kuyvo- tini demokrasiler lehinde kullanaca- İnt yaadetmiştir. Demekrasiler için bu, kazançların en büyüğüdür. . A merika Avrupada bir harp vü- kuunda veya harp hazırlık devrinde demokrasilere ne yardım Yapabilir? Şimali Amerika, Cihan harbinden Ağz yanık çıktıktan sonra, bir daha Avrupa işlerine karışmağa tövbe et- İNİŞ, bu tövbesini de “bitaraflık ka- hunu” denilen bir kanunla teyit et- Mişti. Bu kanun mucibince Ameri-| Ka, harp halinde bulunan iki taraf tan hiçbirine bir yardımda bulun- Maz. Bitaraflığı muhafaza eder. İki İaraftan birine, veya her ikisine ne Paraca, ne silâhça, ne askerce yar- dam yapamaz Fakat zaman bu kanunun yanlış- Iğımı isbat etti. Japonya Çine bü- Sum etmiş ve Çini istilâya başla- Miştı. Burada Amerikanm iktısadi KE Amerika Cümhitrreisi Mister Roosevelt Italyan Askerlerinin Ispanyadan Çekilmesi Yine Geri Bırakıldı Alman Filosunun İspanyaya Gönderilmesi Kararı Üzerine, İngiliz Anavatan Filosu İcabında Derhal Denize: Açılmıya Hazır Bir Vaziyete Getirildi Londra, 15 (Hususi) — Bugün İspanyada neşrolunan yanı resmi bir tebliğde General Frankonun Madride resmen girmesi münasebetiyle yapılacak zafer alayı tarihinin henüz tesbit olunmadığı bildiriliyor. Tebliğe göre bizzat General Franko bu işle meşguldür. Ve günün. tesbiti de ona aittir. Daha evvel 2 Mayıs tarihi teshit edilmişti. Alman istihbarat ajansı, hazırlık- ların ikmal olunmaması yüzünden alayın 15 Mayısta yapılaca- ğını hildiriyor. Yapılacak geçit resmine ecnebi gö- nüllüler de dahil olmak üzere 200 bin kişi iştirak edecek ve bu münâsebet- le İspanyanın müstakbel siyaseti hak kında mühim beyanatta bulunulacak tar. İngiliz Anavatan filosu Bir Alman filosunun yakında Ts- panyaya gideceğine dair verilen ha- ber üzerine salühiyettar deniz mah- füllerinde'anavatan filosunun icap e- derse derhal denize açılmağa hazır bulunduğu “beyan edilmektedir. Bununla beraber paskalya dolayi» sile verilen izinlerin kaldırılmasına lüzum Tunca işgal edilecekmiş ! Italyan Stefani ajansına göre, bir kaç haftadanberi göze çarpan bazı &- lâmetler Fransa ile İngilterenin bey- işgale ilmemiştir. Cebelitarık Boğazını ve Tanca beynelmilel mıntakasını gösterir harita Milli Şef, Vekiller Heyetine nelmilel Tanca mıntakasını İ hazırlandıkları kanaatini tevlit et- mektedir, Ingiliz amiralinin sayfiyesinde bir kaç gün evve! yapılan içlimaa büyük bir ehemmiyet atfedilmektedir. Ce- Riyaset EHi belitarık emniyet servislerinin şefi £- le beynelmilel Tanca idaresinin yük-| Ankara, 15 (TAN Muhabi- sek memurlarından biri bu Içtimas İrinden) — Vekiller Heyeti, bu- iştirak e deli elini gün, Milli Şefimiz İnönünün re ö ,, re, Ma Mz z isliğinde toplanmıştır. Başve- da tehlike anında İngiliz bahriye si“ iâhendazlarının karaya çıkmasına in-İkâlet binasında yapılan bu top- tizdren şehirde bütün salâhiyetleri |lantıya Mareşal Fevzi Çakmak Ve ticari birçok menfaatleri tehlike dl Be ON OE Sİ hususi bir komitenin teşkili me-| | © vi , ” sr görüşülmüştür. ta iştirak etmiştir. İçtima, dört a. 10.24. 4) sanat kadar sürmüstür. /Son © 30De Almanya ve İtalyadan: | vletin Istiklâline “ Dokunmıyacaklarına Dair Teminat İstiyor “Bir Harp, Muzafferi de Mağlübu da Felâkete Sürükliyecek,, Roosevelt, Alacağı Cevabı Diğer Devletlere Bildirecek, Onların Mukabil Teminatlarından Almanya ve İtalyayı Haberdar Edecektir (Hususi) — Londra, 15 Weimi sullun ön sene daha kurtar Jacağınır söylemiş, bilmukabele bu te-| minatı alan devletlerin syni teminatı Almanya ile İtalyaya vereceklerini, bu mütlekabil emniyet sayesinde bü- tün milletlerin silâhsızlanma mesele- #ini ve iktisadi işleri konuşmak im- kânını elde edeceklerini, Amerika- nın da bu konuşmalara iştireke hazır olduğunu anlatmıştır: Mister Roosevelt, bu mesajı verdi- ği sırada Amerika di Amerika Cümhurreisi | Roosevelt, bugün, Her Hitler ile Sinyor Mussoliniye bir mesaj göndermiş ve 30 müstakil devletin istiklâline taarruz edilmiye- ceğine ve memleketlerinin istilâya uğranıyacağına dair temi- * İnat verilmesini istemiştir, Roosevelt, Bitarafı da Mister Amerika Hariciye Nazırı Hull bu suretle hiç olmazsa Mühim Siyasi Temaslar Oluyor Sovyet Rusyanın Tam Müzahereti by öç me melZeminEdilmekÜzere vermiştir. Donanmaya bu emrin ve- rilmesi için hiçbir resmi sebep gi terilmemekle beraber bunun “tel ditsiz müzakere” kapısını açmayı istihdaf ettiği anlaşılıyor. Sulhü Korumak İçin M: Roosevelt mesajırda diyor ki Paris ve Moskovada İngiltere, Fran- sa ve Rusya arasında mühim müze-|manya, bir harp vukuunda Rus as- kereler vuku bulmaktadır. Sovyet Rusyanın tecavüz hamleleri-| melerini istemedikleri ve bu hâdise ne karşı mektir. İngilterenin Moskova sefiri iyi bir istikamet aldığını söylemek- tedirler. Anlaşılan Lehistan ile Ro- Londra, 15 (Hususi) — Londra Maksat | kerlerinin kendi topraklarından geç temin et-| yi endişe ile karşıladıkları için Rus- yanın müzaheretini temin için yeni müzaheretini “Yüz binlerce milyon insan M. Litvinof ile uzun görüşmeler de|bir hal çaresi bulunmuştur. Deyli harpten veya harp” 'setilerinden | yapınıştır. Diğer taraftan İngiltere| Telgrafın diplomat muharriri tara- korkarak yaşıyorlar; Bu korku, | ve Fransa hükümetleri Rusyanm se-| fından verilen malümeta göre bir te- Amerika halkını da ciddi endişe- lere düşürmektedir. Harp, diğer kıtalara münhasır kalsa du Ame- rika üzerinde en derin tesiri ya- pacaktır. Fakat ortalıkta buğün! muvakkat bir durgunluk var. Bundan istifade ederek bu mesajı gönderiyorum.” | M. Roosevelt, sulhü kofumak vuku bulan daha evvelki teşebbü- #ünden de bahsetmiş, ve umumi ha- rabiden korunmak lâzım geldiğini, yeni bir harbin muzefferi de, mağ- Yübu da, bitarafı da felâkete sürük- Tiyeceğini anlatmış, daha sonra şu sözleri söylemiştir: “Dünyanm bu âkıbete uğrama- #1, zaruri değildir. Buna karşı gel- mek mümkündür, Halbuki bugün görülen manzara, bunun tam xd- dıdır. Kısa bir zaman İçinde Avrn- pada üç milletin varlığına son ve- rilmiş, Afrikalı bir millet istilâya uğramış, ve Çin büyük bir tec firleriyle daimi temas halindedirler. | cavüz Diplomat n lik göstermekte ve müzakerelerin vukuunda Rusyanın yalnız rrirler bugün nikbin-|hava kuvvetleriyle mütecavize kar- (Sonu: Sa. 10, sü 5) Beşinci Devlet: TÜRKİYE Yazan: Aka Gündüz Uy #uklardaki dalgalı sis bugünlerde sezilir bir süratle açık mıştır. Vaziyetleri daha net bir halde görmiye başladık. Mihver, yarı vazihlikten çıkıyor. Mihver karşısı, tam vüzuha karar vermiş bulunuyor. Vaşingtonun dili yarı resmiliği ifade eden bir ahenk ald:. Bu vaziyet, Avrupaya biraz sükün ve emni- yet vermiştir, sayılabilir. Ne zamana kadar? vüze maruz kalmıştır. Bu vaziyet! Bilinmemekle beraber eski kararsızlığın bir takım esaslar karşısında yeni tecavüz şayiaları- nm boşa gitmesini umuyorum.” Söz Veriyorlar mı? Roosevelt, daha sonra şu sözleri söylemektedir: “Her Hitler ile Sinyor Musso- üzerinde ş*killeştiği muhakkaklır. Bünunla beraber, tarihin her devrinde olduğu gibi şimdi de emniyet havasını bulandır- makta menfaat bulan devletler, dış mehafil vardır. Ve onların, her buldukları yerde menfi çalışmaktan vazgeçmedikleri inkâr edilemez. Ne olursa olsun, emniyetin bütün evsaf ve eşkâli ile emin vaziyette olan memleket, egolzme kapılmıyarak söyliye- Hini, milletlerinin harp istemediği. |//7), yine Türkiyedir. İdari, siyasi ve bilhassa mali emniyetimiz ni birkaç kere söylemişlerdir. Bu söz sahih ise, harp olmaz. Biz, (Sou Sa. 10, Sü: 2'de) üzerinde en ufak tereddüdü olanlara bildirelim ki, Türkiye, her bakımdan teşkilâllanmış bir devlettir, Avrupanın 8öz söylemek /Sonu' Sa TA 2d &i
